درباره استان سمنان

استان سمنان در جنوب رشته کوه البرز و شمال دشت کویر واقع شده و همین مسئله باعث تنوع جغرافیایی قابل توجه این استان شده است.

در بخش‌های شمالی این استان می‌توان از جنگل و کوه بازدید کرد و در جنوب آن مناطق کویری جذابی قرار گرفته‌اند.

تاریخچه

استان سمنان جزء مناطق تاریخی ایران است که قرار گرفتن آن در مسیر شرق به غرب و راه ابریشم باعث اهمیت آن در ادوار تاریخی مختلف بوده است.

تعداد نسبتا زیاد کاروانسراها در این استان نشانی از این مورد است.

جغرافیا

سمنان در میان بزرگ‌ترین استان‌های کشور رتبه‌ی هفتم را به خود اختصاص داده است. اما با توجه به بیابانی بودن و جمعیت نه چندان زیاد آن، این استان از نظر تراکم جمعیت در رتبه‌های پایانی قرار دارد. سمنان از غرب به تهران و از شرق به استان خراسان رضوی می‌رسد و جاده‌ی تهران-مشهد نیز از آن می‌گذرد، از شمال با استان‌های گلستان و مازندران همسایه است و از جنوب به خراسان جنوبی و اصفهان می‌رسد و با استان قم از سمت غرب و استان خراسان شمالی در شمال شرق نیز مجاورت دارد.

قرارگیری استان سمنان میان رشته کوه البرز و دشت کویر، شرایط جغرافیایی خاصی را در این استان پدید آورده است. در سفر به این استان می‌توان در عرض چند ساعت از کوه و جنگل به کویر رسید.

آب و هوا

با توجه به شرایط جغرافیایی استان سمنان وضعیت آب‌وهوا در شهرهای مختلف این استان متفاوت است. بخش‌های شمالی استان که در جوار رشته کوه البرز قرار گرفته‌اند آب‌وهوای سردتری دارند و در بخش‌های جنوبی بیشتر آب‌وهوای خشک و بیابانی حاکم است.{1}

آداب و رسوم مردم سمنان

مردم استان سمنان همچون مردم سایر قسمت های ایران از انواع غذاها، نان ها، سالادها و سبزی های رایج در سبد غذایی خود استفاده می کنند. برخی از غذاها و نان ها چون نان سمنانی و سبزی پلوی سمنانی و آبگوشت خربزه و ته چین گرمسار از جمله غذاهایی است که صرفاً در این استان تهیه و طبخ می شوند که جزو غذاهای خاص محلی این استان است.

پوشاک

پوشاک مردم استان به نحوی با وضعیت آب و هوایی استان ارتباط دارد. امروزه لباس های معمول که زنان و مردان سمنانی می پوشند همان کت و شلوار و پیراهن برای مردان و چادر و مانتو، شلوار و پیراهن برای زنان است. در این میان، پوشاک مردم شهرستان گرمسار با وضعیت آب و هوایی کل منطقه در ارتباط است. امروزه لباس های محلی در شهرها و بخش های مختلف شهرستان گرمسار کمتر مورد استفاده قرار می گیرند و مردم شهرستان گرمسار همان لباس های رایج در کل کشور و استان را استفاده می کنند. از سوی دیگر، مردم شهرستان سمنان کمتر از لباس های محلی استفاده می کنند و لباس های معمول روز که در همه مناطق ایران مورد استفاده است در این خطه از ایران نیز رواج دارد.

لباس های محلی مردان شامل: سرپوش مردانه، تن پوش تابستانی مردانه، تن پوش زمستانی مردانه و پاپوش مردانه است.

لباس های محلی زنان عبارت است: نوعی سرپوش موسوم به چارقد که طرح و جنس و رنگ و اندازه آن درمناطق مختلف فرق می کند، بیشتر زنان محلی سمنانی از تن پوشی به نام پیراهن که اصطلاحاً به آن شوی می گویند، استفاده می کنند. شلیته نیز از دیگر لباس های مورد استفاده زنان سمنانی است. پاپوش زنانه نیز بسته به فصل گرم یا سرد متفاوت است که مورد استفاده قرار می گیرد.

موسیقی

موسیقی استان سمنان با تأثیر پذیری از مقامات و ملودی های مازندرانی، خراسانی، اقوام مهاجر ترک، امروزه بیشتر به صورت اشکال موسیق کلاسیک ایرانی و تا حدودی هم با اشکال موسیقی فولک ویژه اقوام مهاجر ترک زبان خودنمایی می کند. در حال حاضر عمده ترین جریان موسیقی استان، موسیقی کلاسیک و معاصر ایرانی است و مراکز آموزش و تبلیغ محدود آن، در شهرهای بزرگ استان ایجاد شده است.

ادبیات قومی

زبان سمنانی را می توان نزدیک به زبان پهلوی دانست که طی دوره های گوناگون دست نخورده باقی مانده است. در منطقه شاهرود گویش رایجی که وجود دارد به شاهرودی معروف است . گویشهای دیگری نیز در ناحیه شاهرود وجود دارد که مربوط به گروههای انسانی مهاجر است که با لهجه های کردی، ترکی، بلوچی و بعضی ها هم با گویش عربی صحبت می کنند. در واقع گویش شاهرودی گویش مسلط منطقه شاهرود است.
زبان و لهجه محلی متداول در بین گرمساریها، لهجه رازی است که با جزئی تفاوت اهالی نواحی اطراف تهران، ری، شمیران و ورامین نیز بدان تکلم می کنند و اما ساکنین نواحی مجاور بلاد جبال یعنی مناطق کوهستانی دامنه جنوبی البرز مرکزی با لهجه ای آمیخته از لهجه های رازی و ناحیه جبال که خود تحت تاثیر لهجه طبری قرار گرفته سخن می گویند. زبانهای محلی دیگر گرمسار عبارتند از: ترکی که افراد ایل اصانلو و پازوکی بدان تکلم می نمایند. زبان اصانلو شبیه ترکی زنجانی و زبان ایل پازوکی شبیه ترکی آذربایجان است. افراد الیکایی نیز به زبان محلی مخصوص خود تکلم می نمایند.{2}

سوغاتی های خوشمزه سمنان

سوغاتی های استان سمنان، تنوع بسیاری دارند. توصیه می کنیم اگر گذرتان به این استان کویری و زیبا افتاد، از سوغاتی های خوشمزه آن سوغات ببرید.

نان شیرمال

اگرچه نان شیرمال، اختصاص به شهر خاصی ندارد، اما سابقه پخت نان شیرمال در سمنان به بیش از 100 سال پیش برمی گردد.

اگر به سمنان رفتید، از این نان های خوشمزه نوش جان کنید و تفاوت را احساس نمایید.

حلوای سیاه

یکی از سوغاتی های خوشمزه سمنان، حلوای سیاه است. این حلوا، تند مزه است و رنگی تیره دارد.

مواد تشکیل دهنده این حلوا عبارت است از آرد سبوس دار، مغز گردو، شکر، شیره انگور، میخک، زنجبیل و دارچین می باشد.

نان کاک

یکی از شیرینی های سنتی استان سمنان، حلوای سیاه است که تند مزه است و رنگی تیره دارد.

مواد تشکیل دهنده این حلوا عبارت است از آرد سبوس دار، مغز گردو، شکر، شیره انگور، میخک، زنجبیل و دارچین

نان بقسمات

نان بقسمات یا بغسمات که به نان سمنانی نیز شهرت دارد، یکی از نان های سنتی این استان است.

برای تهیه این نان، از آرد و مایه نخود و شکر، خمیری تهیه می کنند. آن گاه خمیر را به چانه های کوچک تبدیل می کنند و بدون اینکه چانه ها را باز کنند، در کوره قرار می دهند.

نان چای

این نان، همان نان بقسمات است که به مرور زمان خشک شده و تحت عنوان نان چای به فروش می رسد.

حلوای کنجدی

حلوای کنجدی، شیرینی خوشمزه ای است که می توانید در سفر به استان سمنان سراغ آن را بگیرید.

این حلوا، از آرد سنگک، کنجد، گلاب و پودر هل تهیه می شود.

گردوی سمنان

یکی از سوغاتی های ارزشمند سمنان، گردو است. بزرگترین باغ گروی جهان، به مساحت حدود 7500 هکتار در یکی از شهرستان های اطراف شهر سمنان، شهمیرزاد قرار دارد. این منطقه کوهستانی، بسیار خوش آب و هوا بوده و مقدی برای گردشگران است.{3}

جاذبه های دیدنی

آهوان – دامغان

آهوان در حدود 30 کیلومتری سمنان و 78 کیلومتری غرب دامغان واقع شده است. در اطراف آهوان چند روستای پایکوهی معروف به «کلاته» وجود دارد که با باغ ها، کشتزارهای مختلف و استخرهای آبیاری مناظر زیبایی را خلق می کند.

دو کاروانسرا به نام های رباط سنگی انوشیروانی و کاروانسرای شاه عباسی نیز در این منطقه قرار دارند.

زمان ساخت کاروانسرای سنگی (رباط انوشیروانی) به سال های 420 تا 421 هجری قمری و ساخت کاروانسرای شاه عباسی به سال 1097 هجری قمری در دوره صفویه بر می گردد.

آتشکده‌ آبادی‌ صبح‌ – دامغان

این‌ آتشکده‌ در پنج‌ کیلومتری‌ شمال‌ غربی‌ آبادی‌ قوشه‌ دامغان‌ واقع‌ شده‌ و در حال‌ حاضر فقط‌ ستون های‌ عظیم‌ و قطور آن‌ باقی‌ مانده ‌است‌.

عمارت‌ چشمه‌ علی‌ – دامغان‌

ایالت‌ قومس‌ و شهر دامغان‌ مورد توجه‌ اولین‌ پادشاه‌ قاجار بود و به‌ همین‌ جهت‌، آغامحمد خان‌ و فتحعلی‌ شاه‌ در چشمه‌ علی‌ دامغان‌ ساختمان‌های‌ زیبایی‌ بنا کردند که‌ در سال‌های‌ اخیر مرمت‌ شده‌اند.

عمارت‌ چشمه‌ علی‌ شامل‌ دو قسمت‌ است‌؛ یکی‌ عمارت‌ قراول‌ خانه‌ که‌ بنایی‌ خشتی‌ است‌ و معماری‌صفوی‌ دارد و در زمان‌ آغا محمد خان‌ قاجار نیز مورد استفاده‌ بود و دیگری‌ بنایی‌ دو طبقه‌ و آجری‌ است‌ که ‌شالوده‌ سنگی‌ دارد و در داخل‌ یک‌ دریاچه‌ طبیعی‌ قرار گرفته‌ است‌. این‌ بنا به‌ دوره‌ فتحعلی‌ شاه‌ مربوط‌ است‌.

چشمه علی – دامغان

مجموعه چشمه علی در شمال شهر تاریخی دامغان و حدود 30 کیلومتری این شهر بین روستاهای آستانه و کلاته رودبار واقع شده است.

در زمان فتحعلی شاه قاجار در این محل یک مسجد و یک عمارت ساخته شد.

بنای فتحعلی شاهی در میان رودخانه و وسط مجموعه تفریحی چشمه علی قرار گرفته و مسجدی تاریخی نیز در ضلع جنوبی قرار داشته که اکنون مسجدی جدید بر روی آن واقع شده است.

وجود درختان بید و صنوبر، باغ های گردو، زردآلو، درختان میوه، گیاهان دارویی و ارتفاعات کوهستانی به جاذبه های این منطقه افزوده است.

سد شهید شاهچراغی – دامغان

سد شهید شاهچراغی از جمله مناطق نمونه گردشگری استان سمنان است که در 12 کیلومتری دامغان ساخته شده و از جمله ویژگی های آن چشم انداز سد، قرارگرفتن در مسیر گردشگران چشمه علی، آب و هوای مطبوع و فضای سبز است.

گردکوه – دامغان

منطقه کوهستانی گردکوه در 18 کیلومتری غرب دامغان واقع شده و محور جاذبه های گردشگری این منطقه «قلعه گردکوه» است که به «گنبدان دژ» نیز شهرت دارد. کوهی که قلعه گردکوه بر آن بنا شده به شکل گنبد است. وجود گیاهان دارویی – صنعتی و گونه های مختلف جانوری بر جذابیت این منطقه افزوده است.

چشمه قلقل – دامغان

منطقه نمونه گردشگری چشمه قلقل در دو کیلومتری شمال روستای دشتبو دامغان واقع شده است.

پوشش گیاهی منطقه ییلاقی و گونه های جانوری آن نیز بیشتر شامل گونه های مناطق کوهستانی است.

امامزاده میرجبرئیل و بقایای قلعه ای در شرق روستای تویه دروار از دیگر جاذبه های گردشگری این منطقه است.

در نزدیکی این منطقه ناحیه ای به نام «انگورستانی» با آبشار آکواریومی زیبا وجود دارد که طبیعتی چشم نواز را خلق کرده است.

تنگه زندان – دامغان

تنگه زندان در 53 کیلومتری شمال شهر دامغان قرار دارد. اقلیم منطقه ترکیبی از زمستان های سرد و تابستان های معتدل و مطبوع است.

در کف این منطقه آب سرد و گوارای چشمه سارهای بالا دست جریان دارد.

گنبد چهل دختر، دامغان

این‌ برج‌ در خیابان‌ فلاحی‌ دامغان‌ قرار دارد و از بناهای‌ دوره‌ سلجوقی‌ است‌ که‌ در سال‌۴۴۶ هجری‌ قمری‌ به‌ دستور ابوشجاع‌ (موسوم‌ با اسفارنکی‌ بن‌ اصفهانی‌) از آجر ساخته‌ شده‌ است.

نزدیک‌ گنبد این‌ برج‌، کتیبه‌ای‌ به‌ خط‌ کوفی‌ با تزئینات‌ زیبای‌ آجری‌ و قطار بندی‌های‌ جالب‌ کار شده‌ است‌.

بر بالای‌ در چوبی‌این‌ برج‌ کتیبه‌ دیگری‌ به‌ خط‌ کوفی‌ وجود دارد.

برج‌ پیرعلمدار ، دامغان‌

این‌ برج‌ نزدیک‌ مسجد جامع‌ و مدرسه‌ فتحعلی‌ بیگ‌ دامغان‌ قرار دارد.

این‌ مقبره‌ در سال‌ ۴۱۷ هجری قمری بصورت‌ برح‌ مدور آجری‌ با گنبد مخروطی‌ پیازی‌ ساخته‌ شده‌ است‌.

این‌ بنا که‌ ۱۳ متر ارتفاع‌ دارد، به‌دلیل‌ کتیبه‌ خط‌ کوفی‌ مشبک‌ بسیار معروف‌ است‌.

ساختمان‌ مذکور مقبره‌ محمد بن‌ ابراهیم‌، پدر ابوحرب‌بختیار، ممدوح‌ منوچهری‌ دامغانی‌ (شاعر) است‌.

رباط‌ شاه‌ عباسی‌، دامغان‌

این‌ بنا در خیابان‌ شهید فلاحی‌ دامغان‌ قرار دارد و از آثار دوره‌ صفوی‌ است‌.

این‌ بنا سردری‌ مرتفع‌، تالاری‌ وسیع‌ با اتاق‌های‌ متعدد و ایوانی‌ بر بالای‌ در ورودی‌ دارد.

دیوارهای‌ آن‌ ۵ متر ارتفاع‌ داردو از آجر ساخته‌ شده‌ است‌ و در حال‌ حاضر، جایگاه‌ نیروی‌ انتظامی‌ است‌.

پارک ملی کویر – شهرستان گرمسار

منطقه «سیاه کوه» و «پارک ملی کویر» یکی از قدیمی ترین مناطق تحت حفاظت در ایران است.

این منطقه در جنوب گرمسار و حدفاصل کویر مرکزی ایران و دریاچه نمک واقع شده است.

جاذبه های گردشگری پارک ملی کویر به دو بخش جاذبه های طبیعی و تاریخی تقسیم می شود.

جاده سنگفرش به عنوان یکی از شگفت انگیزترین آثار تاریخی از جاذبه های این منطقه است، به طوری که این جاده امکان عبور کاروان ها را از میان اراضی باتلاقی و شوره زارهای حاشیه دشت کویر فراهم می کرده است.{4}

پی نوشت:
1.www.visitiran.ir
2.www.beytoote.com
3.www.zanemroozi.com
4.www.irannaz.com