مننژیت و انسفالیت با علائم سرماخوردگی

مغز یکی از حساس ترین و پیچیده ترین اعضای بدن است که کنترل عملکرد سایر اندام ها را برعهده دارد. بنابراین هر گونه بیماری در مغز می تواند عملکرد سایر دستگاه ها و ارگانهای بدن را مختل کند.

مننژیت و انسفالیت هر دو از عفونت های مغزی هستند که در صورت تشخیص دیرهنگام، آسیب های جبران ناپذیری از خود به جا می گذارند، در حالی که تشخیص به موقع این عفونت ها می تواند فرد را از یک عمر معلولیت نجات دهد.

آغاز مننژیت و انسفالیت

جالب اینجاست هر دوی این بیماری ها ابتدا با علائم ساده سرماخوردگی آغاز می شوند و به تدریج با پیشرفت عفونت باعث بروز سردرد، تهوع و اختلالات هوشیاری خواهند شد. به همین دلیل بسیاری از افراد مبتلا زمان طلایی درمان را از دست می دهند و خیلی دیر به مراکز بیمارستانی مراجعه می کنند.

عامل مننژیت عمدتا عفونی است

مننژیت و انسفالیت هر دو از عفونت های سیستم عصبی مرکزی یا مغز هستند. مننژیت به معنی عفونت و التهاب مننژ است؛ پرده ای که روی مغز را می پوشاند. انسفالیت نیز عفونت و التهاب در بافت داخل مغز است. عامل مننژیت عمدتا عفونی است. عفونت های مننژ به دو گروه عمده تقسیم می شوند؛ عفونت های باکتریال و عفونتهای ویروسی.

البته مننژیت گاهی اوقات می تواند علل غیرعفونی نیز داشته باشد؛ مثل مننژیت های شیمیایی که به علت تحریک شیمیایی ایجاد می شوند. برای مثال تزریق ماده بی حسی داخل نخاعی ممکن است در بعضی افراد باعث تحریک و التهاب مننژ شود و عفونتی ایجاد کند که علائم آن شبیه علائم مننژیت عفونی است.

مننژیت باکتریال خطرناک تر از مننژیت ویروسی است

مننژیت های باکتریال بسیار خطرناک تر از مننژیت های ویروسی هستند زیرا اگر عفونت باکتریال در مننژ ایجاد شود، سیر بسیار سریعی خواهد داشت. این نوع مننژیت در عرض نصف روز می تواند بیمار را بدحال کند و عوارض غیر قابل جبرانی به جا بگذارد و حتی منجر به مرگ شود. در افراد سالم (کسانی که از لحاظ سیستم ایمنی سالم هستند، بیماری زمینهای خاصی ندارند و از داروهای شیمی درمانی و تضعیف کننده سیستم ایمنی استفاده نمی کنند) ۳ گروه عمده از میکروب ها می توانند باعث مننژیت باکتریال شوند.

یکی از این باکتری ها، مننگوکوک است. این باکتری می تواند یک مننژیت بسیار سریع، پیش رونده و خطرناک ایجاد کند. برای پیشگیری از ابتلا به مننگوکوک واکسیناسیون برای سربازان، حجاج و گروههای خاص ضروری است. لازم به ذکر است این میکروب در ترشحات حلق و دهان افراد مبتلا وجود دارد و از این طریق می تواند به افراد دیگر منتقل شود.

رابطه ضربه به سر و افزایش خطر مننژیت پنوموکوکی

یکی دیگر از میکروب های عامل مننژیت، پنوموکوک است که به عنوان شایع ترین علت مننژیت بزرگسالان شناخته شده است. این میکروب در جامعه موجود است و می تواند بین افراد مختلف انتشار یابد. گاهی اوقات ضربه های سر، تصادفات و آسیب های مغزی و شکستگی کف جمجمه نیز می توانند احتمال ابتلا به مننژیت پنوموکوکی را افزایش بدهند.

خوشبختانه برای پیشگیری از ابتلا به این میکروب واکسن وجود دارد که البته فقط برای گروه های خاص در معرض خطر تزریق می شود، اما در بعضی کشورها این واکسن به طور معمول برای تمام کودکان تزریق می شود.

درمان باید در ساعات اولیه بروز علائم انجام شود

میکروب دیگری که می تواند برای مغز با عوارض خطرناک همراه باشد، «هموفیلوس آنفلوانزا» است. مبارزه با این میکروب به خصوص در کودکان زیر ۵ سال اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا می تواند مننژیت های جدی ایجاد کند و تخریب غیر قابل برگشت مغزی به جا بگذارد. حتی اگر فرد زنده بماند و تحت درمان قرار بگیرد، ممکن است برای همیشه دچار عوارضی مثل اختلالات شنوایی شود.

بنابراین تشخیص و درمان سریع مننژیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در واقع مننژیت از اورژانس های پزشکی محسوب می شود و از زمان شروع علائم این بیماری تا زمان شروع درمان نباید بیشتر از چند ساعت فاصله باشد. در غیر این صورت وضعیت بیمار ساعت به ساعت وخیم تر می شود و در نهایت دچار کما و مرگ خواهد شد.

مننژیت های ویروسی خود به خود درمان می شوند

مننژیت های ویروسی، علل مختلفی دارند که مهم ترین گروه آنها «انتروویروس ها» یا ویروس های گوارشی هستند. «اوریون» نیز شایع ترین عامل مننژیت ویروسی و خوش خیم در کودکان است. مننژیت با عامل ویروسی، خوش خیم تر از مننژیت با عامل باکتریال است و بیماری کشنده و آسیب های غیرقابل جبران ایجاد نمی کند. این نوع مننژیت معمولا خودبه خود محدود شونده است و به درمان نیاز ندارد.

فقط لازم است بیمار تحت نظر گرفته شود. علائم این بیماری معمولا در عرض ۱ تا ۲ هفته از بین می روند و عارضه ای به جا نمی گذارند. در واقع احتمال باقی ماندن عوارض در مننژیت های ویروسی، ناچیز است. بر خلاف تصور بعضی افراد، ویروس آنفولانزا به ندرت می تواند روی مغز اثر بگذارد و باعث مننژیت ویروسی شود.

سردردی که باید جدی گرفته شود

مننژیت معمولا با علائم سرماخوردگی شروع می شود. این بیماری ممکن است از یک درد عضلانی معمولی و تب آغاز شود و بعد به تدریج سردردهای خیلی شدید ایجاد کند. این سردرد به تدریج افزایش می یابد و ممکن است با تهوع و استفراغ مداوم همراه شود. اگر این علائم نادیده گرفته شوند، طی چند ساعت فرد را دچار اختلال هوشیاری خواهند کرد. در این وضعیت، بیمار ابتدا دچار گیجی و منگی می شود و دیگر نمی تواند درست صحبت کند.

همچنین در شنوایی اختلال پیدا می کند. حتی ممکن است دچار حالت فتوفوبی یا ترس از نور شود. اگر این وضعیت تحت درمان قرار نگیرد، اختلال هوشیاری شدیدتر خواهد شد. در نهایت نیز فرد به تدریج وارد کما می شود و جان خود را از دست می دهد. به طور کلی، هرچه درمان مننژیت زودتر آغاز شود، احتمال باقی ماندن عوارض جانبی و تخریب مغزی کمتر می شود. بنابراین در صورت مشاهده این علائم، فرد باید در اسرع وقت به مراکز درمانی انتقال پیدا کند.

تشخیص بیماری با بررسی مایع نخاع و تصویربرداری از مغز

اولین اقدام برای تشخیص مننژیت، گرفتن مایع نخاع است. با بررسی مایع نخاع می توان به وجود میکروب پی برد و تشخیص را قطعی کرد. آزمایشگاه در عرض ۳۰ تا ۴۵ دقیقه نتیجه بررسی را در اختیار پزشک قرار می دهد. به این ترتیب می توان خیلی سریع درمان با آنتی بیوتیک را آغاز کرد و جلوی بروز عوارض را گرفت. در بعضی موارد نیاز به انجام ام آرآی یا سی تی اسکن مغز هم وجود دارد.

لازم به ذکر است تاخیر در مراجعه به مراکز درمانی بیماران مبتلا به مننژیت را در معرض خطر تخریب مغز و عوارض دائمی مانند از دست دادن قدرت تکلم، شنوایی یا بینایی قرار می دهد. برای تشخیص مننژیت های ویروسی نیز همین آزمایش ها انجام می شود، اما اگر مننژیت ویروسی به نظر برسد معمولا نیاز به درمان آنتی بیوتیک و ضدویروس نخواهد داشت. تنها اگر فرد بدحال شود، ممکن است بستری شود.

منبع: سایت راستینه