سوراخ کمر چیست؟
سوراخ کمر که به آن نمونه‌برداری از مایع نخاعی نیز گفته می‌شود، فرایند قرار دادن سرنگ در ستون فقرات تحتانی نوزاد به منظور استخراج مایع مغزی نخاعی است؛ این مایع در سیستم عصبی کودکان، از مغز تا نوک پایین ستون فقرات گردش می‌کند.این مایع از فضای زیر عنکبوتیه خارج می‌شود؛ یعنی حفره مایعات مغزی نخاعی است که کل سیستم عصبی هر کودکی را احاطه کرده است. مایع مغزی نخاعی باعث می‌شود که ستون فقرات و مغز از اثرات اجسام خارجی در امان باشند. همچنین، این مایع مواد مغذی حیاتی مورد نیاز برای سیستم عصبی را به همراه دارد.
بر این اساس، می‌توان ادعا کرد که مایع مغزی نخاعی، سلامت سیستم عصبی هر نوزادی را تأمین کرده و در صورت بروز عفونت عصبی در بدن، عوامل بیماری‌زا را به سادگی نشان می‌دهد.1
چرا سوراخ کمر در نوزادان انجام می‌شود؟
اگر پزشک متخصص اطفال مشکوک به اختلال سیستم عصبی، عفونت یا وجود سرطان در بدن نوزادی باشد، سوراخ کمر یا دریافت نمونه‌ای از مایع نخاعی را توصیه می‌کند. در واقع، این مایع جهت تشخیص ناهنجاری‌ها یا وجود بیماریهای مختلف، در خارج از بدن بیمار مورد آزمایش قرار می‌گیرد.در حقیقت، گاهی اوقات تنها راه برای تعیین وجود برخی از عفونت‌ها در بدن کودکان، استفاده از همین روش تشخیصی است.
1-سپسیس نوزادی
این بیماری یک نوع عفونت خونی در نوزادان است که در اثر انبوهی از بیماری‌ها ایجاد می‌شود؛ از جمله مواردی که بر سیستم عصبی مانند مننژیت و آنسفالیت تأثیر می‌گذارند.اگر پزشک متخصص اطفال احساس کند که علت ابتلا به سپسیس وجود عفونت در سیستم عصبی کودک است، در این صورت برای تعیین وجود پاتوژن‌ها در مایع مغزی نخاعی او، از روش تشخیصی سوراخ کمر استفاده می‌کند.
2-عفونت‌های باکتریایی و ویروسی
لازم است بدانید که در برخی موارد، میکروب‌ها ممکن است راه خود را از خون یا اعصاب به مایع مغزی نخاعی پیدا کنند؛ در چنین شرایطی، این میکروب‌ها با تأثیرگذاری بر سیستم عصبی کودک ممکن است به بدن او آسیب وارد کنند. با استفاده از روش سوراخ کمر می‌توان سیفیلیس موجود در مایع نخاعی مغزی کودک را با اطمینان تشخیص داد.3-ردیابی انواع سرطان‌ها در بدن نوزادان
در صورتی که کودک مبتلا به سرطانی از انواع خون مانند لوسمی و لنفوم، سیستم عصبی یا غدد لنفاوی باشد، آزمایش نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی می‌تواند حضور سلول‌های سرطانی را در بدن او نشان دهد. علاوه بر این مورد، فشار زیاد مایع مغزی نخاعی در سیستم عصبی می‌تواند به تعیین ناهنجاری در عملکرد سلول‌ها نیز کمک شایانی کند.4-خونریزی زیر عنکبوتیه
این نوع خونریزی، سیستم عصبی از جمله مغز هر نوزادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وجود خون در مایع مغزی نخاعی کودک می‌تواند خونریزی بدن او را نشان دهد که احتمال دارد به دلیل ضربه مغزی یا به دلیل آنوریسم ایجاد شود.این امر باعث می‌شود که دیواره‌های شریانی مانند بادکنک شوند که برای نشت خون به بافت اطراف منفجر می‌شوند. به خاطر بسپارید که خود آنوریسم نیز در اثر عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود.
5-اختلالات سیستم عصبی نوزادان
سوراخ کمر یک روش تشخیصی مستقیم برای ورود به سیستم عصبی نوزادان جهت تشخیص ناهنجاری‌ها یا انواع بیماری‌ها است. بیماریهای عصبی دژنراتیو مانند مولتیپل اسکلروزیس و سندرم گیلین باره از طریق آزمایش مایع مغزی نخاعی تشخیص داده می‌شوند که با استفاده از نمونه‌گیری این مایع امکان‌پذیر است.علاوه بر این موارد، سناریوهای دیگری وجود دارد که پزشک متخصص اطفال ممکن است از سوراخ کمر برای تزریق ماده به جای استخراج مایعات استفاده کند. برخی از مهم‌ترین این موارد به شرح زیر می‌باشند:
6-تزریق رنگ به درون مایع مغزی نخاعی نوزادان
در این روش تشخیصی، یک نوع رنگ مخصوص پزشکی به فضای داخل نخاع کودک تزریق می‌شود تا به پزشک متخصص اطفال کمک کند که با استفاده از اشعه ایکس، وضعیت سیستم عصبی را مورد بررسی قرار دهد.در واقع، این روند امکان معاینه مناسب نخاع و اعصاب مرتبط با آن را فراهم می‌کند تا پزشک معالج بتواند برای تعیین وجود بیماری از آن استفاده شود.
7-تزریق داروهای شیمی درمانی
لازم است بدانید که سوراخ کمر برای تزریق داروهای شیمی درمانی به سیستم عصبی یا حتی سایر قسمت‌های بدن در موارد ابتلا به سرطان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.8-تزریق دارو بیهوشی به نوزادان
جالب است بدانید که در صورت تزریق داروی بیهوشی به طور مستقیم به سیستم عصبی نوزادان از طریق مایع نخاعی، بیهوشی‌ها می‌توانند سریع‌تر عمل کنند. امروزه، اکثر پزشکان با مشاهده مزایای این روش به عنوان بهترین وسیله برای تزریق داروی بیهوشی به بدن انسان، از سایر روش‌ها به میزان خیلی کمتری (مگر در موارد ضروری) استفاده می‌کنند.همچنین، در بعضی موارد، پزشک ممکن است سوزن را برای اندازه‌گیری فشار مایع مغزی نخاعی، با استفاده از یک وسیله پزشکی به نام مانومتر وارد بدن نوزادان کند. فشار بالای مایع مغزی نخاعی یک شاخص مهم جهت تشخیص برخی بیماری‌ها مانند مننژیت است.2
عوارض
گرفتن مایع نخاعی در صورتی که کلیه اصول مربوط به آن رعایت شده باشد اقدامی تقریباً بی خطر به حساب می آید . در حقیقت شایع ترین عارضه ان بروز سردرد است که در بزرگسالان شایع تر از کودکان می باشد و با اندکی استراحت نیز بهبود می یابد .در حقیقت این یکی از باورهای غلطی است که به طور شایع در والدین دیده می شود . واقعیت این است که LP ( گرفتن مایع نخاعی ) از اقداماتی است که گاهی پزشکان برای بررسی علت بیماریهای فلج دهنده مانند فلج اطفال نیز بکار می برند .
در این صورت اگر فلجی در طی بیماری رخ داده باشد ممکن است به اشتباه به حساب انجام این اقدام گذاشته شده باشد به خصوص اینکه در برخی از چنین بیماریهایی ممکن است پاها برای همیشه دچار ضعف یا فلج شوند و والدین به اشتباه تصور کرده باشند که کودک از کمر به پایین در اثر LP فلج شده است .
بنابراین معمولاً فلج شدن کودکان به خود بیماری مرتبط است و نباید آن را به گرفتن مایع نخاع نسبت داد.3
روش سوراخ کمر در نوزادان شامل چه مراحلی است؟
این روش تشخیصی/درمانی در کلینیک مغز و اعصاب یا توسط پزشک متخصص اطفال انجام می‌شود؛ کلینیک باید برای استفاده از این روش دارای تجهیزات خوبی باشد. سوراخ کمر در نوزادان شامل یک سری مراحل مهم است که به شرح زیر می‌باشند:1-صحبت با والدین بیمار
در ابتدا، پزشک معالج روند و اهمیت سوراخ کمر را به والدین بیمار توضیح می‌دهد. همچنین، او درباره دلهره در مورد این روند و رفع هرگونه نگرانی صحبت خواهد کرد. والدین در تصمیم‌گیری در مورد استفاده از آرام‌بخش نقش اساسی دارند.در مرحله بعدی، سوراخ کمر با استفاده از بی‌حسی موضعی در بدن نوزاد انجام می‌شود؛ در این شرایط، کودک در حین هوشیار بودن، بی‌حس خواهد بود. همچنین، برخی از پزشکان این روش را با استفاده از بیهوشی عمومی که کودک کاملاً بی‌هوش شده است، انجام می‌دهند.
علاوه بر این موارد، دکتر می‌تواند یک داروی آرام‌بخش داخل وریدی را انتخاب کند که باعث خواب‌آلودگی نوزاد می‌شود. لازم است بدانید که نوع آرام‌بخش به سن، روند سلامتی نوزاد شیرخوار و همچنین ترجیح والدین او بستگی دارد.
2-آماده‌سازی نوزاد برای سوراخ کمر
پس از دستیابی به اجماع نظر با والدین، پزشک معالج لیستی از دوز و موارد لازم را به شما ارائه می‌دهد تا کودک خود را برای سوراخ کمر آماده کنید. به یاد داشته باشید که آماده‌سازی خاصی جهت سوراخ کمر در نوزادان لازم نیست؛ اما پزشک ممکن است دو روز قبل از عمل از شما بخواهد تا رژیم درمانی خاصی را دنبال کنید.همچنین، اگر کودک شما بعضی داروهای دیگر را مصرف می‌کند، ممکن است پزشک از شما بخواهد که استفاده از آن‌ها را به طور موقت متوقف کنید، زیرا برخی از داروها می‌تواند نتایج آزمایش سوراخ کمر را تحریف کند. با این حال، در نظر داشته باشید که در هر شرایطی، شما می‌توانید به نوزاد خود شیر دهید، زیرا این امر تأثیری در نتایج عمل او ندارد.
3-روش سوراخ کمر در نوزادان
در روز آزمایش، آنچه پزشک انجام می‌دهد، به شرح زیر است:کودک بر روی قسمت جلو بدن دراز کشیده و دست‌های خود را به سمت جلو دراز می‌کند. پرستار یا والدین می‌توانند به نوزاد کمک کنند که در این وضعیت قرار بگیرد. در روش سوراخ کمر به والدین اجازه داده می‌شود که در تمام مراحل، در کنار فرزند خود بمانند، زیرا حضور آن‌ها بیمار را آرام و ثابت نگه می‌دارد.
سپس، پزشک معالج برای تعیین محل شکاف در ناحیه ستون مهره، ستون فقرات کودک را احساس خواهد کرد. سوراخ کمر بین L3 و L4 یا بین مهره L4 و L5 حفر می‌شود.
پس از مشخص شدن محل مورد نظر، پزشک آن را با محلول ضدعفونی‌کننده مالش می‌دهد. همچنین، او ژل سرد را روی ناحیه مورد نظر می‌مالد تا به طور جزئی، انتهای عصب نوزاد را بی‌حس کند.
در این مرحله، بی‌حسی موضعی در عضلات کمر کودک تزریق می‌شود تا محل مورد نظر را بی‌حس کند. اگر والدین تصمیم به بیهوشی عمومی یا استفاده از داروی آرام‌بخش وریدی داشته باشند، می‌توان از طریق ورید، آن را به بازوی بیمار تزریق کرد.
اگر از بیهوشی عمومی یا آرام‌بخش در مورد نوزادی استفاده شود، او به آرامی بی‌هوش می‌شود. در مورد بی‌حسی موضعی، کودک باید توسط والدین خود آرام شود تا همچنان ثابت بماند و پاهای خود را تکان ندهد. جالب است بدانید که اثر داروی بی‌حسی در عرض چند دقیقه آغاز شده و کودک به زودی آرام می‌شود.
مرحله بعدی وارد کردن سوزن سوراخ کمر است. پزشک پس از در نظر گرفتن قد، سن و مراجعه به فرمول‌های پزشکی معاصر، طول سوزن کمر را مشخص می‌کند.
سوزن به قسمت تحتانی کمر بیمار وارد می‌شود تا اینکه وارد فضای subarachnoid شود که حاوی مایع مغزی نخاعی است. کودک تحت تأثیر بی‌حسی موضعی آگاهانه باقی می‌ماند؛ بنابراین ممکن است فشار در ستون فقرات را تجربه کند.
سوزن سوراخ کمر توخالی است؛ یک سوزن دیگر نیز دارد که به آن استیچ گفته می‌شود. بعد از سوراخ شدن، استیچ به آرامی خارج می‌شود و مایع روشن مغزی را بیرون می‌کشد تا پزشک آن را در لوله‌های آزمایش جمع کند. مایع به آرامی از بدن نوزاد خارج می‌شود؛ دو تا پنج دقیقه طول می‌کشد تا این روند به پایان برسد.
در نهایت، سوزن به آرامی خارج شده و محل تزریق توسط یک باند استریل پانسمان می‌شود.
پس از پوشاندن محل تزریق، کودک شما می‌تواند به آرامی به پشت خود حرکت کند و به روش معمول دراز بکشد. کل روش سوراخ کمر کودکان حدود 30 دقیقه طول می‌کشد.
نتایج آزمایش بسته به هدف تزریق به ستون فقرات می‌تواند طی چند ساعت یا چند روز به اشتراک گذاشته شود. با این حال، بعد از عمل، شما باید به دنبال مراقبت‌های اساسی از فرزند خود باشید.1
پینوشتها
1.www.mamanam.com
2.www.pezeshk.us
3.www.vista.ir