کشته شدن وحشتناک دختر 13 ساله تالشی به دست پدرش چند روزی است که مورد توجه رسانه ها و فعالان شبکه های اجتماعی قرار گرفته است. حادثه ای که حتی وجود یک مورد از آن در کشور بسیار دردناک و تاسف بار است.
از همین رو خبرنگار راسخون با حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن خیری، جامعه شناس، رئیس انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه و رئیس پژوهشکده مطالعات اجتماعی و انقلاب دانشگاه آزاد اسلامی به گفتگو نشسته است تا از ریشه ها و علل وقوع چنین جنایت هایی پرده بردارد.
راسخون:نظر شما در خصوص حادثه قتل رومینا چیست؟
این گونه مسائل ممکن است در هر جامعه ای رخ دهد یعنی این اتفاقات از قبل بوده و در حال حاضر هم هست و در آینده هم احتمالا رخ خواهد داد. همچنین این نوع حوادث در جوامع مختلف هم رخ داده و می دهد و اختصاص به جامعه ایران و یا جوامع دینی و یا سنتی ندارد.آمار بالای کشته شدگان ناموسی در کشورهای غرب
با توجه به اینکه آزادی های اجتماعی و بی بندوباری ها و روابط و مناسبات بین دختر و پسر در جوامع غربی وجود دارد و از طرفی هم آنها به تقیدات خانوادگی و ارزش های دینی پایبند نیستند ولی آمار کشته شدگان در مسائل ناموسی توسط بستگان و محارم بسیار بالا است. آمار جوامع غرب در این نوع مسائل با ایران قابل مقایسه نیست این را گفتم تا بدانیم که باید این گونه مسائل در حد و ظرفیت خود دیده شود.حادثه رومینا یک بحران اجتماعی نیست
برای اینکه بتوانیم این اتفاقات را درست تحلیل کنیم در ابتدا باید ببینیم که آیا این نوع اتفاقات در حد یک مسئله اجتماعی است یا نه! این اتفاق آسیبی است که در اجتماع رخ داده است ولی فراوانی آن اینقدر نیست که تبدیل به یک مسئله اجتماعی شود یعنی به عبارت دیگر به صورت عمومی این گونه اتفاقات رخ نمی دهد و در برخی موارد استثنایی است که ممکن است در هر جامعه ای رخ دهد. با این حساب لزوما نمی توانیم این موضوع را به عنوان یک بحران اجتماعی حساب کنیم. گرچه در صورتی که پیگیری و ریشه یابی نشود رشد می کند از یک اتفاق تلخ فراتر می رود.لزوم تقویت جنبه های شناختی ، پیشگیری و آسیب شناختی
راسخون: ریشه اتفاقات این چنینی چیست؟ چه اتفاقاتی باعث ایجاد پدیده ای مانند رومینا می شود و دختری با سن 13الی 14 سال عاشق و یا از خانه فرار کند.
باید در مقابل این نوع اتفاقات، جنبه های شناختی، پیشگیری و آسیب شناختی را تقویت کنیم. رخ دادن حتی یک مورد از این گونه موارد دردناک است و طبیعتا وجدان انسانی و شرع ما نمی پذیرید و لذا حساسیت ما از این حیث است که جان یک انسان برای ما بسیار ارزشمند است و باید به آن توجه ویژه ای شود.تغییر نظام های معنایی زندگی
امروز ما با تغییر نظام های معنایی زندگی مواجه هستیم که این تغییر باعث تغییر در سبک های زندگی شده است. مقام معظم رهبری در خصوص سبک زندگی هشدار داده و تاکید کرده اند. البته از دلایل دیگر این نوع اتفاقات بی دروپیکر بودن فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است.برخی آسیب های و خسارت ها از جانب عدم کنترل فضای مجازی
تمام کسانی که دردمند و صاحب نظر جامعه هستند و کسانی که دغدغه فرهنگ را دارند و برای آنها ارزش های اجتماعی مهم است دائما مسئله فضای مجازی را مطرح می کنند که عدم کنترل فضای مجازی برای کشور خسارت بار خواهد بود.امروز ایران در عرصه های مختلف با دشمنی دشمنان مواجه است و یکی از این عرصه ها فرهنگ می باشد. امروز مهم ترین دشمنی دشمنان، فرهنگ است. از تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی که مقام معظم رهبری بارها به آن تاکید کرده اند تا ناتو فرهنگی که الان وجود دارد،این مسائل یک واقعیت است و باید به آن توجه ویژه ای شود.
تهاجم فرهنگی دشمن چندبرابر فشار اقتصادی است
همان گونه که در مسائل اقتصادی با تحریم ها و فشارهای حداکثری مواجه هستیم در مسائل فرهنگی هم با تهاجم فرهنگی که چندبرابر بیشتر از مسائل اقتصادی است روبرو هستیم و راه نفوذ هم از طریق فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است.امروز فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از طریق گوشی همراه به راحتی در دسترس است و به دلیل عدم کنترل و نظارت بر این فضا استفاده مناسبی از آن نمی شود. در هیچ کشوری فضای مجازی به اندازه کشور ما بدون کنترل نیست.
ایجاد کنترل در فضای مجازی بر پایه گروه سنی
دولت مردان باید هرچه زودتر تکلیف مسئله فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و در ادامه شبکه ملی را مشخص کنند و باید بر پایه گروه های سنی بر این فضا کنترل های جامعه پذیری و کنترل اجتماعی اتفاق بیفتد.جامعه ای مثل ایران از طرفی مدعی است می خواهد بر پایه ارزش های دینی جامعه خود را استوار کند و به دنبال تمدن سازی است و همچنین مدعی است حرف نویی برای جهانیان دارد و از طرفی دیگر با مشکلات فراوان از سوی دشمنان، تحریم ها و توطئه های بسیاری روبرو است؛ از همین رو ضرورت ایجاد شبکه ملی فضای مجازی مشخص است و هرچه سریعتر باید در این مسیر گام برداشته شود.
فضای مجازی یکی از مجاری است که ایران را بامشکلاتی مانند رومینا اشرفی مواجه کرده است و اگر این نوع اتفاقات را موشکافی کنیم خواهیم فهمید که ارتباطات بی دروپیکر موجب چنین اتفاقاتی شده است که دختر خانومی در چنین مصیبتی دچار شود.
در مسئله خانواده در کشور اقدامات لازم صورت نگرفته است
راسخون:در این موضوع شاید یکی از موضوعاتی که بسیار مهم است خانواده باشد.به نظر شما این مسئله چه میزان در وقوع این نوع اتفاقات سهیم است. امروز باید به بحث خانواده توجه ویژه ای کنیم. خانواده به عنوان یک کانون اصلی برای جامعه پذیری و کنترل اجتماعی است که طبیعتا یک اقتضائاتی دارد. ما نمی توانیم شعار خانواده محور را سر دهیم در حالی که آن سازوکار های فرهنگی را تعبیه نکرده و آموزش های لازم را نداده باشیم.امروز باید گفت در حال حاضر خانواده برای ما چقدر مهم است، چقدر روی مسئله خانواده از لحاظ فیلم، سریال، نظام تعلیم و تربیت فعالیت کرده ایم. اگر خانواده محوریت دارد باید آموزش های لازم را انجام دهیم.
راسخون:چه اتفاقی رخ می دهد و یا چه چیزی بر روی یک پدر تاثیر می گذارد که مجبور به انجام چنین اقدامی می شود؟
این که پدری از روی تعصب و یا هر چیز دیگری فرزند خود را به قتل می رساند این نشان می دهد که ارزش های اجتماعی و هنجارهای اجتماعی، سازگاری لازم را با هم ندارند.اگر این گونه باشد که از طریق ارزش های دینی تعصب برای پدر اتفاق افتاده و این اقدام را انجام داده است؛ این جا باید به متولیان دینی بگوئیم که چرا شما کم کاری کرده اید و چرا از طرفی اهمیت ناموس و این گونه مسائل را مطرح کرده ایم و از آن طرف بحث اولویت ها و اهمیت جان افراد که کدام مهمتر است را اعلام نکرده اید و اینکه چرا در این گونه موارد وظیفه پدر، میزان تعصبات و حتی میزان آزادی انتخاباتی افراد را مشخص نکرده اند.
این ها نکاتی است که به نظام ارزشی و هنجاری برمی گردد و این مسائل نشان می دهد که ما در این جهت دارای مشکل هستیم و باید بازطراحی در این زمینه داشته باشیم. بخشی از این بازطراحی مربوط به الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی است و این که چگونه سامانه خانواده و جایگاه آن را مشخص کنیم.
در خصوص خانواده نظام سازی صورت نگرفته است
در الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی مقام معظم رهبری هم در این زمینه دغدغه دارند و برای آن مرکزی هم ایجاد شد. در این مرکز توسط مسئولین یکسری گزاره های کلی انتزاعی مطرح شد درحالی که باید مسئله خانواده، جایگاه، پایه ها، نوع ورود، ارزش ها ، هنجارها، اولویت ها و برخی موارد دیگر مربوط به خانواده به صورت دقیق و ریز مشخص شود. در حالی که یکسری کلیات مشخص شده اما نظام سازی صورت نگرفته است.امروز نظام معنایی اجتماعی ما ضربه خورده و با مشکل مواجه شده است که بخشی از این مشکل مربوط به فضای مجازی و بخشی مربوط به بی توجهی به موقعیت های زمانه است.
امیرالمومنین علی(ع) می فرمایند فرزند خود را برای غیر زمان خود تربیت کنید. امروز فضای که فرزندان ما در آن قرار دارند در گذشته برای ما وجود نداشته است. باید نگاه ما به فرزندان خودمان از دریچه نگاه فرزندان باشد.
امروز شبکه ذهنی، نظام معنا، ارتباط معلم و شاگرد، ارتباط شهروندان با یکدیگر دچار مشکل شده است و همه این موارد به سبک زندگی برمی گردد. امام خمینی(ره) می فرمودند که صدا و سیما دانشگاه عمومی است، امروز ما چقدر در این دانشگاه به اولویت ها توجه داریم.
بسیاری از موارد به هم مرتبط است که باید به آنها توجه کنیم تا آسیب شناسی جدی صورت بگیرد. اگربخواهیم به صورت خلاصه اعلام کنیم باید این موضوع را در حد خودش ببینیم ولی بحث مهمی است. همچنین باید به نظام معنایی، به تغییرات و تحولات فرهنگ ها در طول زمان ، به جامعه پذیری افراد متناسب با شرایط خود توجه شود.
باید به عدم همخوانی نظام ارزشی و نظام هنجاری و رفتاری توجه شود و نهادهای اجتماعی طبق مسئولیت هایی که دارند برای اقدامات موثر اولویت بندی کنند. در این مسائل حوزه، آموزش و پرورش، رسانه، دانشگاه و... نقش دارند و اگر همه این ها را با یکدیگر همراه کنیم می توانیم بگوئیم که به سمت تمدن نوین اسلامی پیش می رویم .