مفهوم ناباروری
ناباروری همیشه به معنای عقیم بودن یا ناتوانی دائمی در بچه‌دار شدن نیست. در ایران حدود ۲۰ درصد از زوجها نابارور هستند، اما درصد بسیار کمی از آنها عقیم هستند. بیشتر زوج‌های نابارور که برای بچه‌دار شدن اقدام می‌کنند با درمان و بدون درمان بالاخره صاحب فرزند می‌شوند. مشکل ناباروری ممکن است از طرف مرد، زن یا هر دو باشد. در برخی موارد پس از انجام تمامی آزمایش‌ها، علت اصلی ناباروری مشخص نمی‌شود.ناباروری برای بسیاری از زوجها یک بحران به حساب می‌آید و مشکلات ناباروری معمولاً با خود احساس گناه به همراه دارد. انجام معاینات پیش از بارداری می‌تواند به زوجها برای مشخص شدن وضعیت باروری آنها پیش از اقدام به بارداری کمک کند. در این صورت اگر مشکلی وجود داشته باشد، زودتر از آن باخبر می‌شوید و درمان مناسب را برای بهبود باروری و افزایش شانس بارداری و داشتن فرزندی سالم دریافت می‌کنید.1
ناباروری در زنان، دلایل اصلی
در مطلب دیگری بطور کامل به دلایل ناباروری در مردان و زنان پرداخته‌ایم. ناباروری زنان دلایل بسیار پیچیده‌ای دارد و گاه تشخیص علت اصلی به سادگی میسر نیست. در اینجا به سه دلیل اصلی ناباروری در زنان اشاره می‌کنیم.مشکلات تخمک‌گذاری
اختلال در تخمک‌گذاری عمده‌ترین دلیل ناباروری در زنان است. 39 درصد از علل ناباروری در زنان به این دلیل رخ می‌دهد که یا تخمک‌گذاری به صورت نامنظم است و یا خیلی کم است. بنابراین باعث می‌شود فرد عادت ماهانه نشود و یا عادت ماهانه‌ی او غیرمنظم باشد. در برخی خانم‌ها با این که عادت ماهانه می‌شوند اما مشکلاتی در تخمک‌گذاری آنها وجود دارد. عدم تخمک‌گذاری مناسب باعث می‌شود فرآیند لقاح و به دنبال آن بارداری صورت نگیرد.اختلالات رحمی
لوله‌های رحمی راه ارتباطی برای رسیدن اسپرم به تخمک است. در برخی خانم‌ها تخمک‌گذاری انجام می‌شود اما لوله‌های رحمی به دلایل ژنتیکی مسدود هستند و یا به طور کامل باز نمی‌شوند به همین دلیل اسپرم به تخمک نمی‌رسد و عمل لقاح صورت نمی‌گیرد. بسته‌بودن لوله‌های رحمی می‌تواند به دلیل عفونت، آندومتریوز و یا چسبندگی های بعد ازعمل جراحی باشند.این احتمال نیز وجود دارد که لوله‌های رحمی بعد از زایمان اول بسته شوند. اختلال در لوله‌های رحمی 30 درصد از علل ناباروری در زنان را به خود اختصاص می‌دهد. علل دیگر در مشکلات رحمی بروز آندومتریوز است که در آن سنگفرش رحم بیش از حد رشد می‌کند و لوله‌ها را می‌پوشاند به همین دلیل تخمک گذاری اتفاق نمی‌افتد. از دیگر علل می‌توان به ناهنجاری‌های گردن رحم، کیفیت نامناسب ترشحات رحم، تومورهای بدخیم رحم و یا زخم بر روی دیواره‌ی رحم اشاره کرد.
مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن
مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن نقش بسیار زیادی در ناباروری خانم‌ها دارد. در بدن برخی از خانم‌ها دستگاه ایمنی به گونه‌ای عمل می‌کند که برای محافظت ماده‌ای به نام آنتی بادی ترشح می‌شود و کار آن این است که اسپرم‌هایی که وارد بدن می‌شود از بین می‌برد و یا آنها را غیرفعال می‌کند. حتی در مواقعی سبب سقط جنین می‌شود. تشخیص این بیماری و درمان آن کمی مشکل است اما قابل حل است.2علل ناباوری در مردان
تعداد کم اسپرم، عدم بلوغ اسپرم، شکل غیرطبیعی اسپرم، عدم توانایی حرکت مناسب اسپرم از عواملی هستند که موجب ناباروری در مردان می‌شوند و شانس تشکیل لقاح را کاهش می‌دهند. علاوه‌بر این‌ها بیماری‌های عفونی و اختلالات هورمونی باعث افزایش اختلالات مربوط به اسپرم و ناباروری در مردان می‌شود. در بدن برخی مردان نیز آنتی بادی ترشح می‌شود که علیه اسپرم‌ها عمل می‌کنند وآن‌ها را از بین می‌برند و یا باعث به‌هم چسبیدن آنها می‌شود. آبکی شدن اسپرم، بسته بودن لوله های خروج اسپرم، ناتوانی جنسی و یا انزال زودرس نیز در ناباروری مردان تاثیر دارد.2پیشگیری
بیشتر انواع ناباروری ها در آقایان قابل پیشگیری نیستند. به هرجهت از مصرف دارو، دخانیات و مصرف بیش از حد الکل اجتناب نمایید. همچنین دمای بالا نیز می تواند تولید اسپرم و توانایی حرکت آن را تحت تاثیر قرار بدهد. اگرچه معمولاً این اثر گذری و موقتی است ولیکن بهتر است از وان حمام داغ و حمام بخار اجتناب نمایید.اگر شما آقایی هستید که همچنان مطمئن نیست آیا در آینده قصد پدر شدن دارد، وازکتومی را که راهی برای عقیم شدن دائمی است، انتخاب نکنید. اگرچه امکان برگشت این شرایط از طریق جراحی وجود دارد ولیکن در این صورت خطراتی به دنبال دارد که می توانند از طرق دیگر باروری را تحت تاثیر قرار دهند.
یک خانم می تواند احتمال باروری را از طریق روش های زیر افزایش دهد:
در حد اعتدال ورزش کنید. ورزش منظم بسیار حائز اهمیت است. اما چنانچه شما بسیار شدید ورزش می کنید طوریکه پریود منظمی ندارید و یا پریود شما قطع شده است، باروری شما تحت تاثیر قرار گرفته است.
از اضافه وزن ویا کمبود وزن دوری کنید. اضافه وزن و یا کمبود وزن ترشح هورمون های شما را تحت تاثیر قرار می دهند و منجر به ناباروری می شوند.
از مصرف الکل و دخانیات اجتناب نمایید. این مواد توانایی شما برای باردار شدن را کاهش می دهند و شما را از داشتن یک بارداری سالم محروم می کنند. الکل نخورید و استعمال دخانیات را کنار بگذارید. از داروها و مواد غیر مجاز مانند ماری جوانا و کوکائین اجتناب نمایید.
دریافت کافئین را محدود کنید. خانم هایی که قصد باردار شدن دارند باید دریافت کافئین خود را به کمتر از 200 میلی گرم در روز محدود کنند (یعنی یک یا دو فنجان قهوه)
دریافت دارو را محدود کنید. مصرف هر دو نوع داروی تجویزی و غیر تجویزی می تواند احتمال باردار شدن و یا حفظ بارداری را کاهش دهد. پزشک خود را از هر نوع دارویی که به طور منظم دریافت می کرده اند، مطلع سازید.3
زمان مراجعه به پزشک
اگر کمتر از ۳۵ سال سن دارید و مدت یک سال است برای بچه‌دار شدن تلاش کرده، اما موفق نشده‌اید و اگر ۳۵ سال یا بیشتر سن دارید و به مدت شش ماه است برای بچه‌دار شدن تلاش کرده‌اید ولی موفق نشده‌اید باید به پزشک مراجعه کنید.همچنین اگر هر یک از علائم ناباروری در شما یا همسرتان وجود دارد، بهتر است پیش از اقدام برای اطمینان از وضعیت باروری خود و همسرتان به پزشک مراجعه کنید. برای پیدا کردن علت و درمان ناباروری ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون، ادرار و تصویربرداری باشد.
برای بررسی کمیت و کیفیت اسپرم‌های مرد نیز آنالیز اسپرم انجام خواهد شد. پزشک ممکن است شما را به یک متخصص غدد درون‌ریز ارجاع دهد که تخصص او در زمینۀ ناباروری است. متخصص از شما سوال‌هایی دربارۀ علائم ناباروری و سابقۀ پزشکی خواهد پرسید.
پیش از مراجعه به پزشک، اطلاعات زیر را یادداشت کنید و همراه خود ببرید:
داروهایی که مصرف می‌کنید شامل داروهای نسخه‌دار، ویتامین‌ها، مواد معدنی، مکمل‌ها و هر داروی دیگری که بدون نسخه مصرف می‌کنید.
تعداد دفعاتی که بدون استفاده از روش‌های پیشگیری رابطۀ جنسی دارید. مدتی که از زمان شروع به اقدام شما برای بچه‌دار شدن گذشته است و تاریخ آخرین باری که رابطۀ جنسی برقرار کرده‌اید.
تغییرات فیزیکی و علائم دیگری که در بدن خود مشاهده کرده‌اید.
تاریخ هر نوع جراحی یا درمانی که در گذشته داشته‌اید، به ویژه موارد مرتبط با مجرای تناسلی را یادداشت کنید.
اگر در معرض تشعشعات مختلف قرار گرفته‌اید یا سابقۀ شیمی‌درمانی دارید.
میزان سیگار کشیدن و مصرف الکل و مواد مخدر خود را به پزشک بگویید.
سابقۀ بیماری‌های آمیزشی خود را به پزشک اطلاع دهید.
هر نوع اختلال ژنتیکی یا بیماری مزمن نظیر دیابت یا بیماری تیروئید در خود یا خانواده را به پزشک اطلاع دهید.1
درمان ناباروری
درمان دارویی ناباروری
درمان‌های دارویی برای زنانی به کار می‌رود که مشکلاتی در تخمک‌گذاری و یا تنبلی تخمدان دارند. داروهایی که پزشک در این مورد تجویز می‌کند معمولا شامل کلومیفن‌سیترات، لتروزول یا گنادوتروپین می شود. بعد از مصرف دوره‌هایی از دارو پزشک از زوجها می‌خواهد تا دوباره برای بچه‌دار شدن اقدام کنند.داروها تعداد تخمک‌گذاری را افزایش می دهند و از این طریق شانس باروری نیز افزایش پیدا می‌کند. پزشک در طول درمان با سونوگرافی واژینال تعداد فولیکول‌ها و تخمک‌های آزاد شده را بررسی می‌کند.
درمان ناباروری با تلقیح داخل رحمی اسپرم
در مواردی که مشکل ناباروری به دلیل مشکل در دهانه‌ی رحم باشد و یا اسپرم‌ها در رسیدن به لوله‌های رحم مشکل داشته‌باشند روش تلقیح داخلی رحمی اسپرم به‌کار می‌رود. در این روش از قبل برای تحریک تخمک‌گذاری از دارو استفاده می‌شود و سپس در روز تخمک گذاری پزشک اسپرم‌های مرد را جمع‌آوری می‌کند و آنها را به واسطه‌ی کاتتر پلاستیکی در رحم زن وارد می‌کند.درمان ناباروری با جراحی
جراحی بیشتر در مواردی استفاده می‌شود که لوله‌های رحمی مسدود شده‌باشند و یا زن به آندومتریوز، فیبروئید، مشکلات آناتومیک اندام‌های تناسلی یا کیست تخمدان مبتلا باشد. پزشک در این زمینه طی عمل جراحی لاپاراسکوپی یا عمل وسیع شکمی در ابتدا علت ناباروری را به صورت دقیق‌تر بررسی می‌کند و ممکن است با بازکردن لوله‌ی رحم یا خارج کردن بافت مشکل ناباروری را برطرف نماید.روش‌های کمک به باروری
در صورتی که درمان‌های دیگر موثر نباشد، ناباروری به دلیل تعداد کم اسپرم‌ها باشد، لوله‌های رحمی مسدود باشند و یا عوامل ناشناخته‌ای مانع از لقاح شوند پزشک از روش‌های مدرن و پیشرفته مثل لقاح خارج از رحم استفاده می‌کند. در این روش تخمک و اسپرم در خارج از رحم رشد می‌کنند و لقاح می‌یابند. لقاح خارج از رحم از روش‌های متداول و پیشرفته است که برای کمک به باروری بسیار موثر است. در این فرآیند گاهی از تکنیک میکرواینجکشن استفاده می‌شود که در آن اسپرم به داخل تخمک تزریق می‌شود.2روش‌های خانگی درمان ناباروری
مصرف میوه‌ی انار
انار میوه‌ای معجزه‌آسا در درمان ناباروری است. انار جریان خون را در دهانه‌ی رحم افزایش می‌دهد و باعث ضخیم شدن پوشش آن می‌شود. انار همچنین در رشد و سلامت جنین و مادر در دوران بارداری موثر است. انار را به همراه پوست آن آسیاب کنید تا کاملا پودر شود؛ نصف قاشق چایخوری از این پودر را در آب گرم بریزید و این مخلوط را روزانه دوبار مصرف کنید. روشی دیگ آن است که هر روز آب انار را بگیرید و بنوشید.مصرف خرما در درمان ناباروری
خرما جزو ساده‌ترین و موثرترین درمان‌ها است که تاثیر آن به دلیل غنی بودن از مقدار زیادی از اسیدهای آمینه است. برای درمان ناباروری با خرما 10 تا 12 عدد از آن را از هسته جدا کنید و به همراه مقداری گشنیز خوب هم بزنید تا به حالت خمیری شکل در بیاید.سپس 3 الی 4 لیوان از شیر گاو را به آن اضافه کنید و روی حرارت ملایم قرار دهید تا بجوشد. این ترکیب را به مدت هفت روز پشت سر هم و دقیقا بعد از آخرین دوره‌ی قاعدگی مصرف کنید. همچنین اضافه کردن خرما به رژیم غذایی و به طور طبیعی در کمک به باروری بسیار موثر است.
سرکه سیب و درمان ناباروری
مصرف سرکه سیب توسط پزشکان نیز تجویز می‌شود و در درمان این عارضه تاثیر شگفت‌انگیزی دارد. مصرف سرکه سیب سموم بدن را خارج می‌کند و با متعادل ساختن هورمون‌های بدن اختلالات هورمونی را که مانع از باروری می‌شوند از بین می‌برد. سرکه سیب خاصیت اسیدی دارد و اثرات قلیایی بر بدن می‌گذارد که عمل لقاح و بارداری را آسان می‌کند.سرکه سیب می‌تواند عفونت‌های قارچی که باعث ناباروری می‌شوند را درمان کند. دو قاشق چایخوری از سرکه سیب به همراه یک لیوان آب را دوبار در روز مصرف کنید. در روشی دیگر می‌توانید مقداری از سرکه سیب را به آب وان اضافه کنید و 20 الی 30 دقیقه در آن بنشینید.
ویتامین اسید فولیک
اسید فولیک ویتامینی مقوی است که با بهبود تقسیم سلولی و تخمک گذاری به درمان ناباروری کمک می‌کند. متخصصان بهداشت و سلامت توصیه می‌کنند اسید فولیک را در کل دوران بارداری نیز مصرف کنید. شما می‌توانید اسیدفولیک را به عنوان مکمل غذایی و به دستور و تجویز پزشک مصرف کنید و یا از خواص آن در خوراکی‌های طبیعی مانند آووکادو، بروکلی، سبزیجات برگ‌دار، لوبیا، کشمش و عدس بهره‌مند شوید.3پینوشتها
1.www.madarsho.com
2.www.honarehzendegi.com
3.www.asriran.com