تعریف مُد و مدگرایی
«مد»ها الگوهای فرهنگی ای هستند که توسط بخشی از جامعه، پذیرفته می شوند و دارای یک دوره زمانی نسبتا کوتاه اند و سپس فراموش می شوند.بنابر این، «مدگرایی» آن است که فرد، سبک لباس پوشیدن و طرز زندگی و رفتار خود را طبق آخرین الگوها تنظیم کند و به محض آن که الگوی جدیدی در جامعه رواج یافت، از آن یکی پیروی نماید.1مدگرایی و غرب گرایی
گرچه مدگرایی و غرب گرایی دو مفهوم جدا از هم و دارای تعریف متمایز از یکدیگرند، اما سیر تحولات تاریخی ـ اجتماعی در ایران به گونه ای سرنوشت این دو مفهوم را با هم گره زده است که هرگاه سخن از مدگرایی به میان می آید، مفهوم غرب گرایی نیز به ذهن، تبادر می کند ؛ زیرا پس از رشد تکنولوژی در اروپا، سنّت ها مورد انتقاد قرار گرفت و جامعه به تدریج، اندیشه ها، طرز زندگی و نوع لباس را تغییر داد.همین طور در ایران و کشورهایی نظیر آن، رشد صنعت در رأس شعارها قرار گرفت و خیلی زودتر از آن، نوع تفکر، طرز زندگی و آداب لباس پوشیدن، دستخوش تغییر شد.
میل به اروپایی شدن در جامعه ایرانی باعث شد که به جای بازسازی و نوسازی چارچوب اقتصادی ـ اجتماعی جامعه خود، به نماها و نمادها و ظواهر صنعتی شدن توجه کنند که مهم ترین نمای اروپایی شدن، پوشیدن لباس های اروپایی و ترویج مدهای غربی به شمار می رفت.
ایرانیان بر این باور شدند که باید خود و فرهنگشان را اروپایی کنند، تا بدین ترتیب از ضعف و عقب ماندگی رهایی یافته، در ردیف کشورهای پیش رفته قرار گیرند.
بنابراین «مدگرایی» و «غرب گرایی» در ایران، در یک بستر فکری و دوشادوش هم رشد کرده اند. در حال حاضر نیز بیشترین مدهایی که در جامعه و بخصوص در بین جوانان رایج می شود، برگرفته از الگوهای غربی و با همان انگیزه است.1
دلایل تمایل به مدگرایی در نوجوانان
مدگرایی، پناه برای رسیدن به آرامش ظاهری است، درباره دلایل گسترش مدگرایی در بین جوانان عوامل مختلفی بیان شده است که از جمله آن می توان به طرد شدن یا مورد پذیرش قرار نگرفتن فرد از سوی خانواده، انطباق نداشتن نظام ارزشی خانواده با نظام فرهنگی جامعه و پاسخگو نبودن خانواده به نیازهای فرزندان اشاره کرد.در ادامه چندین دلیل دیگر در زمینه تمایل نوجوانان به مدگرایی مطرح می شود که به پدر و مادرها برای شناخت بیشتر روحیات جوانان کمک می کند.
تنوع طلبی
دوره نوجوانی، فصل تازه ای در زندگی انسان است که جوان با ورود به آن، در پی تجربه ای جدید برای رسیدن به هویتی متمایز است. این نیاز در رفتار نوجوان به صورت مدگرایی خودش را نشان می دهد.همانند سازی
یکی دیگر از عوامل مدگرایی، همانند سازی با شخصیت هایی است که نوجوان آنان را الگوی خود قرار داده است مانند هنرپیشه های سینما، خوانندگان، قهرمانان و ورزش کاران و گروه های دیگر.جلب توجه
بعضی افراد با روی آوردن به مد روز و تغییر هر روزه لباس و آرایش خود، در صدد جلب توجه دیگران هستند. استفاده از لباس، مدل مو و حتی کفش های عجیب و غریب، همه برای جلب توجه دیگران است. همچنین انگیزه رقابت با دیگران، از دیگر عوامل پیروی از مد در بین نوجوانان محسوب می شود.2مظاهر مُد و مدگرایی
خرید اجناس مارک دار و مصرف کالاهای ساخت خارج، از آن نمونه اند که اینک به آنها می پردازیم.1.خرید اجناس مارک دار
یکی از مظاهر مصرف گرایی در میان جوانان،استفاده از پوشاک مارک دار است. منظور از لباس های مارک دار،لباس هایی هستند که به نحوی مانند نحوه دوخت از جهت گشادی و تنگی،ترکیب رنگ، کوتاهی و بلندی و نوشته های روی آن،نشانه فرهنگ غرب است. امروزه،رنگ و شکل و مارک اجناس است که قیمت آنها را مشخص می کند و گران پوشی و خرید لباس های مارک دار،به امری عادی تبدیل شده است.اگر سری به مراکز اصلی خرید در شهرهای بزرگ بزنیم،با قیمت های باور نکردنی روبه رو می شویم که به قول فروشنده،تنها پول مارک این اجناس را می پردازیم.
حتی در برخی مراکز،مانتوهای ترک وایتالیایی عرضه می شوند اما جای این سئوال باقی است که چگونه بازار ایران که یکی از بزرگترین تولید کنندگان مانتو و چادر در میان کشورهای اسلامی است،از مانتوهای ایتالیایی(!) اشباع شده است.
شاید یکی از دلایل عمده ای که تولید کنندگان و طراحان خارجی توانسته اند در سطح جهانی برای خود جایی باز کنند،آشنایی آنها با مبانی روان شناختی تاثیرگذاری و به کارگیری روش ها واصول فنی مناسب در کار است.
2 مصرف کالاهای ساخت خارج
در حال حاضر، بیشتر بیلبوردهای تبلیغی در تسخیر شرکت های خارجی است. فضای تبلیغاتی تهران و دیگر کلان شهرها، اعم از تابلوهای اعلانات خیابانی، بدنه اتوبوس ها وایستگاههای مترو را تبلیغ کالاهای خارجی پر کرده است.اگر هم تبلیغی از کالاهای داخلی صورت می گیرد،مربوط به کالاهایی است که ترکیبی از کالاهای خارجی است مانند چای،که تنها بسته بندی آن داخلی است.
بسیاری از نوجوانان،خرید کالای خارجی را نشانه تثبیت موقعیت اجتماعی خود می دانند و مصرف کالاهای خارجی را بر تولیدات داخلی ترجیح می دهند.
درباره علت این رفتار،دلایل فراوانی عنوان می شود که می توان به تبلیغات جهانی، سودجویی برخی از تولید کنندگان داخلی و کیفیت پایین کالاهای داخلی اشاره کرد.
این گرایش به حدی شدید است که حتی کودکان نیز بسته بندی های پرزرق و برق اسباب بازی ها وآدامسهای خارجی را می پسندند ؛ معضلی که به ویژه درباره دختران مشهود است و هنوز عروسک های ملی نتوانسته اند جایگزین عروسک غربی باربی شوند.
در این میان ، برخی از تولید کنندگان داخلی نیز کالاهای خود را با انواع مارک های خارجی به فروش می رسانند. این روند، آثار نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت و ممکن است این باور در ذهن همگان شکل گیرد که غرب از هر جهت بهتر است و بنابراین، رواج خوراک، پوشاک و آداب و رسوم و نوع تربیت فرزندان به شیوه غربی پسندیده است.4
برای برخورد با مساله مدپرستی در نوجوانان نکاتی ذکر می‌شود، که عبارتند از
1. برای در پیش گرفتن رفتار منطقی و درست در این مورد، قبل از هر چیز باید سعی کنید درباره مد یا نوآوری لباس نوجوانان اطلاعاتی بدست آورید.2 -اصرار نداشته باشید هر چه را شما می‌پسندید، او هم بپسندد. او را در انتخاب لباس آزاد بگذارید و راهنمایی‌اش کنید.
3- با در نظر گرفتن بودجه خانواده رفته رفته مقدار پولی را که برای لباسش در نظر گرفته‌اید، در اختیارش بگذارید.
4- اگر سلیقه او مورد پسند شما نیست او را مسخره نکنید یا مستقیماً او را به باد انتقاد نگیرید.
5- در دوران دبیرستان، دختران دبیرستانی علاقه زیادی به آرایش دارند. در این سن به علت اختلالاتی که در ترشح غدد داخلی ایجاد می‌شود، اغلب دچار کک و مک یا آکنه می‌شوند و سعی دارند این عیب را با آرایش صورت بپوشانند.
6- بهتر است در این دوره بحرانی با او درنیفتید و نظرتان را با اجبار به او تحمیل نکنید. بیشتر اعمال او به این دلیل است که می‌خواهد مورد توجه و تأیید دیگران قرار گیرد و کانون توجه باشد. بنابراین آرامش خود را حفظ کنید، چون به او کمک می‌کند دردها و مشکلاتش را آسان‌تر حل کند.3
پینوشتها
1.www.hawzah.net
2.www.mashreghnews.ir
3.www.yjc.ir
4.www.andishmandegar.com