انزوا طلبی و گوشه گیری چیست؟
انزوا طلبی الگویی نسبتا ثابت از ویژگی‌های شخصیتی است که شامل ترس از طرد شدن، اعتماد به نفس پایین و احساس شرم و خجالت در روابط می‌شود. این افراد تنها ماندن را ترجیح می‌دهند و فقط در صورتی که نسبت به افرادی حس اعتماد سازی شکل گرفته باشد وارد رابطه می‌شوند. از منظر تخصصی روان شناسی دو تیپ گروه هستند که این ویژگی‌ها را دارند اما وجه تفارق آنها مهم است.تیپ شخصیتی اسکیزویید که الگوهای رفتاری انزواطلبانه آنها کاملا از سر بی میلی به ارتباط است و خود از چیزی که هستند رضایت دارند. اما تیپ انزواطلب دیگر الگوهای رفتاری اجتنابی‌شان به دلیل ترس از پذیرفته نشدن و طرد و انتقاد از سوی دیگران است و گاه می‌تواند نشانه‌ای از وجود افسردگی باشد. آن چه در این خوانش منظور است دومین تیپ رفتاری است و نه شخصیت اسکیزویید.1
انواع حالات انزواطلبی
انزواطلبی می‌تواند به صورت‌های مختلفی تجلی نماید. این صورت‌ها و حالات، خود دارای درجات متفاوتی از شدت و ضعف هستند که مهمترین آنها به شرح زیر است:1. گوشه‌گیری اجتماعی
این گروه از افراد در سازگاری اجتماعی دچار شکست شده، از مصاحبت با مردم خودداری می‌نمایند و سرگرمی‌های فردی را به شرکت در امور اجتماعی مقدم می‌دارند. اجتماعی نیستند و تربیت اجتماعی نشده‌اند.اغلب اوقات تنها با اعضای خانواده خود و همسالان آشنای خود بازی می‌کنند و از دیگران دوری می‌نمایند. شرم و خجالت آنها ممکن است موجب عدم توانایی در کسب برخی مهارت‌ها شود.
2. لالی انتخابی
حالت کلی و اساسی این اختلال، کناره‌جویی دائم از صحبت تقریبا در تمام موقعیت‌های اجتماعی(از جمله مدرسه) می‌باشد. علیرغم توانایی در یک زبان محاوره‌ای و صحبت کردن، این کودکان ممکن است به وسیله تکان دادن سر و در بعضی موارد توسط نطق و ادای جملات تک‌سیلابی و کوتاه ارتباط برقرار کنند.کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال، عموماً مهارت‌های زبانی عادی را دارند، اگرچه بعضی از آنها رشد توام با تاخیر و اختلالاتی در تلفظ را دارند.2
علل گوشه گیری و کم رویی عبارت اند از
1- محرومیت از محبت خانواده2- نقص عضو یا بیماری های جسمی و فیزیولوژیک
3- اختلال در گوش و تکلم
4- شکست های متعدد و تحقیر شدن کودک در برابر جمع
5- عدم امنیت روانی در محیط خانه و مدرسه و فشارهای روانی مستمر
6- تنبیه، توبیخ و سرزنش کودک و نوجوان توسط والدین و به ویژه محرومیت از عواطف مادر
7- کنترل شدید تربیتی و سخت گیرهای وسواس گونه و غیر منطقی.3
علایم و نشانه‌ها
گوشه‌گیری با یک سلسله علایم متعدد و به هم پیوسته همراه است. فرد گوشه‌گیر چون مشکلاتش را نمی‌تواند در عالم واقعیت حل کند، به تخیل فرو می‌رود و به خیالبافی می‌پردازد، بی‌هدف است و نمی‌داند چه باید بکند و برای آینده‌اش چه طرحی بریزد.از مردم گریزان است و تمنا و خواهش را به عنوان تحمیل می‌داند و در برابر آن به شدت مقاومت می‌کند. از این‌رو، در ارتباط با اطرافیان دچار تضاد و کشمکش می‌گردد. برای دفاع از حقش اقدام نمی‌کند و کناره‌گیری را بر تلاش ترجیح می‌دهد.
محدود ساختن تمام جنبه‌ها و فعالیت‌های زندگی، خجالت و سکوت، ناتوانی در برقراری رابطه با دوستان و معلمان، فرار از فعالیت‌های اجتماعی و به تعویق انداختن انجام کارها، بی‌حوصلگی و کسالت، کمک نخواستن از دیگران به هنگام نیاز، در انجام کارها از این شاخه به آن شاخه پریدن، سازش با وضع موجود و اعتراض نکردن به آن حتی در صورت احساس ناراحتی و نگرانی، احساس پوچی و بی‌ارزشی، ابراز وجود نکردن، تقصیر گناهان را به گردن گرفتن، اجتناب از رقابت، درون‌گرایی و در خود فرورفتن، زود گریستن، غیبت از مدرسه، بی‌علاقگی به کلاس، عدم تمرکز حواس، اختلال در خواب و خوراک، بی‌اعتمادی نسبت به توانایی‌های خویش، داشتن نگرش منفی و بدبینانه به اطرافیان، مطرح نکردن اشکالات درسی در کلاس و عقب‌ماندگی درسی در بین دانش‌آموزان گوشه‌گیر به وفور مشاهده می‌شود.2
ریشه‌های انزوا طلبی و گوشه گیری چیست؟
الگوهای تربیتی کنترل گرانه
والدینی که قدرت استقلال به کودک نمی‌دهند و مرتبا او را چک می‌کنند و با تعریف باید و نبایدهای غیر ضروری رفتار کودک را کنترل می‌کنند او را مستعد انزواطلبی می‌کنند.خلق و خوی اولیه خجالتی بودن
همه کودکان با یک ویژگی ثابت به دنیا نمی‌آیند. پایه‌های زیستی و ژنتیکی در نوع رفتار آنها تاثیر دارد. برخی کودکان از ابتدای تولد با الگوهای زیستی دوری گزینی واکنش نشان می‌دهند. معمولا از غریبه‌ها روی بر می‌گردانند و پشت والدین خود قایم می‌شوند و از پاسخ دادن به سوالات امتناع می‌کنند. این کودکان می‌توانند زمینه‌های گوشه گیری را داشته باشند.نداشتن اعتماد به نفس
افرادی که استقلال طلبی و فردیت آنها در سنین کودکی به درستی ارضا نشده و درک درست و کاملی از توانمندی‌های خود ندارند و تصویر ذهنی که از خود دارند مغشوش و ضعیف است، مستعد انزواطلبی هستند.مشکلات خانوادگی
خانواده‌هایی که با انبوهی مشکلات رفتاری، مالی، بزهکاری یا رویدادهایی مثل طلاق و اعتیاد مواجهند کودک را در بستر انزوا طلبی و ابتلا به افسردگی می‌توانند قرار دهند.ترس از نتیجه
افرادی که توان رویارویی با واقعیت را ندارند و شکست را به عنوان بخشی از واقعیات زندگی نمی‌پذیرند یا در ذهن خود واگویه‌های منفی نسبت به انتقاد دارند می‌توانند جزو انزواطلبان قرار گیرند.1برای پیش گیری و درمان گوشه گیری و کم رویی می توان شیوه های زیر را به کار بست
1- حمایت های عاطفی در جهت تقویت اعتماد به نفس در نوجوان.2- واگذاری مسئولیت های مناسب با توجه به میزان توان جسمی و ذهنی نوجوان.
3- قرار ندادن نوجوان در موقعیت هایی که تجربه های شکست را به دنبال دارد.
4- تشویق و زمینه سازی حضور نوجوان در فعالیت های جمعی و گروهی.
5- ایجاد آمادگی لازم برای جرئت ورزی در ابراز عقاید و بیان نظریات خود و نیز پذیرش نظریات مخالف از طرف دیگران.3
راه‌های درمان انزوا طلبی و گوشه گیری چیست؟
توانمندی‌های خود را مرور کنید
یکی از ریشه‌های اصلی انزوا طلبی عدم شناخت فرد از خود است. شناخت آگاهانه از سایه روشن‌های شخصیتی، پذیرش ضعف‌ها و استمرار در به خاطر داشتن نقاط قوت می‌تواند فرد را از درون قدرت بخشد.مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنید
برخی از علت‌های ترس از رابطه در انزواطلبان ناشی از عدم داشتن مهارت اجتماعی آن هاست. انزوا طلبان با یادگیری شیوه‌های شروع، ادامه و پایان یک رابطه و مهارت‌های ارتباطی بخش کثیری از ترس‌های خود را می‌توانند مدیریت کنند.خود را در فضای معاشرت با دیگران قرار دهید
ترس از انتقاد یا طرد شدن نوعی ترس پیش بینانه منفی از رویدادهاست. انزوا طلبان با مواجهه سازی و حساسیت زدایی خود می‌تواند دریابد که همیشه آنچه می‌اندیشید محقق نمی‌شود.تفکرات بی‌ارزش خود را ارزیابی کنید
مرور شناخت‌های ناقص و تفکرات ناکارامد مثل من خوب نیستم، من ناکاملم، من بی کفایتم یا ... فرصتی می‌دهد تا فرد آگاهانه برداشت‌ها و ادراکات غیر منطقی خود را سامان بخشد.از یک درمانگر راهنمایی بگیرید
گاهی ریشه‌های انزواطلبی عمیق‌تر از آن است که فرد به تنهایی بتواند آن را بهبود بخشید. لذا صحبت با یک یا درمان گر و بهره‌مندی از جلسات مشاوره افسردگی گزینه مناسبی برای درمان خواهد بود.1پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.hidoctor.ir
3.www.tebyan.net