اختلال کنترل تکانه

اختلال کنترل تکانه نوعی اختلال تکانشگری است که در گروه انواع وسواس ها جای می گیرد؛ در این اختلال شخص نمی تواند جلوی افکار وسواس گونه و اسیب زای خویش را بگیرد و تا هنگامی که فکر خود را به عمل تبدیل نکند، استرس و اضطراب زیادی را تجربه می کند. به همین علت این اختلال در دسته ی اختلال های اضطرابی هم قرار می گیرد.

در واقع کنترل تکانه به این معناست که شخص قادر است پیش از انجام کاری جنبه های گوناگون آنرا بررسی نموده و به علت عواقب منفی، از لذت آن کار صرف نظر کند؛ ولی بسیاری از افرادِ درگیر اختلال کنترل تکانه با وجود اگاهی از عواقب منفی کارشان، برای کسب لذت دوباره آن عمل مخرب را انجام می دهند. اطرافیان و خانواده های این اشخاص علت انجام کار آنها را درک نمی کنند. اگاهی از علایم و تشخیص این اختلال کمک می کند تا درمان هر چه سریعتر صورت بگیرد.1

علائم و رفتارهای اختلال کنترل تکانه

هرکسی که از اعتیاد به الکل رنج می‌برد، دارای اختلال کنترل تکانه‌ای نیست، اما رابطه متقابلشان قوی است و دانستن علائم و رفتارهایی که در فرد دچار این مشکل بروز می‌نمایند، می‌تواند بسیار مفید باشد. الگوی خاصی در مورد رفتار اختلال کنترل تکانه وجود دارد که دارای 5 مرحله هست. درحالی‌که مراحل 4-1 تقریباً همواره در رفتار اختلال کنترل تکانه به چشم می‌خورند، احتمال وقوع مرحله 5 هم وجود دارد و هم ندارد. 5 مرحله رفتار اختلال کنترل تکانه عبارت‌اند از:

1. یک تکانش در فرد شکل می‌گیرد که به صورت بالقوه مضر یا خطرناک است

2. تنش که میزان تب فرد را بالا می‌برد

3. فرد دارای اختلال کنترل تکانه‌ای بر اساس تکانه عمل می‌نماید و درنتیجه احساس لذت، خشنودی و رضایت می‌نماید

4. فرد از میل تکانه‌ای، آرامش را تجربه می‌کند

5. احساسات شدید گناه و ندامت احتمالاً در فرد شکل می‌گیرند

فرد دارای اختلال کنترل تکانه که به خرید کردن اعتیاد دارد ممکن است 5 مرحله را در این راه تجربه نماید. در وهله نخست، آن‌ها میل شدیدی به خرید کردن پیدا می‌کنند علیرغم این حقیقت که پول کافی ندارند و مهلت پرداخت کرایه‌خانه فرا رسیده است. این تنش در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند تا سرانجام آن‌ها تمام پول خود را خرج می‌کنند.

پس‌ازآنکه آن‌ها به‌طور غیرقابل‌کنترلی چندین جنسی را که گمان می‌کردند نیاز دارند، خریداری کردند، خوشحال می‌شوند و احساس رضایت می‌کنند. اگرچه در حال برگشت به منزل، متوجه می‌شوند که دیگر پولی جهت پرداخت کرایه‌خانه این ماه را ندارند و احساس شدید ندامت و گناه می‌کنند.

درحالی‌که عواقب مربوطه می‌توانند متفاوت باشند، چنانچه فردی دچار اختلال کنترل تکانه باشد، تقریباً همواره در چهار مرحله اول می‌چرخد و احتمالاً مرحله پنجم. چنانچه فردی از این اختلال رنج می‌برد و سابقه سو مصرف الکل دارد، در صورت مصرف مجدد الکل، همین چرخه را طی می‌کند. فرد ممکن است بدون مصرف الکل ماه‌ها ادامه دهد و ناگهان تکانه مصرف الکل بروز می‌نماید. میل فرد پایین می‌آید اما تنش افزایش می‌یابد تا زمانی که وی به چیز دیگری غیر از الکل نمی‌تواند فکر کند. سرانجام، فرد با مقدار کم شروع به مصرف می‌نماید و به مصرف بی‌رویه می‌انجامد. او احساس خوبی پیدا می‌کند و تنش از بین می‌رود. صبح روز بعد بیدار می‌شود و تعجب می‌کند که چه پیش‌آمده است و احساس بدی پیدا می‌کند.2

چه عاملی سبب بروز اختلال های کنترل تکانه می شود؟

دانشمندان دقیقا نمی دانند چه چیزی سبب بروز این اختلالات می شود. ولی عوامل زیادی در بروز این اختلالات نقش دارند، من جمله فاکتورهای فیزیکی یا بیولوژیکی، روانی یا عاطفی و فرهنگی یا اجتماعی. دانشمندان گمان می کنند که ساختارهای خاص مغز – مثل سیستم لیمبیک، متعلق به ساختارهای احساسات و عاطفه و لوب فرانتال، قسمتی از قشر مغز که مربوط به توابع برنامه ریزی و کنترل تکانه می شود – بر روی اختلال کنترل تکانه تأثیر می گذارند.

هورمون های مربوط به پرخاشگری و خشونت، مثل تستوسترون، هم میتوانند نقش مهمی در پیدایش این اختلال داشته باشند؛ مثلا پژوهشگران دریافته اند که زنان بیشتر به اختلال های دارای تهاجم کم تر، مثل کندن مو و جنون دزدی، مبتلا میشوند ، در حالی که مردان بیشتر مستعد ابتلا به جنون ایجاد حریق و اختلال انفجاری متناوب هستند.

به علاوه پژوهش ها نوعی رابطه بین اختلالات تشنجی خاص و رفتارهای تکانشی خشونت آمیز را نشان داده اند. این پژوهش ها همچنین نشان داده اند که افرادی که در خانواده خود پیشینه اختلال کنترل تکانه را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.1

مراحل انجام یک فکر در افراد مبتلا به اختلال کنترل تکانه چیست؟

افراد مبتلا به اختلال کنترل تکانه به طور کلی 5 مرحله را در هر اقدام خود سپری می‌کنند.

مرحله اول

یک تنش یا فکر وسواس گونه و آسیب زا در ذهن ایجاد می‌شود که فرد را دچار اضطراب و بی قراری می‌کند.

مرحله دوم

پردازش و رشد دادن تنش و فکر که برای اقدام به آن کار برنامه ریزی می‌کنند.

مرحله سوم

اقدام به عمل که باعث لذت شدید برای فرد می‌شود.

مرحله چهارم

پس از برآورده شدن خواسته، احساس آرامش و رسیدن به هدف دارند و به ادامه زندگی می‌پردازند.

مرحله پنجم

احساس پشیمانی و گناه به سراغ فرد می‌آید و با خود عهد می‌بندد که دیگر این کار را نکند. البته دوباره با ایجاد تنش، به سمت تکرار آن می‌رود. مرحله پنجم در همه‌ی افراد وجود ندارد.3

انواع و درمان های متداول

اصطلاح اختلال کنترل تکانه ای در حال حاضر گروهی از مشکلات سلامت روان است که شامل اختلالات کنترل تکانه ای، رفتارهای مخرب و اختلال هدایت رفتار می شود.

برخی از انواع متداول اختلالات کنترل تکانه ای عبارتند از:

جنون آتش افروزی

افرادی که دچار این اختلال کنترل تکانه ای هستند عمدا آتش روشن می کنند بدون اینکه به خرابی یا جراحاتی که ممکن است این کار ایجاد کند توجهی داشته باشند. بسیاری از متخلفان محکوم شده که شواهدی از اختلال آتش افروزی داشته اند اغلب نشانه هایی از اختلالات شخصیت مانند مخالفت با اصول اجتماعی یا اختلال شخصیی مرزی نیز دارند.

درمان اختلال تکانه ای اغلب شامل بررسی هرگونه بیماری روانی پنهان نیز می شود. تکنیک های درمان رفتار شناختی نیز برای این کار استفاده می شوند.

اختلال انفجاری متناوب

اختلال انفجاری متناوب زمانی است که فرد در چندین مورد مختلف رفتارهای پرخاشگرانه ای داشته و در کارهای خشونت امیز جدی شرکت کرده است مثل حمله به دیگران یا تخریب اموال. یک راه برای تشخیص رفتار تهاجمی فرد با بررسی شدت رفتار پرخاشگرانه است.

تحقیقات ارتباطی بین تجربیات حوادث روانی و اختلال انفجاری متناوب نشان داده اند.

کسانی که دچار اختلال انفجاری متناوب هستند می توانند از درمان هایی که شامل دارو و درمان رفتار شناختی هستند بهره مند گردند.

جنون دزدی

این یک تمایل مداوم و قوی برای دزدی است. جنون دزدی از انجایی غیرعادی است که فرد دچار اختلال کنترل تکانه ای بیشتر تمایل به دزدین چیزهایی دارد که ارزش شخصی یا مادی کمی دارند ، برخلاف دزدی های عادی.

جنون دزدی ممکن است زیر مجموعه هایی داشته باشد که بیشتر شبیه به اختلال وسواس فکری –عملی هستند و برخی دیگر ممکن است شبیه به اختلالات خلقی و اعتیاد باشند. اغلب افرادی که دچار جنون دزدی هستند با مشکلات اعتیاد یا دیگر مشکلات روانی نیز درگیر می باشند.

گزینه های درمانی موثری برای جنون دزدی وجود دارد که می تواند به زیرمجموعه ی مشکل فرد بستگی داشته باشد. درمان رفتار شناختی و داروها می توانند موثر باشند. 4

پینوشتها
1.www.beytoote.com
2.www.adna.ir
3.www.honarehzendegi.com
4.www.hamkadeh.com