علل ترس‌های شبانه کودک

پریسا قیاسی، روانشناس کودک و مشاور فرزندپروری در این باره گفت: «علل متفاوتی می‌تواند منجر به ترس شبانه در کودکان شود. با این حال یکی از عمده‌ترین دلیل آن، تخیلات ذهنی کودک به‌خصوص در سنین زیر شش سال است.»

وی در ادامه افزود: «در سنین زیر شش سال ممکن است کودک فیلم یا کارتونی می‌بیند که در آن موجودات تخیلی نقش‌آفرینی کرده‌اند یا اینکه شاهد تماشای صحنه‌های ترسناکی بوده که البته هر چند از نظر ما ترسناک نیست، ولی با توجه به سن و موقعیت کودک که این تصاویر برایش ترس‌آور بوده، به واسطه تخیلات قوی‌‌اش، به تصاویری که دیده، بال و پر می‌دهد و صحنه ترسناکی در ذهنش نقش می‌بندد. به همین خاطر وقتی در اتاقی تاریک است، هر لحظه فکر می‌کند که از پشت در یا از توی کمد یا پشت جالباسی قرار است که موجود وحشتناکی بیرون بیاید. به همین دلیل حاضر نمی‌شود در اتاق تنها بماند و دائم به والدینش می‌چسبد.»

این روانشناس کودک با اشاره به اینکه از دیگر علل ترس‌های شبانه کودک می‌تواند صحبت‌های رد و بدل‌ شده بین او و دوستانش یا بزرگسالان باشد که به گوشش شنیده، توضیح داد: «علت دیگر در شکل‌گیری ترس کودک، می‌تواند حرف‌ها و داستان‌هایی باشد که طی روز کودکان برای هم تعریف می‌کنند. البته گاهی هم این بچه‌ها در جمع بزرگسالان، مطالبی را می‌شنوند که باعث ایجاد ترس و وحشت بیشتر در آنها می‌شوند مثلا صحبت درباره موجودات افسانه‌ای یا جن یا اتفاق عجیب و غریبی که برای فردی افتاده است و... بنابراین طبیعی است در این شرایط به کمک تخیلات قوی‌ای که دارد، صحنه‌های ترسناکی را در ذهن خودش مجسم کند و همین که شب می شود منتظر باشد که در تاریکی، اتفاقات ناخوشایندی برایش بیفتد.»

وی همچنین اشاره کرد که ترس‌ و اضطراب‌ کودک می‌تواند به دلیل مسائل دیگری هم باشد که به این شکل نمود پیدا کرده است، مثلا در خانواده‌هایی که والدین اختلافات شدید دارند، به دلیل اینکه کودک می‌ترسد که مبادا پدر یا مادر را از دست بدهد یا کودکانی که به تازگی وارد محیط مهدکودک و مدرسه شده‌اند یا در محیط مدرسه توسط کودک قلدری اذیت می‌شوند یا تحت آزار جسمی یا جنسی قرار دارند، ممکن است ترس و اضطرابشان به شکل ترس از تنهایی یا تاریکی تظاهر پیدا کند.

قیاسی به والدینی که دارای چنین فرزندانی هستند، توصیه کرد که برای درمان و کمک به این کودکان در مرحله اول با کودکشان صحبت کنند و بدانند در ذهن او چه می‌گذرد. به عنوان مثال اگر فرزندشان از موجودات تخیلی می‌ترسد، چراغ را روشن کنند و همه اطراف خانه را به او نشان دهند. کنارش بمانند به خصوص موقع خواب و این اطمینان خاطر را بدهند که چیزی نیست و مراقبش هستند تا زمانی که به خواب برود. در صورتی هم که لازم باشد چراغ خوابی در اتاق روشن کنند.

این کارشناس ارشد روانشناسی از دانشگاه تهران درنهایت با هشدار اینکه والدین باید مراقب عکس‌العمل‌های رفتاری خود در برابر کودکانی که دچار ترس‌های شبانه می شوند باشند، گفت: «والدین نباید هیچ‌وقت ترس کودک را مسخره کنند یا دست‌کم بگیرند و بگویند که «اینکه ترس نداره!»، «تو بزرگ شدی این رفتارها چیه» و... در این سنین، ترس کودک طبیعی است و باید این مساله را پذیرفت و با او حس همدری و همدلی داشت. در این شرایط بهتر است به کودک بگویید «می‌دونم که احساس ترس می‌کنی، ولی مامان جون اینجا چیزی نیست و برای اینکه مطمئن شی با هم همه جا رو نگاه می‌کنیم»
معمولا این ترس‌ها بعد از چند روز برطرف می‌شود. ولی اگر بعد از مدتی دیدید که مشکل همچنان وجود دارد یا برای زمانی طولانی است که دچار این ترس‌هاست، حتما به یک روانشناس کودک مراجعه کنید. چراکه در بسیاری از موارد ترس کودک نشان از اضطراب او از مسائل دیگری است که حتما لازم است ریشه‌یابی شود.»

بنابراین هرچه قدر که کودک را وادار به تفکر منطقی درباره موضوعی کنید، او سعی می‌کند که به شما ثابت کند، افکار، باور و احساسش کاملا واقعی و درست است. مثلا وقتی به کودکتان می‌گویید که هیولایی در اتاق وجود ندارد، او فکر می‌کند که قطعا هیولایی هست ولی مادرم نمی‌تواند او را ببیند و صدایش را بشنود. گفت و گوی شما به یک مبارزه ختم می‌شود. هر چه قدر شما در برابر افکار و احساسات کودکتان مقاومت کنید، او عقب‌نشینی خواهد کرد.
زمانی که کودکتان از ترس هیولا می‌ترسد که در اتاقش بخوابد، سعی کنید در تجربیات او غرق شوید و احساستش را کشف کنید. وقتی ترس سراغ کودکتان می‌آید، می‌توانید با پیمودن سه مرحله بر ترس از تنها خوابیدن کودکان غلبه کنید.

راه‌های غلبه بر ترس تنها خوابیدن کودکان

۱ـ از او بپرسید در ذهنش چه می‌گذرد

به او بگویید :تو یک هیولا در اتاق می‌بینی و به نظر می‌رسد که وجودش تو را اذیت می‌کند. دوست داری احساس خوبی داشته باشی و برای همین از من می‌خواهی که کنارت دراز بکشم و بخوابم.

برای غلبه بر ترس از تنها خوابیدن کودکان به او احساس امنیت‌ خاطر دهید. از کودکتان پیروی کنید و احساسات او را تایید کنید و به هیچ وجه باور‌های او را غیر‌منطقی ندانید.

۲ـ از ترفند‌ها استفاده کنید

می‌توانید یک پتوی مخصوص باهم بسازید و آن را به زمان خواب اختصاص دهید و از آن به عنوان سپر استفاده کنید
کودک می‌تواند نور شب را انتخاب کند و این کار به او احساس امنیت‌خاطر می‌دهد
کودک می‌تواند به یک ترانه قبل از خواب گوش دهد و انجام این کار به او آرامش می‌دهد
یک اسپری مخصوص هیولا آماده کنید و اجازه دهید در اتاق خواب کودک بماند

همچنین می‌توانید از این ترفند هم برای مقابله با ترس کودک از تنها خوابیدن استفاده کنید. هیولا‌ها به طرف در هدایت کنید و آن‌ها را از در خارج کنید و مودبانه به هیولای فرضی بگویید که این‌جا مکان مناسبی برای خوابیدن نیست. در را ببندید و آن را روی هیولای فرضی قفل کنید. البته سعی کنید رفتارتان عادی باشد و در اجرای این بازی، شور و هیجان نداشته باشید، زیرا ممکن است به کودک احساس سرگرمی دست دهد و خواب او را به هم بریزد. در صورت نیاز از خواسته‌ها و آرزو‌ها استفاده کنید.

اگر فرزند شما می‌گوید که می‌ترسد و می‌خواهد که کنارش بخوابید از روش خواسته و آرزو‌ها استفاده کنید. به او بگویید:

واقعا می‌خواهی که من کنارت بخوابم. آرزو می‌کنم که من هر شب و تمام طول شب را در کنارت باشم و ترکت نکنم. دوست داری؟
آنوقت مرز‌ها را مشخص کنید و به او بگویید:

شما از من می‌خواهید که کنارت بخوابم. اما من در این حالت اصلا راحت نیستم. باید راه دیگری برای حفظ امنیت تو وجود داشته باشد.

وقتی کنار فرزندتان می روید و میخواهید او را بخوابانید ، نباید از این کارتان ناراحت شوید. باید برای او کتاب داستانی بخوانید و از این که در کنارش هستید ، لذت ببرید.

گاهی اوقات شب ها خیلی خسته هستید و خوابتان می گیرد و نمیتوانید به کارهای دیگرتان برسید ، اشکالی ندارد ، صبح ها کمی زودتر بیدار شوید تا به کارهایتان برسید.

گاهی نیز می ترسید که اگر شب ها کنار فرزندتان بخوابید ، او لوس می شود و یا به این کار عادت می کند.

درست است که او ممکن است به این کار عادت کند ولی وقتی بزرگتر شد ، نیاز او به خوابیدن در کنار شما کمتر می شود ، وقتی احساس کردید که کودکتان میتواند به تنهایی بخوابد ، برای او نوار لالایی بگذارید ، چراغ خوابی روشن کنید تا او در آرامش بخوابد.

او بالاخره روزی متوجه میشود که باید تنها بخوابد و هر وقت به کمک شما نیاز داشت شما به او کمک خواهید کرد.

۳ـ نقاط قوت را برجسته کنید

هر بار که کودکتان موفق می‌شود در رختخواب بماند و بدون بهانه‌گیری بخوابد، این رفتار پسندیده را نام‌گذاری کنید. به کودک بگویید:

تو موفق شدی در رختخواب بمانی، هر چند خیلی دوست نداشتی.
تو بالاخره موفق شدی که بر ترست غلبه و خودت را آرام کنی.

می‌توانید از این روش‌ها برای غلبه بر ترس کودک از تنها خوابیدن و سایر ترس‌های او استفاده کنید. همواره حرف‌های کودک و ترس‌هایش را بشنوید و خود را شریک تجربه‌های او بدانید. کودکتان هنگام خوابیدن از چه ترس‌هایی با شما صحبت می‌کند؟ شما چه از چه راهکار‌هایی برای مقابله با ترس کودک از تاریکی استفاده می‌کنید.

منبع: سایت سیمرغ
سایت کودکت
سایت انلاین