حتماً شما هم وقتی کودک 4 ساله‌تان با حسرت از ماشین پسر همسایه تعریف کرده و از شما خواسته تا مثل همان را برایش بخرید متوجه حسادت فرزندتان شده‌اید. شاید هم وقتی دخترتان عروسک دخترخاله‌اش را یواشکی برداشته تا با خودش به خانه ببرد متوجه شده باشید که او هم درگیر حسادت شده. گاهی هم کودکان بزرگتر به همکلاسی‌شان که نمره بالاتر گرفته حسادت می‌کنند و ممکن است با به دنیا آمدن یک نوزاد جدید در خانه دست به خشونت بزنند و سعی کنند رقیب تازه را از میدان خانواده بیرون کنند.
تجربه این حسادت‌ها که خود انواع مختلفی دارند می‌تواند برای فرزند شما مشکلاتی ایجاد کندو نه تنها روابط او با همسالانش را به خطر بیندازد بلکه باعث سرخوردگی و ناراحتی خود او هم بشود. به همین علت متخصصان توصیه می‌کنند با روشهای زیر سعی کنید به کودک کمک کنید که حس خود را کنترل کند و به جای حسادت، غبطه را جایگزین کند تا او را به تلاش بیشتر وادارد نه آسیب رساندن به خودش و دیگران!
احساسات کودک را بشناسید
سعی نکنید حسادت کودک را محکوم کنید. این روش فایده‌ای برای او ندارد. کودک وقتی ببیند به احساس او توجهی نمی‌کنید و انگار خواسته او را نمی‌شنوید، بلندتر داد می‌زند تا به او توجه کنید. بنابر این سعی کنید به کودک نشان دهید که به احساس او اهمیت می‌دهید. مثلا به او بگویید می‌دانم برایت سخت است که وقتی من خواهر کوچکت را می‌خوابانم، تو خودت لباس‌هایت را عوض کنی اما اگر کمی صبر کنی می‌توانم به تو کمک کنم. می‌دانم دلت می‌خواهد من بیشتر با تو بازی کنم. من هم دلم برای بازی با تو تنگ شده امالازم است مراقب خواهر کوچولویت باشم تا بزرگتر شود و بتواندبا تو بازی کند. یا مثلا وقتی در بازی بازنده می‌شود. به او بگویید می‌دانم که نا امید شدی ودلت می‌خواست تو هم مثل احسان برنده شوی اما خوب بازی کردی و می‌توانی دفعه بعد تو برنده باشی.همه یا هیچ را انتخاب نکنید
بعضی از کودکان به علت مقایسه کارهای خودشان با دیگران و حسادت به دیگران از انجام کارهای مورد علاقه‌شان هم باز می‌مانند. محسن کودکی علاقه‌مند به نقاشی و کارهای هنری است اما با شروع مدرسه مدام کار دستی و نقاشیهای خودش را با بقیه مقایسه می‌کند و می‌بیند که مال بقیه همکلاسیهایش بهتر است.بعد از مدتی او دیگر تمایلی به انجام این کارهای هنری نشان نمی‌دهد و از انجام آن سر باز می‌زند. فکر می‌کنید والدینش چگونه می‌توانند به او کمک کنند. مادر محسن به او می‌گوید: من هم زیاد نقاشی ام خوب نبود. اما از نقاشی کردن لذت می‌بردم. به همین علت زیاد نقاشی می‌کشیدم و تمرین می‌کردم تا اینکه نقاشی ام بهتر و بهتر شد. تو هم هر چه بیشتر تمرین کنی نقاشی ات زیبا‌تر از قبل می‌شود.
کودکان در سنین ابتدایی خیلی زود نتیجه می‌گیرند که در یک فعالیت خاص توانایی خوبی دارند یا ضعیف هستند. مازیار به فوتبال علاقه دارد اما بازی نمی‌کند چون فکر می‌کند که خوب فوتبال بازی نمی‌کند. او مرتب از بازی ارسلان تعریف می‌کند و حتی به او حسادت می‌کند که اینقدر خوب می‌تواند گل بزند.به نظر شما پدرش چه به او بگوید تا حسادت او به ضررش تمام نشود. پدر مازیار به او گفت: پسرم به نظر تو بهترین بازیکن فوتبال درایران کیست؟ چرا؟
بعد از توضیحاتی که مازیار داد پدرش از او پرسید: فکر می‌کنی بقیه بازیکنان فوتبال کشور که به خوبی او نیستند چه باید بکنند؟ آیا بهتر نیست فوتبال را کنار بگذارند؟ اگر همه بازیکنها این طور فکر کنند و بازی را کنار بگذارند فکر می‌کنی چه بلایی سر فوتبال کشور می‌آید؟ همین اتفاق درباره بقیه موضوعات هم می‌افتد. بنابر این همه در جایگاه خود تلاش می‌کنند تا کار خود را خوب انجام دهندو تو هم بهتر است همین کار را بکنی.
لذت هدیه دادن را به او بچشانید
حسادت به وسایل و اسباب بازیهای دیگران ساده‌ترین و رایج‌ترین نوع حسادتهای کودکانه است که ممکن است بارها با آن روبرو شده باشید. مینا از مدرسه بر می‌گردد و به مادرش می‌گوید که کفش سارا- همکلاسی اش- خیلی زیبا بوده و او هم از همان کفشها می‌خواهد. علی از پدرش می‌خواهد که برایش پلی استیشن بخرد چون پسر همسایه هم از این بازیها دارد. ممکن است والدین تسلیم خواسته‌های جزیی کودک شوند اما گاهی ممکن است واقعااز عهده تهیه چنین وسایلی برنیایند و آنوقت چه باید کرد؟ اگر شما به کودکتان پس انداز کردن را یاد بدهید می‌توانید به او کمک کنید تا با پول تو جیبی و یا عیدی‌های خودش اسباب بازیها و لباسهای مورد علاقه‌اش را تهیه کند.در ضمن می‌توانید به او نشان دهید که با گذشتن از بعضی خواسته‌های خودش می‌تواند به کسانی که مشکلاتی دارند کمک کند و احساس خوشایندی از این کمک به دیگران پیدا کند و آنوقت می‌فهمد که اگر چه او کفش مورد علاقه‌اش را که گران قیمت بود نخریده اما در عوض به دوست دیگرش که لباس گرم نداشته کتی هدیه داده که او را گرم نگه می‌دارد.
آنوقت است که حس قدر دانی جای احساس حسادت را در وجود فرزندتان خواهد گرفت. در این حالت کودک شما کم کم متوجه می‌شود که حق انتخاب دارد. می‌تواند هر روز چشم به وسایل دیگران بدوزد و حسرت داشتنشان را بخورد یا اینکه به آنچه ضروری است بسنده کند و از هدیه دادن به دیگران لذت ببرد.
بر توانایی‌هایش تکیه کنید
اغلب کودکان خود را با خواهر و برادرشان مقایسه می‌کنند و به آنها حسادت می‌کنند. درباره وسایل شاید بتوانید با همسان خرید کردن این حس را کمتر کنید اما درباره توانایی‌های فردی که معمولا متفاوت است نقش شما بسیار حساس‌تر می‌شود.در این باره بهتر است بر توانایی‌های فردی آنها بدون اینکه مقایسه‌ای انجام دهید، تاکید کنید و نشان دهید که به این توانایی‌ها افتخار می‌کنید و البته بدون مقایسه هر کدام را بخاطر یک خصوصیت خاص تحسین می‌کنید. مثلا به فرزندتان بگویید که از طرز داستان تعریف کردن او خوشتان می‌آید و لذت می‌برید وقتی او با قصه گویی‌اش همه را می‌خنداند. و فرزند دیگرتان را به خاطر شعرخواندنش تحسین کنید و به آنها بفهمانید که هر دو آنها را دوست دارید و به آنها افتخار می‌کنید. یادتان باشد همه کودکان حتی تلخ‌ترین آنها هم خصوصیاتی دوست داشتنی در خود دارند که بتوانید آن را برجسته کنید و به آن تاکید کنید.
در همه چیز عدالت را رعایت کنید
وقتی برای یکی از فرزندانتان خرید می‌کنید مطمئن باشید که خواسته‌های دیگری هم از نظرتان دور نمانده است. اگر امروز برای پسرتان توپ فوتبال می‌خرید، بهتر است همین امروز برای دخترتان هم چیزی بخرید حتی اگر یک گل سر کوچک باشد.اگر سن و سال و جنس فرزندانتان به هم نزدیک است بهتر است مشابه برایشان خرید کنید تا بهانه به دست آنها ندهید. اما تا می‌توانید سعی کنید بریگانه بودن آنها در نوع خود تاکید کنید. مثلاً اگر یکی از آنها فوتبالیست خوبی است و دیگری خوب نقاشی می‌کشد می‌توانید برای یکی توپ فوتبال و برای دیگری مداد رنگی تهیه کنید و علت این تفاوت را هم گوشزد کنید.
مراقب رفتار و گفتارتان باشید
وقتی کودکی دارید که به نوزاد حسادت می‌کند، یادتان باشد که کودک بزرگتر را با حرفهایتان بر علیه کودک کوچکتر تحریک نکنید. مثلا به جای اینکه بگویید بچه خوابیده نمی‌توانیم به پارک برویم. به کودک بگویید: عصر وقتی هوا خنک‌تر شد به پارک می‌رویم.مسلما کودک می‌فهمد که با به دنیا آمدن فرزند دیگر شرایط تغییر کرده اما شما سعی کنید طوری رفتار کنید که این تغییرات برای کودک بزرگتر به تدریج جا بیفتد. مثلا اگر هر شب برای او قصه می‌گفتید و حالا نمی‌توانید هر شب این کار را بکنید اما می‌توانید از همسرتان بخواهید که گاهی او نوزادتان را بخواباند تا شما بتوانید برای کودک بزرگتر قصه بخوانید. یا حتی وقتی که نوزادتان آرام است می‌توانید آنها را کنار هم بخوابانید و برای هر دوشان قصه بخوانید.
احساسات خود را بیشتر بیان کنید
اگر فرزندتان به خواهر و برادر کوچکترش حسادت می‌کند، ابراز محبتتان را نسبت به او بیشتر کنید. مثلاً در طول روز بیشتر او را بغل کنید و در هر زمانی که می‌توانید به او توجه کرده و با او حرف بزنید و بازی کنید. وقتی او ازخواهر و برادر کوچکترش مراقبت می‌کند و با آنها خوش رفتاری می‌کند او را تشویق کنید.الگو باشید
به او نشان دهید که چگونه با دیگر کودکان رفتار کند. مهربانی با کوچکترها و مراقبت از آنها را با رفتارتان به او یاد بدهید. تنها گفتن کافی نیست. او از رفتار شما یاد خواهد گرفت که با کوچکترها چگونه برخورد کند. وقتی کودک به خواهر و برادر کوچکش نزدیک می‌شود و سعی می‌کند با او بازی کند مدام او را تهدید نکنید ونترسانید. بلکه از این زمان برای یاد دادن رفتار با کودک بهره ببرید.انضباط قاطعانه داشته باشید
به کودکان‌تان بفهمانید که باید به همدیگر احترام بگذارند و برای برداشتن اموال یکدیگر از هم اجازه بگیرند. اگر اتاق مجزا دارند به آنها بگویید که لازم است برای ورود به اتاق یکدیگر اجازه بگیرند و سپس وارد شوند.10 فرمان برای کنترل حسادت کودک:
1) احساسات کودک را بشناسید2) همه یا هیچ را انتخاب نکنید
3) لذت هدیه دادن را به او بچشانید
4) بر توانایی‌هایش تکیه کنید
5) کودکان را با هم مقایسه نکنید
6) در همه چیز عدالت را رعایت کنید
7) مراقب رفتار وگفتارتان باشید
8) احساسات خود را بیشتر بیان کنید
9) الگو باشید
10) انضباط قاطعانه داشته باشید
عوامل حسادت در کودکان چیست؟
اگر به دنبال علت‌های بروز حسادت در کودکان هستید، نکاتی که در ادامه به آنها اشاره شده است می‌توانند به درک بهتر این موضوع کمک کنند:۱. توجه بیش از حد به کودک
هرازگاهی والدین دوست دارند کودکشان را لوس کنند. هرچند اگر کودک توجه مفرط دریافت کند، احتمالا دچار احساس خودبرتری می‌شود. بنابراین، هر وقت با کسی که نسبت به خودش بهتر باشد یا داشته‌های بیشتری داشته باشه برخورد کند، ممکن است احساس حسادت و ناامنی در کودک ایجاد شود.۲. مقایسه
معمولا والدین تمایل دارند کودکانشان را با یکدیگر یا با کودکان دیگر مقایسه کنند. گرچه این کار، تا وقتی آن را جار نزنید و کودک از این مقایسه مطلع نشود، ایرادی ندارد، اما اگر این مقایسه را علنی کنید و به طور مرتب کودک را با خواهر و برادر یا دوستش مقایسه کنید، نه‌تنها سبب ایجاد حس رقابت و اعتماد به نفس پایین در کودک می‌شوید، بلکه احساس حسادتش را هم تحریک می‌کنید.
۳. والدین همیشه نگران و مراقب
والدین همیشه مراقب و نگران سلامتی کودکانشان هستند. اگر در این کار زیاده‌روی کنید، وقتی به کودک استقلال می‌دهید، او احساس سردرگمی می‌کند و نسبت به کودکانی که اعتماد به نفس بیشتری دارند، احساس حسادت می‌کند.۴. رقابت ناسالم
رقابت سالم برای همه کودکان موضوع مهمی است، اما رقابت غیرضروری ممکن است تاثیری منفی بر شخصیت آنها داشته باشد و منجر به بروز حسادت شود. این موضوع زمانی رخ می‌دهد که کودک را با دیگران مقایسه کنید و انتظار انجام کارهایی فراتر از توانایی کودک داشته باشید. برای مثال، کودکی در انجام حرکات نمایشی عالی عمل می‌کند و شما انتظار دارید کودکتان مثل او باشد، اما ممکن است اصلا کودکتان انجام حرکات نمایشی را دوست نداشته باشد.۵. والدین کنترل گر یا مستبد
وقتی والدین بسیار سختگیرند و مدام کودک را کنترل می‌کنند و انتظار دارند کودک قوانین و مقررات وضع‌شده را بی چون و چرا بپذیرد، احساس نارضایتی و حسادت را در کودک برمی‌انگیزند. کودکان این والدین، به علت محدودیت و کنترل زیاد، ممکن است خود را نسبت به دوستان و همسالانشان کمتر احساس کنند.۶. حسادت در مهارت‌ها یا عملکرد درسی
کودکان با یکدیگر متفاوت‌اند، برخی ممکن است در ورزش و برخی دیگر در زمینه‌های درسی و علمی استعداد داشته باشند و این امر عادی است که به کودکانی حسادت کنند که هم در درس و هم در ورزش سرآمدند.۷. حسادت به خواهر و برادر
معمولا کودک بزرگتر به خواهر و برادر کوچکترش حسادت می‌کند. این موضوع زمانی رخ می‌دهد که والدین توجه خود را از کودک بزرگتر به کودک تازه‌متولدشده معطوف می‌کنند. ممکن است این شرایط برای کودک بزرگتر غیرقابل تحمل باشد و نسبت به خواهر و برادر کوچکترش احساس حسادت کند.نشانه‌های کودک حسود چیست؟
در قسمت قبل، با مواردی که موجب ایجاد احساس حسادت در کودک می‌شوند آشنا شدید. اما شما، در نقش پدر یا مادر، لازم است نشانه‌های حسادت را در کودک تشخیص دهید. در ادامه، به تعدادی از رفتارهای کودک حسود اشاره شده است.۱. بروز حس شدید مالکیت در کودک
اگر کودک احساس حسادت می‌کند، ممکن است نسبت به همه چیز حس مالکیت داشته باشد. این احساس مالکیت تنها به موارد فیزیکی محدود نمی‌شود، بلکه ممکن است نسبت به والدین، خواهر و برادر و دوستان خود نیز این احساس را بروز دهد. او ممکن است از سهیم شدن داشته‌هایش با دیگران خودداری کند که این کار باعث ایجاد احساس تنهایی و انزوا در او خواهد شد.۲. کودک خود را با دیگران مقایسه می کند
ممکن است کودک حسود مهارت‌ها و داشته‌هایش را با کودکان دیگر مقایسه کند. در مواردی که او از داشتن مهارت یا وسیله‌ای محروم است، ممکن است نارضایتی‌اش را بروز دهد و شروع به اوقات‌تلخی کند.۳. کودک عصبانیت شما را برمی انگیزد
اگر کودک به خواهر و برادش حسادت کند، ممکن است تمام تلاشش را برای جلب توجه شما انجام دهد و چه راهی بهتر از بدرفتاری؟ کودک تمام کارهایی را که ممکن است موجب عصبانیت شما شود انجام می‌دهد و تمام این تلاش‌ها تنها برای جلب توجه شماست.۴. بروز رفتار پرخاشگرانه
ممکن است کودک حسود رفتار خشن و پرخاشگرانه‌ای از خود نشان دهد. او نه‌تنها با خواهر و برادر و دوستانش بدرفتاری می‌کند، بلکه حتی به آنها زورگویی نیز می‌کند. در برخی موارد، حتی مشاهده شده است که کودک سعی در آسیب رساندن به خواهر و برادر یا دوستش داشته است. به این جنبه از حسادت در کودکان باید به طور جدی توجه شود.۵. احساس ناامنی در کودک
ممکن است کودک به دلیل حسادت دچار احساس ناامنی شود. این احساس با ورود خواهر یا برادر جدید به خانه تشدید می‌شود. ممکن است کودک تمام وقت به شما بچسبد و به‌دقت میزان محبت و توجه شما را زیر نظر بگیرد.پیامدهای حسادت در کودکان
حسادت هیجانی منفی است و می‌تواند تاثیری منفی بر شخصیت کودک بگذارد. در ادامه، به چند مورد از پیامدهای حسادت اشاره شده است که کودکان ممکن است با آن مواجه شوند:- پرخاشگر شدن کودک،
- زورگو و قلدر شدن کودک،
- منزوی شدن کودک و کناره‌گیری او از دیگران،
- احساس درماندگی کودک،
- پایین آمدن عزت نفس کودک.
کدام اشتباهات والدین باعث ایجاد حسادت در کودکان می‌شود؟
برخی رفتارهای والدین موجب شعله‌ورشدن آتش حسادت در کودک می‌شود. اشتباهات والدین بعضا محرکی قوی برای این موضوع است. در ادامه، نمونه‌ای از این اشتباهات مطرح شده است:۱. لوس‌کردن کودک
اگر بیش از اندازه فرزند خود را نازپرورده بار بیاورید امکان ایجاد حسادت را در او افزایش می‌دهید، به‌طوری‌که احساس می‌کند بی‌رقیب است و همه چیز متعلق به شخص اوست؛ بنابراین وقتی با کودک جدیدی از اطرافیان رو‌به‌رو می‌شود یا فرزند جدیدی به خانواده اضافه می‌شود، احساس ناامنی می‌کند و رقیب تازه را علت این ناامنی برمی‌شمارد. در چنین شرایطی امکان ابتلای کودک به افسردگی وجود دارد. وقتی کودک به خواسته‌های خود دست نمی‌یابد، احساس حقارت می‌کند و این احساس در مراحل رشد با او همراه خواهد بود.۲. مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد
یکی دیگر از رفتارهای اشتباه والدین که به حسادت در کودکان منجر می‌شود، مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد است. مراقبت و رسیدگی زیاد همیشگی نیست و بالأخره روزی می‌رسد که فرزندتان به‌طریقی باید وارد جامعه بشود و دیگر خبری از مراقبت و رسیدگی نخواهد بود. فرزندتان به‌تنهایی وارد محیطی می‌شود که به‌زعم او وحشی و بی‌‌رحم است. در این حالت او تنها، منزوی و خجالتی می‌شود و وقتی کودک دیگری را می‌بیند که این ضعف‌ها را ندارد، احساس حسادت در او شکل می‌گیرد.۳. رفتارهای استبدادگونه والدین
کنترل بیش‌ازحد نیز یکی دیگر از اشتباهات بزرگ والدین است که باعث حسادت در کودکان می‌شود. وضع قوانین و مقرراتِ سفت‌وسخت در خانه بدون ذکر دلایل و علت‌های چنین محدودیت‌هایی باعث شعله‌ورشدن حسادت می‌شود. زیرا در چنین محیطی فرزندی با اعتماد به نفس پایین رشد خواهد کرد و نسبت به سایر هم‌سالان خود احساس بی‌ارزشی می‌کند. در نهایت این احساسات منفی باعث بروز حسادت خواهد شد.۴. مقایسه با دیگران
یکی از مهلک‌ترین اشتباهات والدین، مقایسه‌کردن فرزند خود با دیگران است. مقایسه کار بسیار نابخردانه‌ای است. هیچ‌گاه نباید فرزند خود را با دیگران مقایسه کنید. مقایسه فقط و فقط موجب شکل‌گیری حسادت در دل کوچک فرزندتان می‌شود و نتیجه‌ی آن رقابت‌جویی کاذب و کاهش اعتماد به نفس در کودکان است.۵. ایجاد رقابت ناسالم
وادارکردن کودک به انجام کارهایی که دیگر هم‌سن‌و‌سالانش انجام می‌دهند و مقایسه نتایج باعث ایجاد رقابت ناسالم می‌شود. باید در نظر داشته باشید که استعداد و توانایی افراد با یکدیگر متفاوت است. مثلا اگر کودک خود را در زمینه‌ی ورزشی با کودک دیگری که استعداد بیشتری دارد مقایسه کنید، حس حسادت ناشی از رقابت بی‌مورد را در دل او خواهید انداخت.۶. ترتیب تولد فرزندان
گاهی‌اوقات ترتیب تولد فرزندان در میزان توجهی که از والدین دریافت می‌کنند، نقش مهمی دارد. مثلا وقتی پس از اولین فرزند، کودک جدیدی به خانواده اضافه می‌شود، فرزند بزرگتر احساس می‌کند توجه بیشتر والدین به کودک جدید باعث تغییر موقعیت او می‌شود.نشانه‌های حسادت در کودکان و بزرگسالان چیست؟
در سنین پایین وقتی فرزندتان با دیگران بازی می‌کند، امکان تشخیص حسادت در او وجود دارد. کودک حسود این حس خود را با کتک‌زدن و آزار دیگران در قالب بازی ابراز می‌کند. حسادت در بزرگسالان بیشتر به‌چشم می‌آید. زیرا بزرگ‌ترها بیشتر در این‌باره حرف می‌زنند و مایلند بر سر راه موفقیت شخصی که به او حسادت می‌کنند، سنگ بیندازند.منبع: سایت سیمرغ
سایت کودکت
سایت چطور