اصل تکریم در خانواده
تکریم در لغت به معنای حرمت نگه داشتن، و بزرگوار شمردن و گرامی داشتن است1، و در روابط خانوادگی به صورت گرامی داشتن یکدیگر و حرمت هم را پاس داشتن و ارج نهادن به یکدیگر و قدردانی و تمجید و تحسین هم و سپاسگزاری از یکدیگر جلوه می یابد. این امر چنان در زندگی خانوادگی مهم و اساسی است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مردانی را که همسران خود را تکریم نمی نمایند، انسان هایی به دور از شأن انسانی و در بند فرومایگی برشمرده و فرموده است:«تکریم نمی نمایند زنان را مگر اشخاص بزرگوار، و تحقیر نمی نمایند آنان را مگر فرومایگان.»2
هرچه آدمی در مراتب انسانی بالاتر باشد و از ویژگی های کمالی بهره مندتر، با همسر خود باکرامت تر، رفتار می نماید، که پیام آوران الهی که در مراتب و کمالات انسانی به برترین درجات دست یافته بودند، بیشترین کرامت را نسبت به همسر خود روا می داشتند.
در منطق پیشوایان الهی به احترام و تکریم همسر چنان توجه شده و بر آن تأکید شده است که بی نظیر می نماید، چنانکه در خبر خؤلا، آمده است که وی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرسید: «فما للنساء على الرجال؟» (زنان بر مردان چه حقی دارند؟) پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود:
«برادرم جبرئیل مرا خبر می داد و همواره سفارش زنان را به من می کرد چنانکه گمان کردم مرد حق ندارد به همسرش حتی اُف بگوید.»3
تأکید بر تکریم همسر در راه و رسم نبوی
در راه و رسم نبوی تکریم همسر به تمام معنا جلوه داشته، و آن حضرت به صراحت فرموده است:«هر مردی همسر اختیار می کند باید او را اکرام و احترام کند.»4
همچنین آن حضرت فرموده است:
«بهترین شما نرم‌ترین و ملایم ترین‌تان است و آنکه زنان را بیشتر مورد تکریم قرار دهد.»5
وجوه تکریم همسر
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و اوصیای آن حضرت بنای رفتارشان بر تکریم بود و می آموختند که زن و مرد، همسر خویش را تکریم کند، در رفتار و گفتار، در نگاه کردن و سلوک نمودن، در شرایط عادی و بحرانی، و در همه حال، رفتار توأم با احترام ورزی، گفتار همراه با ارج گذاری، تمجید برخاسته از عشق و دوستی، توجه همه جانبه از سر علاقه مندی، پذیرش متقابل در جهت اعتماد سازی از وجوه مهم تکریم است. همچنین پرهیز از هرگونه تعابیر و رفتار تحقیر آمیز و سلوک شکننده احساسات و عواطف و روحیات یکدیگر از لوازم تحقق تکریم در روابط زن و مرد است.رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در تکریم همسران خود چنان رفتار می کرد که بی نظیر می نمود. وقتی برخی زنان از عایشه پرسیدند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خانه چگونه بوده و با همسران خود چگونه رفتار می نموده است، گفت:
«نرم‌خوترین و بزرگوارترین مردمان بود. او هم مردی چون مردان شما بود، با این تفاوت که همواره خنده و تبسم بر لب داشت.»6
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با چنین رفتاری خانواده را تکریم می نمود و هرگز در برابر بداخلاقی برخی از همسران، از تکریم آنان دور نشد. به سخنان آنان توجه می کرد و با دقت گوش فرامی داد و سخنشان را قطع نمی کرد و چنان رفتار می نمود که احساس می کردند بدیشان بسیار اهمیت می دهد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) همسران خود را با زیباترین و محترمانه ترین الفاظ مخاطب قرار می داد و با تعابیر نیکو آنان را تکریم می نمود.
از جلوه های دیگر تکریم همسر در راه و رسم نبوی این است که آن حضرت تأکید داشت با همسر غذا میل فرماید.7
در سایه سار تکریم همه جانبه است که خانواده سالم معنا می یابد و روابط اعضای آن، چنان که باید سامان می گیرد.
پی‌نوشت‌ها:
1. لغت نامه دهخدا، ذیل واژه «تکریم»؛ فرهنگ معین، ج ۱، ص ۱۱۲۶.
2. تاریخ مدینة دمشق، ج ۱۳، ص ۳۱۳؛ الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۶۲۳
3. مستدرک الوسایل، ج ۱۴، ص ۲۵۲؛ جامع أحادیث الشیعه، ج ۲۰، ص ۲۴۹.
4. دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۱۵۸؛ الجعفریات، ص ۱۵۷.
5.الکامل فی ضعفاء الرجال، ج ۶، ص ۸۹؛ میزان الاعتدال، ج ۳، ص ۴۲۲.
6. الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۶۵، مسند ابن راهویه، ج ۳، ص ۱۰۰۸.
7. نک: الادب المفرد، ص ۲۱۰ [باب اکل الرجل مع امرأته]؛ تفسیر مجمع البیان، ج ۴، ص ۳۶۸.
منبع: درسنامه اخلاق خانوادگی، مصطفی دلشاد تهرانی، انتشارات دریا، چاپ اول، ۱۳۸۸، صص 61-59.