مقدمه:
قرآن کریم آموزه امت واحده اسلامی را در آیات وحی به مسلمانان آموخته و از آنان میخواهد که در راستای این هدف، به ریسمان الهی متمسک باشند.
در حالی که امت اسلامی از صدر اسلام تا کنون، گرفتار اختلافات و تفرقه های گوناگونی بوده است. امروزه نیز موانع متعددی مثل جریان استعمار از بیرون و جریانهای تکفیری، جریان تشیع انگلیسی و قومیت گرایی در درون امت اسلامی، مانع شکل گیری امت واحده اسلامی است.
در حالی که زیارت اربعین با ویژگیهای خاص خود بستر مناسب زدایش هرگونه اختلاف و تفرقه در میان مسلمانان و زمینه تقویت مفهوم امت واحده در افق پیش روی امت های اسلامی است.اربعین یکی از ابزارهای بسیار مفید در زدایش این مسئله در میان امت اسلامی است.
زیرا تمام زائران حسینی هرچند از ملیت ها و قومیت های متعدد، در موج وسیع محبت حسینی قرار گرفته که با نام و رنگ واحد تنها نام و راه سیدالشهدا(علیه السلام) را اعلام نموده و رنگ های دیگر در آن رخ می بازند.
نگاهی به تاثیر اربعین در وحدت امت اسلامی
وحدت محور نظام توحیدی
نظام آفرینش جهان هستی مبتنی بر توحید بنا گردیده است. تمام موجودات عالم آیات و نشانه های پروردگار احد و واحد هستند. فلسفه نبوت و ارسال انبیاء در میان جامعه بشری نیز زدایش اختلافات میان مردم بیان گردیده[1] تا آنان به سوی وحدت حرکت کنند.قرآن کریم پس از بیان احوالات پیامبران الهی، به جامعه اسلامی می فرماید: «ان هذه امتکم امه واحده».[2] این پیامبران بزرگی که به آنها اشاره شد، همه یک امت واحد بودند.
برنامه آنها یکی و هدف و مقصد آنها نیز یکی بوده است؛ هرچند با اختلاف زمان و محیط، دارای ویژگی ها و روش ها و به اصطلاح تاکتیک های متفاوت بودند اما همه در نهایت امر در یک خط حرکت داشتند.
همه آن ها در خط توحید و مبارزه با شرک و دعوت مردم جهان به یگانگی و حق و عدالت گام بر می داشتند.[3]
تعریف امت واحده
امت را به معنای جماعتی دانسته اند که در مسیر واحدی باشد.[4] بر این اساس، امت اسلامی به جهت آن که در اهداف دینی و مناسک شریعت همسو و همراه هستند را یک امت می دانیم.
اما این امت از تاریخ صدر اسلام به علل مختلفی دچار اختلاف و تفرقه و شکاف های درون اجتماعی گردیده است. مسائل سیاسی و قضایای مربوط به جانشینی رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، مسائل فقهی و پیدایش مکاتب مختلفی که با جدایی امت از مکتب اهل بیت ایجاد گردید.
منازعات کلامی و دیدگاه های متفاوتی که پیرامون مسائل اعتقادی میان مسلمانان به وجود آمد، همگی اسباب اختلاف میان مسلمانان را در دوره های مختلف تاریخی رقم زده است.
این موضوع چنان ابعاد شدیدی پیدا کرده که در تمام ادوار تاریخ اسلام، نوعی از منازعه میان گروه های اسلامی را به دنبال داشته است. گاهی نزاع فکری، گاهی نزاع سیاسی و گاهی جنگ و درگیری های نظامی که میان گروه های مسلمان روی داده است.
این در حالی است که کتاب وحی به صراحت «جمیع» مسلمانان را به تمسک به ریسمان الهی توصیه نموده و آنان را از تفرقه و اختلاف پرهیز داده است.[5]
از دیگر سو رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در بیان راهبردی و راهگشا، قرآن و عترت را به عنوان دو گوهری که مایه رهایی مسلمانان از گمراهی هستند، معرفی نموده است.[6]
موانع و الزامات امت واحده
در جهان معاصر جهان اسلام از بیرون و درون با معضلات جدی و حادی مواجه است که شکل گیری امت واحده اسلامی را دچار مشکل نموده است.از بیرون جریان استکبار سالها است می کوشد کشورهای اسلامی را چونان گذشته مستعمره خویش نگاه دارد و مسلمانان را برده خود نگه دارد و هرگونه زمینه پیشرفت و استقلال را در سرزمینهای اسلامی بزداید.
از درون نیز بسیاری از حکام کشورهای اسلامی، با پذیرش این مسئله خود را وابسته و وامدار بیگانگان کرده و بلکه فراتر از آن، امکانات و داشته های ملی خود را در خدمت دشمنان اسلام قرار داده اند.
به گونه ای که حتی رژیم غاصب صهیونیستی را به رسمیت شناخته و رسماً و علناً از آن حمایت می کنند.
در چنین شرایطی آن چه مسلمانان به شدت به آن احتیاج دارند، عناصر و عواملی است که بتواند شکافهای درونی میان آنان را زدوده و ایشان را در اهداف مشترک خود همداستان سازد.
قطعا قرآن کریم مهمترین عاملی است که در این راستا کارآمد است و با محتوای جامع و کامل خود، راهگشای بسیاری از اختلافات میان امت اسلامی است.
اربعین نقطه مشترک امت واحده
اما غیر از کتاب خدا، اهل بیت دیگر عامل وحدت بخش در میان امت اسلامی هستند. هرچند اکثریت مسلمانان به ولایت و امامت اهل بیت(علیهم السلام) معتقد نیستند.اما محبت اهل بیت(علیهم السلام) عنصر مشترک میان تمام مسلمانان است و در این میان محبت سیدالشهدا(علیهم السلام) با توجه به روایات نبوی در فضائل آن امام، به طور خاص قابل توجه است.
اربعین که میعادگاه محبان اهل بیت(علیهم السلام) در تمام طول سال است، به معنای واقعی کلمه می تواند تجلی امت واحده اسلامی باشد.
اربعین که جمله زیبای «حب الحسین یجمعنا» را چند سالی است به عنوان شعار خود در فضای رسانه ای و اجتماعی دارد، می تواند بستر اجتماع امت اسلامی علیرغم تفاوت های ملیتی، مذهبی و قومیتی باشد.
اما امت واحده همچنان که پیش از این بیان گردید، نیازمند تبیین یک هدف مشترک میان آحاد امت است. این هدف در شرایط فعلی در زیارت سیدالشهدا در یک مقطع زمانی خاص و خدمات رسانی به زائران در این ایام خلاصه می شود.
در حالی که چالش های موجود جهان اسلام، الزامات مهم تری را بر نخبگان مسلمان و سیاست گذاران و مسئولان این همایش عظیم ایجاب می نماید.
تکفیری گری و تقابل آن با امت واحده
یکی از چالش های موجود در جهان اسلام، مسئله تکفیر و اندیشه تکفیری است که با مفهوم امت واحده تعارض کامل دارد. جریان های تکفیری رایج در میان مسلمانان که از اندیشه وهابیت تغذیه شده و با تفکر سلفی گری رشد یافته اند، مانع جدی شکل گیری امت واحده هستند.
در حالی که مسلمانان و محبان اهل بیت در سایه اربعین می توانند موضع یکپارچه ای در قبال خط روشن اسلامیت لحاظ نمایند و به طور رسمی اعلام کنند که تکفیر دیگر مسلمانان به علت تفاوت مذهبی و فرقه ای، از دیدگاه عموم مسلمانان مردود است.
اگر زائران اربعین بتوانند در پرتو زیارت چنین پیامی را به صورت گسترده اعلام کنند، زمینه هرگونه جنایت و کشتار و ناامنی از کشورهای اسلامی برچیده خواهد شد و بستر شکل گیری امت واحده در قالب امنیت به وجود آمده تحصیل خواهد گردید.
تشیع انگلیسی در تضاد با امت واحده
این جریان هم تامین کننده خوراک دشمنی جریان های تکفیری با شیعیان و محبان اهل بیت(علیهم السلام) بوده و از سوی دیگر هرگونه زمینه تقریب میان مذاهب اسلامی را از بین می برند.
متاسفانه این جریان ها در راهپیمایی اربعین حضور فعال داشته و اندیشه انحرافی خود را در میان محبان اهل بیت(علیهم السلام) ترویج می کنند.
در حالی که مسلمانان باید آگاه باشند که چنین تفکری از تفکر اصیل شیعی به دور بوده و شیعیان به هیچ فردی از مذهب خود اجازه توهین به مقدسات سایر مذاهب اسلامی نمی دهند.
اگر چنین اتفاقی بیفتد و جریان تشیع انگلیسی به طور کامل در میان مسلمانان به انزوا کشیده شود، یکی از موانع جدی تحقق امت واحده اسلامی برطرف خواهد گردید.
نفی قومیت گرایی در اربعین
دیگر مانع جدی و قدیمی تحقق امت اسلامی که اربعین می تواند در آن تاثیرگذار باشد، اندیشه قومیتی و ملیتی در میان ملل اسلامی است. دشمنان اسلام از سال ها پیش کوشیده اند تا با ترویج اندیشه جدایی قومیت ها از یکدیگر، ارزش های اسلامی را به حاشیه برده و ارزش های قومی را جایگزین آن کنند.
رواج اندیشه قومیت پرستی و ملیت گرایی و به اصطلاح ناسیونالیسم که به صورت های پان عربیسم، پان ایرانیسم، پان ترکیسم و غیره در کشورهای اسلامی با وسوسه استعمار تبلیغ گردیده و قطعه قطعه کردن سرزمین اسلامی به صورت کشورهای کوچک و قهراً رقیب، همه برای مبارزه با اندیشه ریشه کن کننده استعمار یعنی اتحاد اسلامی و امت واحده اسلامی بوده و هست.[7]
حال اربعین یکی از ابزارهای بسیار مفید در زدایش این مسئله در میان امت اسلامی است. زیرا تمام زائران حسینی هرچند از ملیت ها و قومیت های متعدد، در موج وسیع محبت حسینی قرار گرفته و همگی یک پیکره واحد را در قالب زیارت ایجاد می نمایند.
پیکره ای که با نام و رنگ واحد تنها نام و راه سیدالشهدا(علیه السلام) را اعلام نموده و رنگ های دیگر در آن رخ می بازند. این خاصیت حرکت حسینی است که قومیت های مختلف را فارغ از تعلقات نژادی، زبانی و محلی بر محور خود گرد هم آورده و باعث می شود پیام واحدی از این حرکت واحد به جهان اعلام گردد.
اربعین بزرگ‌ترین گردهمایی عالم از منظر رهبری
اگر ملّتهای کشورهای اسلامی در همه‌ی این منطقه‌ی وسیع - که یک کسر بسیار بزرگی از جمعیّت دنیا را تشکیل میدهند - نه در جزئیّات، [بلکه] در جهت‌گیری‌های کلّی با یکدیگر همراه باشند، دنیای اسلام به اوج ترقّی و تعالی خواهد رسید؛
[اینکه] در مسائل کلّی کنار هم دیده بشوند؛ همین دیده شدن در کنار هم تأثیر دارد. اینکه رؤسای کشورهای اسلامی یا روشنفکران کشورهای اسلامی علیه یکدیگر حرف بزنند -ولو فقط حرف باشد - دشمن را جَری میکند؛ به دشمن امید میدهد؛ همچنان‌که واقعیّت امروز، همین است.
همین‌قدر که ما ولو در اظهاراتمان کنار یکدیگر قرار بگیریم، عظمت میبخشد به دنیای اسلام؛ عظمت میبخشد به شخصیّت امّت اسلامی.
هرجا نمونه‌هایی از این اجتماع را ما مشاهده کردیم، ولو تنها، جسمها در کنار هم قرار گرفتند، دیدیم انعکاس آن در دنیا مایه‌ی شرف و آبروی اسلام و مسلمین شد؛ مایه‌ی آبروی پیغمبر شد.
هر که دارد هوس کرب و بلا، بسم الله
نماز عید را که میخوانیم، کنار هم قرار میگیریم، میگوییم:اَلَّذی جَعَلتَهُ لِلمُسلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمَّدٍ صلّی‌الله‌علیه‌وآله ذُخراً وَ شَرَفاً وَ کَرامَتاً وَ مَزیداً؛ صِرف کنار هم قرار گرفتن جسمها در نماز، برای پیغمبر مایه‌ی شرف است.
برای امّت اسلامی مایه‌ی اعزاز و احترام است. اجتماع حج همین‌جور است. شما ملاحظه کردید در اربعین حسینی میلیون‌ها انسان در کنار هم قرار گرفتند.
خود این حرکت عظیم یک جمعی از مسلمانها - البتّه مخصوص شیعه نبود، سنّی‌ها هم بودند - که در دنیا انعکاس پیدا کرد، تعظیم کردند؛ تجلیل کردند؛ آن را بزرگ‌ترین گردهمایی عالم به حساب آوردند؛ چه کسانی؟ آنهایی که دارند مسائل اسلامی را رصد میکنند.
در اربعین حسینی میلیون‌ها انسان در کنار هم قرار گرفتند؛ خود این حرکت عظیم یک جمعی از مسلمانها - البتّه مخصوص شیعه نبود، سنّی‌ها هم بودند - که در دنیا انعکاس پیدا کرد، تعظیم کردند؛ تجلیل کردند.
آن را بزرگ‌ترین گردهمایی عالم به حساب آوردند؛ چه کسانی؟ آنهایی که دارند مسائل اسلامی را رصد میکنند.
من همین‌جا مناسب میدانم و لازم میدانم به‌مناسبت یاد از آن اجتماع عظیم، از دولت عراق، ملّت عراق، عشایر عراق که در این آزمون بسیار مهم فداکاری کردند، خدمت کردند، کَرم و بزرگواری نشان دادند، تشکّر کنم.
حادثه‌ی عجیبی بود حادثه‌ی امسالِ اربعین کربلا. این راه را دشمنان اسلام و دشمنان اهل‌بیت به خیال خود مسدود کرده بودند. ببینید چه حرکت عظیمی اتّفاق افتاد! وقتی حتّی جسمها در کنار هم قرار میگیرد،
این‌جور انعکاس پیدا میکند. اگر ما با هم باشیم، کشورهای اسلامی، ملّتهای مسلمان - سنّی و شیعه و فِرَق مختلف تسنّن و تشیّع - با یکدیگر دلهایشان صاف باشد، نسبت به یکدیگر سوءظن نداشته باشند.
سوءنیّت نداشته باشند، به یکدیگر اهانت نکنند، ببینید در دنیا چه اتّفاقی خواهد افتاد؛ چه عزّتی برای اسلام درست خواهد شد! وحدت؛ وحدت.(دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس بین‌المللى وحدت اسلامى ۱۹/دی/۱۳۹۳)
راهپیمایی اربعین؛ قوت اسلام
یکی از مصادیق قوّت را امروز دنیای اسلام دارد مشاهده میکند و آن، راهپیمایی اربعین است؛ وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّة.
راهپیمایی اربعین قوّت اسلام است، قوّت حقیقت است، قوّت جبهه‌ی مقاومت اسلامی است که این جور اجتماع عظیم میلیونی راه می‌افتند به سمت کربلا، به سمت حسین، به سمت قلّه و اوج افتخار فداکاری و شهادت که همه‌ی آزادگان عالم باید از او درس بگیرند.(۲۱/۰۷/۱۳۹۸)
اربعین موهبت بزرگ الهی از منظر رهبری
پاداشی که خدای متعال به شهید معمولی میدهد این را خدای متعال میگوید «اَحیاّْءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ * فَرِحینَ بِماِّ ءاتٰهُمُ اللهُ مِن فَضلِه! وَ یَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم اَلّا خَوفٌ عَلَیهِم»؛
[وقتی] خدای متعال درباره‌ی یک شهید معمولی این جور حرف میزند، خب اَجر شهیدی مثل حسین‌بن‌علی (علیه السّلام) که شهادت او قابل مقایسه‌ی با هیچ شهادتی نیست...
اصلاً قابل مقایسه نیست با اجر یک شهید معمولی. از جمله‌ی این اجرها و پاداشها این است که:
وَ اِجابَةَ الدُّعاءِ عِندَ قَبرِه. در کنار قبر حسین‌بن‌علی (علیه السّلام) شما دعا کنید، دعایتان مستجاب است.
[واقعاً] دعا کنید؛ لقلقه‌ی لسان نباشد؛ بخوانید و بخواهید خدا را، خدای متعال وعده کرده است که اجابت خواهد کرد. اینهایی که میروند این راه را پیاده طی میکنند و میرسانند خودشان را به آنجا در این پیاده‌روی اربعین واقعاً یک موهبت بزرگ الهی را خدای متعال در اختیار اینها گذاشته.(۰۱/۰۷/۱۳۹۸)
روزهایی که جزء عمر انسان حساب نمیشود ...
از جمله‌ی اجرها و پاداشها در برابر شهادت امام حسین (علیه‌السلام) این موارد است:
وَ لا تُعَدُّ اَیّامُ زائِریهِ جائِیاً وَ راجِعاً مِن عُمُرِه. اگر خدای متعال مثلاً فرض کنید که ده هزار روز به شما عمر داده باشد، این چند روزی که در حال رفت و آمد به سمت قبر این بزرگوار هستید.
جزو اینها حساب نمیشود؛ این اضافه‌ی بر آن تعداد روزهایی است که خدای متعال مقدّر کرده که عمر شما باشد؛ این جزو آنها نیست، از عمرتان حساب نمیشود؛ این اضافه است، سرریز عمر است.(۰۱/۰۷/۱۳۹۸)
حرکتِ عشق و ایمان از منظر رهبری
پدیده‌ی بی‌نظیر و بی‌سابقه‌ای هم در این سالهای اخیر به‌وجود آمده و آن، پیاده‌روی میان نجف و کربلا یا بعضی از شهرهای دورتر از نجف تا کربلا است.
بعضی از بصره، بعضی از مرز، بعضی از شهرهای دیگر، پیاده راه می‌اُفتند و حرکت میکنند. این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ ما هم از دور نگاه میکنیم به این حرکت، و غبطه میخوریم به حال آن کسانی که این توفیق را پیدا کردند و این حرکت را انجام دادند:
گرچه دوریم به یاد تو سخن میگوییم
بُعد منزل نبوَد در سفر روحانی(۰۹/۰۹/۱۳۹۴)
گسترش معرفت به امام حسین (علیه‌السلام)
ما نه فقط در دوران خودمان در دنیا، بلکه در تاریخ هم سراغ نداریم یک چنین اجتماعی [اجتماع اربعین حسینی]، یک چنین حرکتی را هر سال، و هر سال گرم‌تر از سال قبل اتّفاق بیفتد؛ بی‌نظیر است.
این حرکت حسینی [پیاده روی اربعین] در گسترش معرفت به امام حسین (علیه السّلام) نقش دارد.
اربعین با این حرکتی که عمدتاً بین نجف و کربلا در راهپیمایی هر سال به وجود می‌آید بین‌المللی شد؛ چشمهای مردم دنیا به این حرکت دوخته شد؛ امام حسین (علیه‌السّلام) و معرفت حسینی به برکت این حرکت عظیم مردمی بین‌المللی شد، جهانی شد.(۲۷/۰۶/۱۳۹۸)
انتشار جهانی پیام امام حسین (علیه‌السلام)
ما امروز احتیاج داریم که حسین‌بن‌علی را به دنیا بشناسانیم... امروز با صدها وسیله علیه اسلام و علیه معارف اسلامی تبلیغ میشود؛ در مقابل این حرکت خصمانه‌ی جبهه‌ی کفر و استکبار، حرکت معرفت حسینی میتواند یک‌تنه سینه سپر کند، بِایستد و حقیقت اسلام را، حقیقت قرآن را به دنیا معرّفی کند.
منطق حسین‌بن‌علی (علیهما السّلام)، منطق دفاع از حق است، منطق ایستادگی در مقابل ظلم و طغیان و گمراهی و استکبار است. این منطقِ امام حسین است؛ امروز دنیا به این منطق نیازمند است؛ امروز دنیا شاهد حاکمیّت کفر و استکبار و حاکمیّت فساد است.
دنیا شاهد حاکمیّت ظلم است؛ این پیام امام حسین، پیام نجات دنیا است؛ حرکت عظیم اربعین این پیام را در دنیا منتشر میکند و به فضل الهی و به حول و قوّه‌ی الهی و به توفیق الهی، این حرکت بایستی روزبه‌‌روز تقویت بشود.(۲۷/۰۶/۱۳۹۸)
نتیجه:
نکته پایانی آن که برنامه ریزان و سیاستگذاران این حرکت عظیم می توانند در راستای عینی سازی امت واحده، هر سال برای این پویش میلیونی مردمی، شعار واحدی از جملات و گفتارهای سیدالشهدا برگزیده و آن را به عنوان شعار مشترک تمام زائران حسینی از هر ملیت و مذهب، اعلام نمایند.
تا بدین وسیله هم نهضت حسینی در میان زائران حسینی ترویج شده و هم این حرکت در ابعاد جهانی هویت روشنتری پیدا نماید. آنگاه همین موضوع در قالب بیانیه مشترک تمام گروههای مردمی حاضر در اربعین اعلام گردد.
پی‌نوشت:
[1] . بقره 213
[2] . انبیاء 92
[3] . تفسیر نمونه ج 13 ص 497.
[4] . ترجمه تفسیر مجمع البیان ج 16 ص 161
[5] . آل عمران 103
[6] . کافی ج 1 ص 294
[7] . شهید مطهری، مجموعه آثار، ج 24 ص 41.
منبع:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=48725
https://www.leader.ir/fa/timeline/8/www.leader.ir
این مقاله در تاریخ1401/6/28 بروز رسانی شده است