گلرنگ یا کاجیره یا کاغاله
که در بعضی از استان‌های جنوبی مانند کرمان گل خشت نیز نامیده میشود[نیازمند منبع] (نام علمی: Carthamus tinctorius) بومی ایران است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت میشود. گیاهی است یکساله که ارتفاع آن به حدود ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. برگهای آن پهن، دندانه دار و بدون دمبرگ می‌باشد. رگبرگها در قسمت زیرین برگ کاملاً نمایان است. گلهای آن منفرد، لوله‌ای و به رنگ زرد مایل به قرمز است که در انتهای ساقه ظاهر میشود. میوه آن سفید و به صورت فندقه بوده که انتهائی آن دارای دسته‌ای تار نازک است.
مشخصات ؛گلرنگ یا کاجیره یا کاغاله
گیاهی است یکساله،ارتفاع ان در حدود 65/0 متر کمی خاردار و منظره کلی ان بخصوص گلهایش شباهت با خارخاسک دارد.برگهای آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه های منتهی به خارهای ظریف است.رگبرگها در سطح زیرین برگ برجسته و نمایان می باشد.گلهای ان منفرد در یک طبق کوچک لوله ای و زرد رنگ مایل به قرمز در انتهای شاخه گلدار ظاهرمی شود.میوه ان فندقه سفید رنگ که در قسمت بالای آن دسته ای تار نازک وجود دارد.گلرنگ ،بومی مشرق زمین است و از نواحی عربستان برخاسته و پس زا آن به سایر مناطق دنیا منتشر شده است و امروزه در اغلب کشورها کاشته می شود و از نظر مصارف روغن آن و ماده رنگی گلهای ان مورد توجه است.تکثیر گلرنگ از طریق کاشت دانه آن صورت می گیرد.دانه ان را برای اینکه در جوانه زدن تسریع شود،قبل از کاشت 24 ساعت در آب می خیسانند و معمولا در ارقام مختلفه گلرنگ پس از5-4 ماه گیاه قابل بهره برداری میشود.این گیاه در خراسان ،تفرش تبریز و برخی مناطق دیگر می روید.
ترکیبات شیمیایی گلرنگ
از نظر ترکیبات شیمیایی درگلهای گلرنگ دو ماده رنگی وجود دارد یکی ماده رنگی زرد که در آب حل می شود وبا طریق ساده شستن می توان ماده رنگی زرد ان را به دست آورد.ماده دیگر ماده ای است قرمز رنگ به نام کارتامین که درآب غیر محلول است و در محلولهای قلیایی ضعیف حل می شود،در الکل کم حل می شود و در اتر خیلی کمتر حل می شود.در میوه این گیاه در حدود 30 درصد پروتئین و مقداری چربی ثابت خوراکی وجود دارد.مقدار چربی برحسب ارقام مختلف متفاوت است و بین 30-20 درصد فرق می کند واز این جهت گلرنگ از دانه های روغنی نیز محسوب می شود.بررسی های دیگری نشان می دهد که در گلهای گلرنگ ماده رنگی زرد به نام سلافوریلوکارتامین و ایزوکاتامین وجود دارد.طبق نظر [روا] در آن چربی ثابت نیز وجود داردکه شامل لینولئیک اسید،اولئیک اسید،استاریک اسید ،پالمیتیک اسید ،لینولینک اسید و در آخر دو ماده رنگی به نام های کارتامین و کارتامیک اسید می باشد.
درمیوه آن یک نوع آنزیم شبیه رنت و ماده رنگی خالص گلرنگ یافت می شود.در دانه های آن روغن ثابتی وجود دارد که عمدتا شامل لینولئیک اسیدو یک گلیسرید استو در تجزیه دیگری وجود میریستی نیک اسید،آراشیدیک اسید،لینگوسویک اسید و لینولئیک اسید در آن تایید شده است.1
در ادامه به بیان برخی از خواص اینگیاه می پردازیم.
مراقبت از سلامت قلب
یکی از مهم ترین اندام های بدن که سلامتش در گرو استفاده از این روغن می باشد، قلب است. بیماری های قلبی مهم ترین عامل مرگ و میر محسوب می شوند و به همین دلیل حفظ سلامت قلب از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان ژاپنی در سال های اخیر نشان می دهد که روغن این گیاه یکی از مهم ترین منابع اسیدهای چرب امگا 6، که یک نوع اسید چرب مفید است، به حساب می آید. این اسید می تواند به حفظ تعادل سالم کلسترول در بدن کمک کند، که باعث کاهش احتمال ابتلا به آترواسکلروز، و نیز سایر شرایط بهداشتی مانند حمله قلبی و سکته مغزی می شود.
کاهش وزن
افرادی که دوست دارند از شر اضافه وزن خود خلاص شوند نیز بهتر است از این روغن استفاده کنند. این خاصیت نیز ناشی از اسیدهای چرب امگا 6 موجود در گلرنگ می باشد. دانشمندان معتقد هستند که مصرف این اسیدها باعث می شود تا بدن چربی ها را بجای اینکه ذخیره کند، بسوزاند. از آنجا که از این روغن برای پخت و پز نیز استفاده می شود، شما بدون اینکه در رژیم غذایی خود تغییرات زیادی ایجاد کنید، تنها با اضافه کردن این روغن می تواند به سرعت وزن خود را کاهش بدهید. در سال های اخیر از این خاصیت امگا 6 در مکمل های کاهش وزن استفاده می شود.
سلامت پوست
همان طور که اشاره کردیم استفاده از این روغن برای سلامت پوست قدمتی چند هزار ساله دارد. امروزه مشخص شده این گیاه سرشار از اسید لینولئیک است. این اسید ارتباطی نزدیک با کیفیت و ظاهر پوست شما دارد. تحقیقات نشان می دهد این اسید اگر با آب گرم مخلوط شود، قادر است منافذ پوستی را از بین ببرد. این موضوع می تواند خبری خوب برای افرادی که از آکنه رنج می برند باشد. علاوه بر این، اسید لینولئیک، بازسازی سلول های پوستی جدید را تقویت می کند که این امر منجر به کاهش زخم ها و سایر لکه های پوستی می شود.
تسکین علائم سندرم پیش از قاعدگی
در طول قاعدگی، زنان اغلب از درد وحشتناک و ناخوشایند رنج می برند. اسید لینولئیک در گلرنگ، پروستاگلاندین ها را در بدن تنظیم می کند که باعث نوسانات هورمونی و علائم شدید در طول قاعدگی می شود. بنابراین، روغن گلرنگ می تواند شدت علائم PMS را کاهش دهد و همچنین می تواند چرخه های قاعدگی را درست مثل مکمل های هورمونی، بدون عوارض جانبی خطرناک تنظیم کند. آمارها نشان می دهد که در آمریکا از هر 10 خانم، 5 نفر از این سندرم رنج می برند. برای رهایی از این مشکل بهتر است از مواد طبیعی مانند این روغن استفاده کنید.
جلوگیری از دیابت
یکی دیگر از بیماری های مزمنی که می توان با استفاده از این روغن جلوگیری کرد، دیابت است. متاسفانه در سال های اخیر تعداد افرادی که با این بیماری دست و پنجه نرم می کنند در حال افزایش است. همان طور که می دانید دیابت زمانی ایجاد می شود که بدن شما نسبت به انسولین مقاوم شود. این موضوع می تواند به سرعت قند خون شما را افزایش دهد. محتوای بالای سید چرب امگا 6 موجود در روغن گلرنگ مهم ترین عاملی است که باعث می شود این گیاه برای افراد دیابتی مفید باشد چرا که این اسید از بالا رفتن قند خون جلوگیری می کند.2
مضرات گلرنگ
مصرف گلرنگ در برخی موارد برای انسان مضر بوده و توصیه نمی‌گردد. یکی از مهمترین این موارد مصرف دانه و یا گُل گلرنگ در دوران بارداری و شیردهی است.در دوران بارداری به دلیل خاصیت اثر قاعده‌آوری گلرنگ، استفاده از دانه یا گُل آن خطرناک بوده و ممکن است سقط جنین را در پی داشته باشد. البته در این دوران مصرف روغن حاصل از دانه این گیاه منع نشده است.
مصرف عصاره دانه و نیز روغن حاصل از دانه گلرنگ همراه با شیر و یا پس از آن، شیر را می‌بندد و بایستی از این‌کار اجتناب کرد.
در صورت داشتن حساسیت با گیاهان خانواده آستراسه مانند آفتابگردان، گل داوودی، همیشه بهار و… باید از مصرف گلرنگ خودداری‌کرد.
گلرنگ دارای خاصیت رقیق‌کنندگی خون بوده و لخته شدن و توقف خونریزی را به تاخیر می‌اندازد. از این رو افرادی که زخم معده و یا هموروئید دارند نبایستی از آن استفاده کنند. توجه کنید که همین خاصیت گلرنگ می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد در هنگام عمل جراحی گردد. این گیاه به دلیل خاصیت ذکر شده، با داروهای رقیق کننده و ضد انعقاد خون مانند آسپیرین، وارفارین، دیکلوفناک، ناپروکسن، ایبوپروفن و… تداخل دارد و نبایستی با هم مصرف شوند.3
پی نوشت:
1.www.delgarm.com
2.www.saednews.com
3.www.saat24.news