احتمالاً شما با بیماری های آلزایمر و پارکینسون آشنا هستید؛ اما بسیاری از بیماری‌ها و بیماری های دیگر وجود دارد که بر مغز و توانایی آن در کنترل بدن تأثیر می‌گذارد. برخی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب مزمن، پیشرفته و یا تهدید کننده زندگی هستند، در حالی که بعضی دیگر شرایط قابل کنترل دارند که افراد مبتلا می‌تواند روند طبیعی زندگی خود را با آن داشته باشند.

علت شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب

هنگامی که مغز شما آسیب دیده است، می‌تواند بر روی بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله حافظه و حتی شخصیت شما تأثیر بگذارد. اختلالات مغزی شامل هر گونه شرایط یا معلولیتی است که بر مغز شما تأثیر می‌گذارد. بیماری های شایع مغز و اعصاب به‌وسیله شرایط زیر به وجود می‌آیند:

مغز و اعصاب که از حساسترین نقاط موجود در بدن انسان است، دچار بیماری‌های خاصی می‌شود که برای اکثر این بیماری‌ها، راه های درمان متفاوتی وجود دارد و طبق نظریه محققین این رشته، اکثر بیماری‌های داخلی مغز مربوط به شرایط روحی روانی افراد نیز می‌شود.

مغز از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که شامل:

* نیم کره‌های مغز
* تالاموس وعقده‌های عصبی قاعده‌ای
* مغز میانی
* پل دماغی
* مخچه
* بصل النخاع

نیم کره‌های مغز

بدون نیمکره‌های مغز، انسان جاندار، شعور نخواهد داشت. تکوین شعور انسان عبارت از ازدیاد یاخته‌ها (نتیجتاً اضافه شدن وزن مغز) و ارتباطات آن‌ها با یکدیگر برای بهتر شدن قدرت پردازش اطلاعات محیطی و درونی بوده است. در «مرگ مغزی» این قدرت از بین می‌رود چون کل ساختار مغز مضمحل می‌شود. در درون نیمکره‌ها حفره‌هایی پر از مایع نخاعی وجود دارند که بطن‌ها نامیده می‌شوند. دو نیمکره توسط جسم پینه‌ای به هم متصل می‌شوند که در حقیقت ارتباط اصلی نورون های دو نیمکره با هم محسوب می شوند.

رده‌بندی شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب

شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب دسته‌بندی وسیعی از اختلالات را شامل می‌شود که در علائم و شدت بسیار متفاوت هستند. در این مقاله به بررسی شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب می‌پردازیم. شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب به چهار زیر شاخه: آسیب مغزی، تومورهای مغزی، بیماری های نوروژنیک و اختلالات روانی تقسیم می‌شود، در زیر ابتدا به بررسی زیر شاخه‌های شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب و علائم و نحوه درمان آنها می‌پردازیم، سپس در آخر به معرفی شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب می‌پردازیم.

آسیب مغزی

آسیب‌های مغزی اغلب به علت آسیب‌های ناگهانی ایجاد می‌شود. تروما می‌تواند به بافت مغزی، نورون‌ها و اعصاب آسیب برساند. این آسیب بر توانایی مغز برای برقراری ارتباط با بقیه بدن تأثیر می‌گذارد.

نمونه‌هایی از آسیب‌های مغزی عبارتند از:

* هماتوم‌ها
* لخته شدن خون
* مصدومیت، یا کبودی بافت مغزی
* ادم مغزی و یا تورم در داخل جمجمه
* سکته مغزی

نمونه‌هایی از علائم آسیب مغزی عبارتند از:

* استفراغ
* حالت تهوع
* مشکل گفتاری
* خونریزی از گوش
* بی حسی
* فلج
* از دست دادن حافظه

پس از ایجاد آسیب مغزی و ایجاد یکی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم، ممکن است این علائم توسعه یابد:

* فشار خون بالا
* ضربان قلب کم
* اختلال انعقاد خون
* تنفس نامنظم

بسته به نوع آسیب، درمان ممکن است شامل دارو، توانبخشی یا جراحی مغز باشد. حدود نیمی از افراد مبتلا به آسیب مغزی شدید نیاز به عمل جراحی برای حذف یا تعمیر بافت آسیب دیده یا برای کاهش فشار دارند. افراد مبتلا به آسیب مغزی جزئی ممکن است به هیچ وجه تحت درمان با دارو قرار نگیرند. بسیاری از افراد مبتلا به آسیب مغزی نیاز به توانبخشی دارند؛ که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تومورهای مغز

گاهی اوقات تومورها در مغز شکل می‌گیرند و می‌توانند بسیار خطرناک باشند. این تومورهای ثانویه یا متاستاتیک مغز نامیده می‌شود. تومورهای مغزی می‌توانند بدخیم (سرطانی) یا خوش خیم باشند. پزشکان تومورهای مغزی را به عنوان نمرات 1، 2، 3، یا 4 طبقه بندی می‌کنند. تعداد بیشتر نشان دهنده تومورهای پرخاشگرو خطناک تر است. علت تومورهای مغزی تا حد زیادی ناشناخته است. آنها می‌توانند هر سنی در افراد اتفاق بیفتند. علائم تومورهای مغزی بستگی به اندازه و محل تومور دارد.

شایع‌ترین نشانه‌های تومور مغزی عبارتند از:
* سردرد
* تشنج
* سوزش یا سوزش در بازوها یا پاها
* حالت تهوع
* استفراغ
* تغییر در شخصیت
* مشکل حرکتی یا تعادل
* تغییر در شنوایی، گفتار یا بینایی

نوع درمان که دریافت می‌کنید بستگی به عوامل مختلفی نظیر اندازه تومور، سن و سلامت کلی بیمار دارد. انواع اصلی درمان برای تومورهای مغزی عبارتند از:

* عمل جراحی
* شیمی درمانی
* پرتو درمانی

بیماری های نوروژنیک

بیماری های نوروژنیک باعث می‌شود که مغز و اعصاب در طول زمان بدتر شوند. آنها می‌توانند شخصیت شما را تغییر دهند و باعث سردرگمی‌شوند. این بیماری های همچنین می‌توانند بافت مغزی و اعصاب شما را از بین ببرند. بعضی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب مانند بیماری آلزایمر ممکن است وابسته به سن باشد که به آرامی حافظه و فرایندهای فکر کردن را مختل کنند. بیماری های دیگر، مانند بیماری Tay-Sachs، ژنتیکی هستند و در سن‌های اولیه شروع می‌شوند.

شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب نوروژنیک عبارتند از:

بیماری‌هانتینگتون
ALS (اسکلروز جانبی آمیوتروپیک) یا بیماری Lou Gehrig
بیماری پارکینسون
انواع دمانس

بعضی از نشانه‌های شایع بیماری های عصبی مانند:

* از دست دادن حافظه
* فراموشی
* بی تفاوتی
* اضطراب
* تحریک
* از دست دادن مهار
* تغییرات خلق و خوی

بیماری های نوروژنیک باعث ایجاد آسیب دائمی می‌شوند، بنابراین علائم بیماری در حال افزایش است. علائم جدید نیز ممکن است در طول زمان افزایش یابد. هیچ درمانی برای بیماری های نورودژنیک وجود ندارد، اما درمان هم می‌تواند کمک کند. درمان این بیماری‌ها باعث کاهش نشانه‌ها و حفظ کیفیت زندگی می‌شود. درمان اغلب شامل استفاده از داروها برای کنترل علائم است.

اختلالات روانی

اختلالات روانی و یا بیماری های روحی، یک گروه بزرگ و متنوعی هستند که بر الگوهای رفتار شما تأثیر می‌گذارد. برخی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب زیر شاخه اختلالات روانی عبارتند از:

* افسردگی
* اضطراب
* اختلال دوقطبی
* اختلال استرس پس از ضربه (PTSD)

جنون جوانی

علائم اختلالات روانی بر اساس شرایط متفاوت است. افراد مختلف می‌توانند همان اختلالات روانی را بسیار متفاوت تجربه کنند. اگر تغییری در رفتار، الگوهای تفکر یا روحیه شما داشته باشید، باید با پزشک خود صحبت کنید. دو نوع اصلی درمان برای اختلالات روانی عبارتند از دارو و روان درمانی. روش‌های مختلف برای شرایط مختلف بهتر کار می‌کنند.

افراد در خطر شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب

اختلالات مغزی می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. عوامل خطر برای انواع مختلف اختلالات مغزی متفاوتند. آسیب مغزی در کودکان زیر 4 سال، جوانان بین 15 تا 25 ساله و بزرگسالان 65 ساله بیشتر است. تومورهای مغزی می‌توانند در هر سنی افراد را تحت تأثیر قرار دهند. سابقه خانوادگی مهم‌ترین عوامل خطر برای بیماری های نوروژنتیک است.

اختلالات روانی بسیار شایع است. اگر شما یکی از اعمال زیر را انجام می‌دهید ممکن است خطر ابتلا به اختلالات روانی در شما بالاتر باشد:

* سابقه خانوادگی بیماری روحی
* تجربیات زندگی زناشویی یا استرس زا
* سابقه مصرف الکل یا مواد مخدر
* آسیب مغزی

شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب

در زیر به معرفی شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب می‌پردازیم.

صرع

صرع یک اختلال نورولوژیکی (سیستم عصبی مرکزی) است که در آن فعالیت سلول‌های عصبی در مغز مختل شده و منجر به تشنج می‌گردد که طی آن رفتار، علائم و احساسات غیرطبیعی ازجمله خیره شدن، انقباضات عضلانی، سردرگمی و گاهی اوقات از دست دادن هوشیاری دیده شود.

تشنج غیر صرع

داشتن تشنج به معنی صرع نیست. در نوزادان و کودکان، تب بالا، کمبود ویتامین و مواد معدنی و مشکلات قند خون شایع‌ترین علت تشنج است. در بعضی موارد ممکن است نوزاد یا کودک ممکن است تشنجاتی داشته باشد، احتمالاً از جراحت در هنگام تولد یا نقص زایمان، اما این مشکل خود به خود حل می‌شوند و به صرع نمی‌رسد. آسیب مغزی از آسیب سر، سکته مغزی، یا تومور مغزی، علل شایع در تشنج در بزرگسالان است.

میگرن

یکی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب میگرن است که بر روی افراد در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد. پیش از این تصور می‌شد که میگرن یک وضعیت عروقی است که ناشی از محدود شدن جریان خون به مغز است، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که میگرن یک وضعیت سیستم عصبی مرکزی است که باعث تغییرات فیزیکی مغز می‌شود. سردردهای بسیار دردناک شناخته شده ترین ویژگی میگرن هستند، اما میگرن در واقع باعث ایجاد طیف علائمی می‌شود که در سراسر بدن دیده می‌شود.

سنکوپ

سنکوپ یا غش معمولاً به از دست دادن موقت آگاهی و از دست هوشیاری گفته می‌شود. از جمله عوامل سنکوب می‌توان به کاهش ناگهانی اکسیژن در مغز اشاره کرد. کاهش اکسیژن و خون رسانی به مغز علل زیادی دارد، از جمله فشار خون پایین یا حمله قلبی. سنکوپ احتمال مرگ ناگهانی در فرد را بالا می‌برد.

مولتیپل اسکلروز (MS)

MS یکی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب است که در آن سیستم ایمنی به پوشش میلین که عصب را محافظت می‌کند حمله می‌کند. اغلب نشانه اول MS، تاری دید در یک چشم است. یکی دیگر از رایج ترین علامت‌های زودگذر، تنگ شدن یا بی حسی در صورت، دست‌ها، پاها، پا و دست است. بی‌خوابی می‌تواند منجر به مشکلات تعادل یا احساس ضعف در پاها یا در دست گرفتن شما شود. تحقیقات نشان می‌دهد که MS ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است و طیف گسترده ای از علائم از خفیف تا شدید وجود دارد.

نوروپاتی

یک علامت آشنا برای بیماران مبتلا به سرطان تحت شیمی درمانی، نوروپاتی، سوزن شدن، بی حسی، درد و از دست دادن احساس در نتیجه دخالت یا آسیب اعصاب است. نوروپاتی محیطی که در خارج از بدن احساس می‌شود، یک مشکل رایج برای دیابت است که ناشی از افزایش قند خون است که باعث تداخل گردش خون و ضربانهای عصبی می‌شود.

نورالژی

هنگامی که یک عصب آسیب می بییند، ممکن است درد شدید و عصبی مزمن را که به عنوان نورالژی شناخته می‌شود، تجربه کنید. این اتفاق می‌افتد زمانی که پوشش محافظ به نام میلین بیرون رانده شود، عصب را در معرض قرار می‌دهد و موجب سوزش یا درد می‌شود. دو نوع نورالژی، گوش و حلق و بینی، بر روی اعصاب گردن، صورت، گلو و پشت سر تأثیر می‌گذارد. نورالژی پس از هرپس، درد عصبی تیراندازی است که اغلب بعد از یک مورد لانه گزینی پشت سر گذاشته می‌شود؛ اما نورالژی ممکن است در سراسر سیستم عصبی مرکزی و محیطی اتفاق بیفتد که معمولاً به عنوان یک نتیجه از شرایط اساسی مانند مولتیپل اسکلروز، تنگی یا دیابت رخ می‌دهد. در سال های اخیر، بیماری لیم به علت افزایش علایم نورالژیا تبدیل شده است و تحقیقات جدید نشان می‌دهد که فیبرومیالژیا و سندرم خستگی مزمن ممکن است سبب آسیب به سیستم عصبی مرکزی شود.

پارکینسون

یکی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب بیماری پارکینسون است این بیماری یک اختلال تحلیل برنده عصبی پیشرونده و شدید در سیستم اعصاب مرکزی است. عوامل خطرزای اصلی، سن و عوامل محیطی هستند. چندین ژن برای بیماری پارکینسون وراثتی شناسایی شده است.

مننژیت

یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب منژیت است، مننژیت التهابی اطراف مغز و بافت مغزی می باشد. این التهاب همچنین می تواند در نخاع نیز رخ دهد.

از دیگر شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب می توان به آلزایمر، سکته مغزی، اوتیسم و دیسلکسیا (اختلال خواندن یا خوانش پریشی) اشاره کرد.

پزشکانی که اختلالات سیستم عصبی را درمان می‌کنند

پزشکان و متخصصانی که اختلالات سیستم عصبی را درمان می‌کنند، قبل از تشخیص احتمالی بیماری فرد، مدت زمان زیادی را صرف معاینه و بررسی علائم او می‌کنند. اکثر اوقات آنها تست‌های متعددی انجام می‌دهند تا بتوانند احتمال وجود بیماری‌های دیگر را رد کنند و بیماری فرد را به طور صحیح تشخیص دهند.

تخصص مغز و اعصاب، شاخه‌ای از علم پزشکی است که اختلالات سیستم عصبی که به آن نورولوژی نیز می‌گویند را کنترل و درمان می‌کند. به پزشکانی که اختلالات سیستم عصبی را درمان می‌کنند، نورولوژیست یا متخصص و مغز و اعصاب می‌گویند.

تشخیص و درمان اختلالات سیستم عصبی

آزمون اتونوم

سیستم عصبی اتونوم، بخشی از سیستم عصبی است که بر عملکرد اعضای بدن نظارت می‌کند. ممکن است پزشک بخواهد نتایج آزمون اتونوم را مشاهده کند تا در صورت وجود، بتواند به مشکلات این بخش از سیستم عصبی پی ببرد.

الکترومیوگرافی

هنگامی که شما علائم یک اختلال عصبی یا عضلانی مانند ضعف عضلانی، احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا گرفتگی عضلات را تجربه می‌کنید؛ ممکن است پزشک به شما توصیه کند که تحت فرایندی به نام الکترومیوگرافی (EMG) قرار گیرید.

آزمایش مایع مغزی نخاعی (پونکسیون کمری)

هنگامی که به منظور بررسی برخی اختلالات و بیماری‌های عصبی تحت معاینه قرار می‌گیرید، ممکن است به آزمایش مایع مغزی نخاعی یا پونکسیون کمری نیاز داشته باشید. برای انجام این آزمایش، پزشک سوزنی به داخل کانال نخاعی (واقع در پشت کمر) وارد و مایع اطراف مغز و نخاع را جمع‌آوری می‌کند تا مورد آزمایش قرار دهد.

گرفتن سی تی اسکن از مغز

توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن، یک تست تصویربرداری است که با استفاده از اشعه ایکس و کامپیوتر تصویرهای دقیقی از اعضای بدن بدست می‌دهد. سی تی اسکن جزئیات استخوان‌ها، عضلات، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان می‌دهد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI)

ام آر آی (MRI) روشی است که با استفاده از یک آهنربای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و یک کامپیوتر، تصویرهای دقیقی از اندام‌ها و ساختارهای درونی بدن بدست می‌دهد.

نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG)

نوار مغز فرایندی است که ناهنجاری‌های موجود در امواج مغزی یا فعالیت‌های الکتریکی مغز را آشکار می‌کند.

جراحی اندوواسکولار مغز و تصویربرداری اینترونشنال (رادیولوژی مداخله‌ای)

جراحی اندوواسکولار مغز، یک عمل فوق تخصصی در جراحی مغز و اعصاب است. در این عمل برای تشخیص و درمان انواع بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی، از میل جراحی و رادیولوژی استفاده می‌شود.

کلاف پیچی اندوواسکولار

کلاف پیچی اندوواسکولار برای جلوگیری از انتقال جریان خون به آنوریسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جریان انحرافی با استنت برای درمان آنوریسم مغز

جریان انحرافی با استنت (لوله توری مصنوعی از جنس فلز) برای درمان آنوریسم مغز، تکنیکی است که در آن جراح با استفاده از یک میل جراحی، استنت را داخل رگ خونی که آنوریسم در آن تشکیل شده است، قرار می‌دهد.

پیشگیری از مشکلات سیستم عصبی

- به طور منظم ورزش کنید.
- سیگار نکشید یا از سایر محصولات توتون و تنباکو استفاده کنید.
- به مقدار کافی استراحت کنید.
- از مشکلات جسمی مانند دیابت و فشار خون بالا، که ممکن است باعث کاهش عملکرد سیستم عصبی شوند مراقبت کنید.
- یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید. یک رژیم غذایی متعادل، کم‌چربی همراه با منابع کافی ویتامین B6، B12 و فولات، به حافظت از سیستم عصبی کمک خواهد کرد. اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی شما حاوی مقادیر زیادی از میوه‌های تازه، سبزی‌ها و غلات سبوس‌دار باشد.
- مقادیر زیادی آب و مایعات دیگر بنوشید.
- از مصرف الکل و داروهای غیرمجاز خودداری کنید زیرا می‌توانند عملکردهای طولانی را تحت تأثیر قرار دهند.
- با یادگیری مهارت‌های جدید، توجه و توانایی خود را برای تمرکز افزایش دهید.
- برای خود یادداشت‌های بنویسید. تمام برنامه‌های خود را روی یک تقویم بنویسید و همیشه به آنها نگاه کنید.
- مصرف داروهای بدون تجویز را کاهش دهید.
- در مورد توانایی‌های خود یک نگرش مثبت داشته باشید.
- با محفاظت از خود، از وارد آمدن ضربه به سرتان جلوگیری کنید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر سخابخش
سایت صداوسیما