اختلالات سلولی خون شرایطی است که عملکرد صحیح سلول‌های خونی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. طیف وسیعی از این اختلالات وجود دارد.

برخی از نشانه‌ها و علائم رایج اختلالات سلولی خون، عبارت‌اند از خستگی ناخواسته و کاهش وزن. اکثر اختلالات سلولی خون تعداد سلول‌ها، پروتئین‌ها، پلاکت‌ها یا مواد مغذی موجود در خون را کاهش می‌دهند یا باعث اختلال در عملکرد آنها می‌شوند.

اختلالات سلولی خون ناشی از جهش در برخی از ژن‌های خاص است و می‌تواند در خانواده‌ها منتقل شود. برخی از شرایط پزشکی، داروها و عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند باعث ایجاد اختلالات سلولی خون شوند.

اختلالات سلولی خون چیست

اختلال در خون می‌تواند یک یا چند سلول خون را تحت تأثیر قرار دهد. اختلال در خون هر گونه شرایطی است که یک یا چند قسمت از خون را تحت تأثیر قرار می‌دهد که اغلب باعث اختلال در عملکرد آنها می‌شود. بسیاری از اختلالات سلولی خون نام خود را از سلول‌های خونی که آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌گیرند.

اختلال در سلول‌های خونی، وضعیتی است که در آن گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید یا سلول‌های موجود در گردش خون، به نام پلاکت‌هایی که برای تشکیل لخته‌ها حیاتی هستند، دچار مشکل شوند. هر سه نوع سلول در مغز استخوان تشکیل می‌شود که در داخل استخوان‌ها قرار دارد. سلول‌های قرمز خون اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌های بدن منتقل می‌کنند. سلول‌های سفید خون، به عفونت ‌زدایی بدن کمک می‌کنند. پلاکت‌های خون، به لخته شدن خون کمک می‌کنند.

دسته بندی زیر اختلالات خونی که موجب کاهش اجزا خون یا تاثیر بر عملکرد آنها می شود را تعریف می کند:
* کم خونی (آنمی) - اگر اختلال بر گلبول های قرمز تاثیرگذار باشد.
* لکوپنی - اگر اختلال بر گلبول های سفید تاثیرگذار باشد.
* ترومبوسیتوپنی - اگر اختلال بر پلاکت ها تاثیرگذار باشد.

دسته بندی زیر اختلالات خونی که موجب افزایش اجزا خون می شود را تعریف می کند:
* اریتروسیتوز - اگر اختلال بر گلبول های قرمز تاثیرگذار باشد
* لکوسیتوز - اگر اختلال بر گلبول های سفید تاثیرگذار باشد.
* ترومبوسیتمی یا ترومبوسیتوز - اگر اختلال بر پلاکت ها تاثیرگذار باشد.

علائم اختلالات سلولی خون

علائم بسته به نوع اختلال در سلول‌های خونی، متفاوت است. علائم رایج اختلالات گلبول قرمز خون عبارت‌اند از:

* خستگی
* تنگی نفس
* مشکل در تمرکز به علت کمبود اکسیژن خون در مغز
* ضعف عضلانی
* ضربان قلب سریع

نشانه‌های رایج اختلالات گلبول‌های سفید خون عبارت‌اند از:
* عفونت مزمن
* خستگی
* کاهش وزن ناخواسته
* احساس ناراحتی یا احساس ناخوشایند عمومی

علائم رایج اختلالات پلاکتی عبارت‌اند از:
* زخم‌هایی که درمان نمی‌شوند و یا به آرامی‌بهبود می‌یابند
* لخته نشدن خون، پس از آسیب یا برش
* کبودی پوست
* خونریزی بینی نامشخص یا خونریزی از لثه

انواع اختلالات سلول‌های خونی

انواع مختلفی از اختلالات سلول‌های خونی وجود دارد که تا حد زیادی بر سلامت کلی فرد تأثیر می‌گذارد.

اختلالات سلولی گلبول‌های قرمز خون

گلبول‌های قرمز، سلول‌های خونی هستند که اکسیژن را از ریه‌ها به سایر اندام‌های بدن، حمل می‌کنند. انواع اختلالات گلبول‌های خون وجود دارد که می‌تواند بر کودکان و بزرگسالان تأثیر بگذارد. از جمله:

کم خونی یا آنمی‌یکی از انواع اختلالات سلولی خون است. کمبود آهن معدنی در خون باعث ایجاد این اختلال می‌شود. بدن نیاز به آهن برای تولید هموگلوبین دارد؛ که به گلبول‌های قرمز خون (RBC‌ها) کمک می‌کند تا اکسیژن را از ریه‌ها به سایر اندام‌های بدن حمل کند. انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد. رایج ترین کم خونی‌ها عبارتند از:

Anemia‌های کمبود آهن: زمانی که بدن به اندازه کافی آهن نداشته باشد یا نمی‌تواند به طور مناسب آن را جذب کند.

کم خونی بارداری: زمانی که تقاضا برای گلبول‌های قرمز بیشتر از حد نرمال وجود دارد.

کمبود ویتامین: معمولا ناشی از مصرف کم ویتامین B-12 و فولات است.

آنمی‌‌های همولیتیک غیر ارثی: که در آن سلول‌های قرمز خون به وسیله آسیب، بیماری یا مصرف داروها تخریب یا شکسته می‌شوند.

آنمی‌های همولیتیک ارثی: که در آن سلول‌های گلبول قرمز سریع‌تر از مدت زمان جایگزینی در بدن، تخریب یا شکسته می‌شوند.

آنمی‌های آپلاستیک: زمانی که مغز استخوان مانع تولید گلبول‌های کافی می‌شود.

تالاسمی تالاسمی‌یک گروه از اختلالات سلولی خون و در دسته‌بندی ارثی است. این اختلالات ناشی از جهش‌های ژنتیکی است که مانع تولید طبیعی هموگلوبین می‌شود. وقتی که گلبول‌های قرمز هموگلوبین کافی نداشته باشند، اکسیژن به تمام قسمت‌های بدن نمی‌رسد. در نتیجه اندام‌ها به درستی کار نمی‌کنند. این اختلالات می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

* تغییر شکل استخوان
* طحال بزرگ شده
* مشکلات قلبی
* تأخیر رشد در کودکان

پلی سیتمی‌(Polycythemia): سرطان خون ناشی از جهش ژنی است. اگر پلی سیتمی‌دارید، مغز استخوان باعث ایجاد بیش از حد بسیاری از سلول‌های قرمز خون می‌شود. این باعث می‌شود که خون شما غلیظ تر شود و به آرامی‌جریان یابد و شما را در معرض خطر لخته شدن خون قرار ‌دهد. این مورد در نهایته باعث حملات قلبی یا سکته مغزی می‌شود.

اختلالات گلبول‌های سفید خون

گلبول‌های سفید (لکوسیت‌ها) به دفاع از بدن در برابر عفونت و مواد خارجی کمک می‌کنند. اختلالات سلول‌های سفید خون می‌تواند بر پاسخ ایمنی بدن و توانایی بدن برای مبارزه با عفونت و بیماری‌ها تأثیر بگذارد. این اختلالات می‌تواند بر بزرگسالان و کودکان تأثیر بگذارد. انواع اصلی گلبول‌های سفید خون عبارتند از:

* نوتروفیل‌ها که باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برند.
* لنفوسیت‌ها که ویروس‌ها را می‌کشد و سیستم ایمنی را تنظیم می‌کنند.
* مونوسیت‌ها یا ماکروفاژها که باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها را می‌کشند یا غیر فعال می‌کنند.
* بازوفیل‌ها و ائوزینوفیل‌ها که به بدن کمک می‌کند تا واکنش‌های آلرژیک را پاسخگو باشد و باعث نابودی انگل‌ها می‌شوند.

بیشتر اختلالات سلول‌های سفید خون، در اثر سرطان‌ها یا اختلالات تکثیر است. اختلالات proliferative شامل افزایش سریع تعداد گلبول‌های سفید خون است که در خون منتقل می‌شوند. این حالت اغلب به علت عفونت اتفاق می‌افتد، هرچند گاهی اوقات سرطان مغز استخوان ممکن است مسئول باشد. با این حال، لکوپنی ناشی از کاهش میزان سلول‌های سفید خون است. لکوپنی معمولا به دلیل مواردی زیر ایجاد می‌شود:

* بیماری
* عفونت
* قرار گرفتن در معرض سم
* مصرف داروهای خاصی نظیر کورتیکواستروئیدها یا داروهای شیمی‌درمانی
* جهش‌های ژنتیکی

لنفوم: لنفوم یک سرطان خون است که در سیستم لنفاوی بدن رخ می‌دهد. در این حالت سلول‌های سفید خون تغییر می‌کنند و از کنترل خارج می‌شوند.

لوسمی: Leukemia سرطان خون است که در آن تعداد گلبول‌های سفید خون، در داخل مغز استخوان افزایش می‌یابد. لوسمی ممکن است حاد یا مزمن باشد. لوسمی مزمن به آرامی‌پیشرفت می‌کند.

سندرم میلوسپلاستی (MDS): سندرم MELODISPLASTIC یک بیماری است که بر سلول‌های سفید خون در مغز استخوان تأثیر می‌گذارد. این مورد، ناهنجاری در تقسیم سلول بنیادی خون بوده و از نظر کمی و کیفی در نقصان تولید سلول‌های خونی نقش دارد. سندرم میلوسپلاستی ممکن است به آرامی‌ یا کاملا سریع پیشرفت کند. گاهی اوقات به لوسمی منجر می‌شود.

یک پزشک معمولا با استفاده از موارد زیر لوسمی، لنفوم و میلوما را تشخیص می دهد:
- معاینه پزشکی و بررسی تاریخچه پزشکی کامل
- آزمایش های خون
- آزمایش های ادرار
- آسپیراسیون و بافت‌برداری مغز استخوان
- نمونه‌گیری مایع نخاعی
- آزمایش های تصویربرداری، مانند پرتو اکس، سی‌تی یا پت اسکن، ام‌آر‌آی، و سونوگرافی

پزشکان معمولا با استفاده از ترکیبی از موارد زیر افراد مبتلا به سرطان های تهاجمی و فعال خون را درمان می کنند:
- شیمی درمانی
- پرتو درمانی
- عمل جراحی
- دارو درمانی هدفمند که به افزایش کارایی داروهای شیمی درمانی یا از بین بردن عناصر سلول های سرطانی که شیمی درمانی انجام نداده است، کمک می کنند.
- پیوند سلول های بنیادی که شامل تزریق سلول های مغز استخوان می شود که توانایی تولید سلول های جدید خون برای جایگزینی سلول های تخریب شده را دارند.

تشخیص اختلالات گلبول های سفید خون

مانند سایر اختلالات خونی، اولین آزمایش معمولاً شمارش کامل خون (CBC) است. این آزمایش ممکن است به طور خاص تجویز شود زیرا شما به عفونت های مکرر یا غیرمعمول مبتلا هستید و پزشک مشکوک به اختلال گلبول سفید است. اما از آنجا که CBC به عنوان بخشی از یک آزمایش سالانه نیز انجام می شود، ممکن است چنین شرایطی به طور اتفاقی تشخیص داده شود.

در بررسی نتایج، پزشک به دنبال تغییر در تعداد کل WBC یا تعداد نوع خاصی از WBC خواهد بود. نتایج شما با محدوده مرجع مناسب برای شمارش WBC مقایسه می شود. این موارد از آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر متفاوت است، اما به طور متوسط به شرح زیر است:

* مردان: 5000 تا 10000 WBC در هر میکرولیتر خون
* زنان: 4500 تا 11000 WBC در هر میکرولیتر خون
* کودکان (از نوزادی تا نوجوانی): 5000 تا 10000 WBC در هر میکرولیتر خون
* نوزادان تازه متولد شده (زیر 2 هفته): 9000 تا 30000 WBC در هر میکرولیتر خون
* پایه WBC در سیاه پوستان به سفیدپوستان کمتر است.

چرا تعداد WBC عادی متفاوت است؟

گاهی اوقات علت اصلی افزایش و یا کاهش گلبول های سفید کاملا موقتی است. در این شرایط ،پزشک به طور مکرر CBC را تکرار می کند تا مطمئن شود که اوضاع به حالت عادی برگشته است.

پزشک همچنین ممکن است اسمیر خون را تحویز کند. در این آزمایش مقدار کمی خون روی لام شیشه ای قرار می گیرد تا متخصصین آزمایشگاه بتوانند سلول های خونی شما را در زیر میکروسکوپ بررسی کنند و ناهنجاری های اصلی را تشخیص دهند.

در شرایطی که نیاز به ارزیابی بیشتری داشته باشید، ممکن است به یک متخصص ارجاع داده شوید. درمان اختلالات WBC معمولا توسط هماتولوژیست که در اختلالات خون ایمنولوژیست که در اختلالات سیستم ایمنی تخصص دارد، صورت می گیرد.

از آنجا که سلولهای سفید خون در مغز استخوان تولید می شوند، ممکن است برای تکمیل آزمایش، بیوپسی مغز استخوان لازم باشد.

درمان اختلالات گلبول های سفید خون

درمان اختلالات WBC بستگی زیادی به نوع اختلال و علل اصلی دارد. افراد مبتلا به اختلالات WBC باید به طور منظم تحت نظر قرار گیرند تا مطمئن شوند که رژیم درمانی آنها موثر است.

درمان های احتمالی برای اختلالات گلبول های سفید خون، عبارتند از:
آنتی بیوتیک: آنتی بیوتیک، برای درمان و پیشگیری از عفونت های مربوطه استفاده می شود.

عوامل محرک کلنی (CSF) یا عوامل رشد: این عوامل داروهایی هستند که می توانند تولید گلبول های سفید خون را در مغز استخوان تحریک کنند.

پیوند سلول های بنیادی: پیوند سلول های بنیادی در برخی موارد می تواند برای درمان درمانی استفاده شود.

از تزریق و انتقال سلول های سفید خون به ندرت استفاده می شود زیرا تحقیقات نشان نمی دهد که خطر مرگ یا عفونت را در افراد مبتلا به اختلالات WBC کاهش می دهد.

اختلالات پلاکتی

پلاکت خون اولین پاسخ دهنده‌ها به آسیب یا زخم در بدن هستند. آنها در محل آسیب جمع می‌شوند و مانع از خونریزی و از دست دادن خون می‌شوند. اگر اختلال پلاکتی داشته باشید، یکی از این سه اختلال را دارید:

پلاکت‌ها کافی نیست: داشتن پلاکت‌های بسیار کوچک بسیار خطرناک است، زیرا حتی یک آسیب کوچک می‌تواند باعث خونریزی جدی شود.

پلاکت‌های بسیار زیاد: اگر خون شما بیش از حد پلاکت داشته باشد، در یک شریان بزرگ می‌تواند ایجاد لخته خون کند و باعث ایجاد سکته یا حمله قلبی شود.

پلاکت‌هایی که به درستی لخته نمی‌شوند: گاهی اوقات پلاکت‌های تغییر شکل داده، نمی‌توانند به سایر سلول‌های خونی یا دیواره‌های عروق خونی شما بچسبند و بنابراین نمی‌توانند به درستی لخته شوند.

اختلالات پلاکتی عمدتاً ژنتیکی است، برخی از این اختلالات عبارت‌اند از:

بیماری Von Willebrand: بیماری Von Willebrand شایع‌ترین اختلال خونریزی وراثتی و ناشی از کمبود پروتئینی است که به لخته شدن خون کمک می‌کند.

هموفیلی: هموفیلی احتمالاً شناخته شده ترین اختلال لخته شدن خون است. جدی‌ترین عارضه هموفیلی خونریزی بیش از حد و طولانی است. خونریزی می‌تواند در داخل یا خارج بدن شما باشد. خونریزی می‌تواند بدون هیچ علتی ظاهر شود.

ترومبوسیتمی اولیه: ترومبوسیتمی اولیه یک اختلال نادر است که می‌تواند منجر به افزایش لخته شدن خون شود. این مورد شما را در معرض خطر بیشتر سکته مغزی یا حمله قلبی قرار می‌دهد. اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که مغز استخوان پلاکت‌های زیادی را تولید می‌کند.

اختلالات عملکرد پلاکتی به دست آمده: مصرف بعضی از داروها و شرایط پزشکی نیز می‌تواند بر عملکرد پلاکت‌ها تأثیر بگذارد.

تشخیص اختلالات سلولی خون

پزشک شما ممکن است چندین آزمایش را برای تشخیص دقیق، تجویز کند، از جمله شمارش کامل خون (CBC). پزشک شما همچنین می‌توانید بیوپسی مغز استخوان را درخواست کند تا ببیند که آیا سلول‌های غیرطبیعی در مغز شما وجود دارد.

گزینه‌های درمان اختلالات سلولی خون

برنامه درمان بستگی به علت بیماری، سن و وضعیت کلی سلامتی شما دارد. پزشک شما ممکن است ترکیبی از درمان را برای کمک به اصلاح اختلالات سلولی خون استفاده کند.

دارویی برخی از گزینه‌های دارویی عبارت‌اند از داروهایی نظیر Nplate (romiplostim) برای تحریک مغز استخوان برای تولید پلاکت‌های بیشتر در یک اختلال پلاکتی. آنتی بیوتیک‌ها برای اختلالات سلولی خون سفید، می‌توانند به مبارزه با عفونت کمک کنند. مکمل‌های غذایی مانند آهن و ویتامین B-9 یا B-12 می‌توانند برای آنمی استفاده شوند.

عمل جراحی پیوند مغز استخوان ممکن است جایگزین مغز آسیب دیده شود. این حالت شامل انتقال سلول‌های بنیادی، معمولاً از یک اهدا کننده، به بدن می‌شود تا مغز استخوان شروع به تولید سلول‌های طبیعی خون کند.

انتقال خون یکی دیگر از گزینه‌هایی است که به شما کمک می‌کند سلول‌های خون آسیب دیده را جایگزین کنید. در طی انتقال خون، یک تزریق خون سالم از یک اهدا کننده دریافت خواهید کرد. هر دو روش نیاز به معیارهای خاصی برای موفقیت دارند. اهداکنندگان مغز استخوان باید مطابق با مشخصات ژنتیکی شما باشند. انتقال خون نیاز به یک اهدا کننده با یک نوع خون مناسب دارد.

چشم انداز دراز مدت

اختلالات مختلف سلول‌های خونی به این معنی است که تجربه زندگی شما با یکی از این شرایط، ممکن است با دیگران متفاوت باشد. تشخیص و درمان اولیه بهترین راه برای اطمینان از زندگی سالم و کامل با بیماری سلول‌های خونی است. عوارض جانبی مختلف درمان بستگی به فرد دارد. گزینه‌های خود را تحقیق کنید و با پزشک خود صحبت کنید تا درمان مناسب برای شما پیدا شود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت پزشکت
سایت عصر ایران