در رفتگی یا شکستگی فک چیست؟
شکستگی فک به معنی وجود شکستگی در استخوان فک پایین است اما در رفتگی فک به معنای تغییر مکان دادن فک تحتانی است. در واقع در شکستگی و دررفتگی فک مفصلی که فک پایین را به جمجمه متصل می‌کند آسیب می‌بیند این مفصل که در دو طرف وجود دارد.مفصل گیجگاهی زیرواره‌ای (temporomandibular joint, TMJ) نام دارد.هر کدام از این آسیب‌های فک بر اثر عوامل مختلفی همچون ضربات شدید به صورت رخ می‌دهند. کشیدن بیش از حد فک در هنگام خمیازه کشیدن یا گاز زدن غذا هم می‌تواند باعث در رفتگی فک شود.
شکستگی و دررفتگی فک باعث درد شدید در فک شده و حرکات آن را محدود می‌کند، همچنین مشکلاتی برای غذا خوردن و تنفس بیمار هم ایجاد می‌شود. شکستگی فک باعث ورم صورت و تورم شده در حالی‌که در در رفتگی، فک پایین به نسبت جمجمه تغییر مکان می‌دهد. اقدامات درمانی فوری برای کم کردن مشکلات و سرعت بخشیدن به فرایند درمان بسیار ضروری است.1
علائم دررفتگی استخوان فک
خیلی مهم است که علائم و نشانه هایی که ما را از دررفتن فک مطلع می کنند را بشناسیم. فکی که در رفته است می تواند نشکسته باشد اما علائمی که شکستگی و دررفتگی از خود نشان می دهند یکی است، شما باید راجع به نشانه های معمول دررفتگی اطلاع داشته باشید.آن چیز هایی که از همه ی موارد بیشتر بیماران را به هم می ریزند احساس درد در چانه و صورت و عدم توانایی تکان دادن فک هستند. این درد ممکن است به گوش، گردن و دندان های شما نیز سرایت کند و سر درد مزمن به همراه داشته باشد.
سایر علائمی که افراد در هنگام دررفتگی تجربه کرده اند عبارت است از:
صدای خرخر درست در کنار گوشتان به همراه احساس درد شدید.
سخت شدن اعمالی مانند خوردن، خمیازه کشیدن و صحبت کردن.
احساس اینکه فکتان در مکان نامناسبی ثابت مانده است.
گرفتگی گوش.
فک به سختی و به شکل بدی باز و بسته شود.
تجربه ی این احساس که انگار فکتان خیلی بیرون زده است.
از آنجایی که نمی توانید دهانتان را به خوبی ببندید پس ممکن است آب دهانتان بیرون بریزد و درد برایتان غیر قابل تحمل شود. اگر فکتان ترک برداشته یا شکسته باشد ممکن است خون ریزی در دهان، کبودی صورت و سر شدن لب ها و فک را نیز تجربه کنید. تنها راهی که میتوان با استفاده از آن مطمئن شد که چه اتفاقی برای فکتان افتاده است استفاده از سی تی اسکن است.2
.png "همه چیز راجع به در رفتگی فک")
علل دررفتگی و شکستگی فک
پزشکان به قسمت پایینی استخوان فک مندیبل می‌گویند. این قسمت از استخوان فک که از باقی قسمت‌های جمجمه جدا است به کمک مفصل گیجگاهی زیرواره‌ای به جمجمه متصل شده و به این ترتیب امکان باز و بسته شدن فک فراهم می‌شود.زمانی که به مندیبل آسیبی وارد می‌شود، نتیجه گاهی یک شکستگی کامل به همراه جا به جایی و یا یک شکستگی بدون جا به جا شدن استخوان خواهد بود. در رفتگی فک، نتیجه جدا شدن مندیبل از یک یا دو مفصل گیجگاهی زیرواره‌ای است.
فک بالا (maxilla) هم می‌تواند دچار شکستگی شود. ولی پزشکان شکستگی فک بالا را بیشتر به عنوان شکستگی صورت به رسمیت میشناسند.
ضربه‌های شدید به صورت ممکن است باعث شکستگی یا دررفتگی فک شود. اینکه کدام یک از این دو عارضه رخ دهد به مکان ضربه به صورت و شدت نیروی وارد شده بستگی دارد. ضربه‌ها و آسیب‌های شدید هم بر اثر دعواهای شدید، زمین خوردن، سقوط، انجام فعالیت‌های ورزشی،تصادفات محیط کار و یا تصادفات رانندگی رخ می‌دهد.
باز کردن بیش از حد دهان هم عامل رایج در رفتگی فک است، این حالت در مواقع زیر ممکن است رخ دهد:
خمیازه کشیدن
گاز گرفتن و یا گاز زدن غذا
استفراغ کردن
کارهای دندانپزشکی
اختلالات مفصل گیجگاهی زیرواره‌ای علاوه بر ایجاد درد شدید، حرکت استخوان فک را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. افرادی که این اختلالات را تجربه می‌کنند، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر در رفتگی استخوان فک قرار دارند. افرادی که پیش‌تر یکبار دچار در رفتگی فک شده‌اند هم احتمال بیش‌تری دارد که دوباره این مشکل را تجربه کنند. 1
تشخیص دررفتگی و شکستگی استخوان فک
برای تشخیص دررفتگی و شکستگی فک پزشک اقدامات زیر را انجام می‌دهد:پرسیدن شرح حال بیمار
معاینه فیزیکی
گرفتن عکس رادیولوژی اشعه ایکس
اگر در رفتگی ساده باشد یک جراح فک و صورت و یا یک دندانپزشک می‌تواند آن را درمان کند. اما شکستگی‌های شدید نیاز به درمان توسط جراح فک و صورت دارد.3
درمان های دررفتگی فک
پزشک می تواند دررفتگی فک را با استفاده از دست انجام داده و فک را به موقعیت اول خود برگرداند و آن را درمان کند. این همان چیزی است که پزشکان از آن به عنوان احیاء دستی نام می برند.برای انجام احیای دستی، پزشک انگشتان شست خود را در پشت دندان های پایین و درداخل دهان قرار می دهد و سایر انگشتانش را در زیر فک می گذارد و با فشار مداوم بر روی فک، آن را به عقب حرکت می دهند.
در برخی موارد، دکتر ممکن است از بانداژ بارتون استفاده کند. این بانداژها نوارهای حمایتی هستند که اطراف سر و فک قرار می گیرند. این کار باعث محدود شدن دامنه حرکتی فک می شود و تا زمان بهبودی، فک را تقویت و پشتیبانی می کند و ممکن است پس از چند روز استفاده، ساییده شود.
پزشک همچنین ممکن است از شما بخواهد که از باز کردن بیش از حد دهان برای خمیازه کشیدن یا هر گونه کشیدگی فک برای یک دوره خاص پس از درمان، خودداری کنید زیرا حرکات شدید فک، می تواند روند بهبودی را به تاخیر بیاندازد یا باعث آسیب بیشتر شود.
در موارد شدیدتر، جراحی یک گزینه است. به عنوان مثال، کاهش اندازه رباط ها در اطراف فک می تواند به سفت شدن مفصل فک و جلوگیری از آسیب های بیشتر کمک کند.3
.png "همه چیز راجع به در رفتگی فک")
کنار آمدن با درد دررفتگی استخوان فک
حواستان را جمع کنید که در طول دوره ی بهبودی دهانتان را بیش از حد باز نکنید و مثلا در هنگام خمیازه کشیدن دستتان را زیر چانه تان قرار دهید. اگر دهانتان ناخودآگاه باز است و نمی توانید آن را ببندید سعی کنید با انگشتانتان فکتان را در یک محدوده حرکت دهید.کمپلکس های سرد و گرم نیز می توانند به شما کنند. برای استفاده از کمپلکس سرد باید در حالی که سعی می کنید چانه ی خود را در جهات مختلف حرکت دهید به مدت دو یا سه دقیقه آن را با ژل سرد ماساژ دهید. همین کار را پس از قرار دادن کمپلکس گرم به مدت پنج دقیقه انجام دهید.
استفاده از رژیم غذایی نرم شامل غذا های دستچین شده ای مانند برنج، پاستا، سوپ و میوه های نرم در روز های اول وقوع حادثه شدیدا توصیه می شود و البته باید از غذا های ترد و سفت نیز پرهیز کنید. برای نوشیدن مایعات مانند آب یا آب میوه از نی استفاده کنید.
بهترین راه کنترل درد استفاده از مسکن های حاوی ایبوبروفن و ناپروکسن است. تمرین کلی که پزشک برای بازی دادن فکتان به شما می دهد می توانند اسباب راحتی شما را فراهم کند.
اگر دردتان تداوم یافت یا آنقدری بیشتر شد که نتوانستید شب ها بخوابید یا کار های روزمره تان را انجام دهید از پزشک کمک بگیرید. جراحان فک و دندانپزشک ها تمرینات ویژه ای برای بهبود بیمارانی که مفصل گیجگاهی زیر آرواره ای شان از حالت عادی خارج شده است، مثلا در رفته است، دیده اند.2
پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.hidoctor.ir
3.www.tabnakbato.ir