در این بین سؤال مهم و کاربردی که در این خصوص فکر و ذهن آحاد مردم و اندیشمندان اسلامی را به خود جلب کرده این پرسش است که قرآن کریم و روایات اسلامی برای یافتن شخص اصلح چه شاخص و فاکتورهایی را در پیش روی مردم قرار داده است.
بهترین رئیس جمهور در نگاه قرآن
1-فاکتور تقوا و خویشتن داری
اولین و مهمترین ویژگی و فاکتوری که به وسیله آن می توان یک فرد اصلح را از غیر اصلح تشخیص داد، مقدار بهره مندی آنها از عنصر تقوا و خداترسی است. عنصر تقوا اکسیر حیاتی و راهبردی است که مانع می شود، انسان خود را به خطوط قرمز دینی، اخلاقی، شرعی، عرفی، اجتماعی وارد نماید. در واقع عنصر حیاتی تقوا نیروی بازدارنده ای است که همچون سپری فولادین مانع نفوذ شیطان و خواهش های نفسانی می شود و موجب می شود انسان به درستی در ریل صحیح عبودیت و بندگی حق تعال و انجام اوامر و ترک نواهی خدای متعال قرار گیرد. انسان های با تقوا در نوع سخن گفتن و رفتار کردن اهتمام ویژه ای به حقوق الهی و حقوق مردم دارند و به هیج وجه کاری که موجب ضایع شدن حقوق دیگران شود را انجام نمی دهند. همین توصیفات و پایندی های دینی و اخلاقی است که موجب شده است خدای متعال در قرآن کریم معیار ارزش و برتری افراد را فاکتور حیاتی تقوا معرفی نماید: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ؛[1] گرامىترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست».
2-فاکتور دانش و تخصص
از جمله ویژگی های رئیس جمهور اصلح، برخورداری از فاکتور حیاتی و کارساز دانش و تخصص است. علم و دانشی که موجب شود در برترین موقعیت اجرایی کشور برای رفع مشکلات و نیازهای مردم طرح و برنامه علمی و کاربردی ارائه داد و در این خصوص فریفته نقشه و طرح های قلابی و دروغین نشد. تخصص و شایستگی علمی موجب می شود، کسی که سکان دار مسند مهم ریاست جمهوری شده در برابر چالش و مشکلات پیش رو بهترین نسخه و تدبیر را از خود نشان دهد و در مواجهه با سختی های کار اسیر طرح و برنامه های غیر علمی نشود، به طور قطع بهترین و زیباترین سفارش در توجه به این فاکتور راهبردی را خدای متعال در قرآن کریم مطرح کرده است او با این عبارت عرشی خطاب به جامعه انسانی فرموده است: «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیَامًا؛[2] اموال خود را، که خداوند وسیله قوام زندگی شما قرار داده، به دست سفیهان نسپارید».
اگر به جایگاه و اهمیت مسند ریاست جمهوری واقف باشیم و متوجه خواهیم شد که او در این مسئولیت دارای چه اختیارات و امکاناتی می شود. اختیارات و امکاناتی که به نوعی تسلط او را بر منافع و منابع ملی فراهم می نماید. هیچ گاه شخصی که صلاحیت علمی و اخلاقی لازم را ندارد را بر این مسند نمی گماریم ؛ چرا که سکان داری حکومت کشور مسند مهمی است که اهل خبره باید عهده دار آن باشند از این رو برای تشخیص این چنین افرادی نباید فریفته و اسیر غوغا سالاری سیاسی و اجتماعی شد؛ می بایست با مطالبه طرح و برنامه های آنها به نوعی علمیت و توانایی آنها را در ترازی عقل و اندیشه قرار داد.
3-فاکتور تعهد و امانت داری در مدیریت کلان کشور
یکی دیگر از ویژگی های قرآنی رئیس جمهور اصلح، برخورداری از فاکتور مهم امانت داری است. در واقع برای اداره عادلانه یک کشور می بایست مدیران آن جامعه واجد ویژگی از جنس اخلاق و امانت داری باشند. ویژگی که موجب می شود، یک مسئول در برابر رأی اعتمادی که از سوی مردم دریافت کرده است احساس دین و تکلیف نموده و رأی مردم را غنیمت جنگی به شمار نیاورد و برای حفظ آن عملکرد خوب خود را به نمایش بگذارد، اگر به قرآن کریم و معارف عرشی آن با دید تدبیر و تأمل برخورد نماییم با این نکته مهم مواجه خواهیم شد که خدای متعال در معرفی حضرت یوسف (علیه السلام) و مسئله مدیریت و مسئولیت پذیری او در زمانی که قصد داشت نبض اقتصاد کشور مصر را در دست گیرد، فاکتور امانت داری را در کنار تخصص او مورد توجه قرار می دهد. «قَالَ اجْعَلْنِی عَلَىٰ خَزَائِنِ الْأَرْضِ ۖ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ؛[3] (یوسف) گفت: «مرا سرپرست خزائن سرزمین (مصر) قرار ده، که نگهدارنده و آگاهم!».در نگرش قرآنی، رئیس جمهور اصلح به جای اینکه از کدخدای اعتباری جهان مادی بترسد از خدای جهان واقعی می هراسد و تلاش دارد که گامی خلاف انتظار و اوامر او بر ندارد.
4-فاکتور عدالت پیشگی و عدالت محوری
یکی از بدترین و خطرناک ترین ویروس هایی که امنیت و سلامت کشور را به طور جدی در جنبه های مختلف مورد تهدید قرار می دهد، مسئله فراگیری ظلم و به وجود آمدن فاصله طبقاتی در کشور است. در واقع اگر در جامعه ای رانت و ویژه خواری رواج یابد و مسئولان کشور به جای اینکه به دنبال احقاق حق مظلومان و صاحبان حق باشند، تلاش داشته باشند که منافع گروه خاصی از کشور را تأمین نمایند، این چنین کشوری در لبه های پرتگاه سقوط و فروپاشی قرار خواهد گرفت. نباید فراموش کنیم که یکی از مهمترین و با ارزش ترین فاکتورهای فرستادگان الهی برای مدیریت و تدبیر جامعه بشری برخورداری از فاکتور قسط و عدالت بوده است. «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛[4] ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانى) و میزان (شناسایى حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند؛»
در واقع رئیس جمهور عادل، رئیس جمهوری است که در طرح و برنامه های خود به دنبال تقسیط عادلانه ثروت در اقصی نقاط کشور باشد. او باید برای شهر های مرزی و تأمین نیازهای آنها به طور عادلانه طرح و برنامه داشته باشد. نباید روستا نشینان و همچنین ذاغه نشینان شهر ها بهره ای از ثروت و رفاه عمومی نداشته باشند. رئیس جمهور اصلح رئیس جمهوری است که به طور دقیق و اخلاق مدارانه حقوق هیچ یک از اقشار جامعه را به فراموشی نمی سپارد. در منطق و برنامه او حتی اقلیت های دینی و مذهبی نیز دارای حقوق مشخص می باشند کما اینکه این موضوع را به خوبی می توان در معارف زیبای قرآنی نیز مشاهده کرد: «خدا شما را از نیکى کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانى که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمىکند؛ چرا که خداوند عدالتپیشگان را دوست دارد».[5]
5-خداترسی از خدا نه از کدخدا
از جمله محوری ترین ویژگی و اوصاف راهبردی یک رئیس جمهور اصلح در منظومه معارف قرآنی، شجاعت و نترس بودن است. در واقع رئیس جمهوری که فاقد شجاعت و صلابت است با کوچک ترین تهدید و ارعاب دشمن قالب تهی کرده و کلید کشور را به دست یاغیان و دشمنان خواهد سپرد. ویژگی شجاعت و روحیه سلحشوری است که هر گونه طمع دشمن نسبت به منافع ملی را به ناامیدی مبدل خواهد کرد. در نگرش قرآنی یک رئیس جمهور اصلح به جای اینکه از کدخدای اعتباری جهان مادی بترسد از خدای جهان واقعی می هراسد و تلاش دارد که گامی خلاف انتظار و اوامر او بر ندارد. کما اینکه این سفارش نورانی قرآن کریم است که می فرماید: «الَّذینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ کَفى بِاللَّهِ حَسیباً؛[6] (پیامبران) پیشین کسانى بودند که تبلیغ رسالتهاى الهى مىکردند و (تنها) از او مى ترسیدند، و از هیچ کس جز خدا بیم نداشتند؛ و همین بس که خداوند حسابگر (و پاداشدهنده اعمال آنها) است!».
6-فاکتور عزتمندی و عدم تکیه بر خارج
برخی جریان های سکولار سرمایه داری تلاش دارد یگانه راه پیشرفت و نجات امت را در تکیه و امید بستن به قدرت و سرمایه خارجی تعریف نمایند، این چنین جریان های غرب گرایی چشم خود را به روی بسیاری از ظرفیت و توان های داخلی می ببندند و تنها منتظر امداد رسانی از سوی جبهه غیر خودی هستند. رویکرد منفعلانه ای که به هیچ وجه موجب رشد و پویایی کشور نبوده و به نوعی زمینه ساز حقارت ملی می شود. این در حالی است که در فرهنگ قرآن هر گونه تکیه و اعتماد بر جهان سرمایه داری و طاغوتی را به شدت مورد نکوهش قرار می دهد. «وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ؛[7] و به کسانى که ستم کرده اند متمایل مشوید که آتش [دوزخ] به شما مى رسد، و در برابر خدا براى شما دوستانى نخواهد بود، و سرانجام یارى نخواهید شد.» بر این اساس کاندیدا و نامزدی که با ارائه طرح های خود تلاش دارد در باغ سبز را به سوی کشورهای استکباری باز کند، نمی تواند گزینه خوبی برای عزت و اقتدار کشور به حساب آید.
فاکتور آخر: حمایت از مظلومان و مستضعفان
برخی از نامزدان مسند ریاست جمهوری به جای اینکه حامی قشر مظلوم و ضعیف جامعه باشند، بیشتر به دنبال منافع اشراف و ثروتمندان جامعه هستند. با نگاهی اجمالی به طرح و برنامه های این چنین افرادی به خوبی متوجه می شویم که این دسته افراد بیشتر به دنبال اقتصاد لیبرال سرمایه داری هستند تا عملیاتی کردن فاکتورهای اقتصاد اسلامی، در واقع باید به این نکته توجه جدی داشت که دفاع از مظلومان و مستضعفان از جمله مهمترین راهبرد های انقلاب اسلامی است که مسئولان ریز و درشت کشور به هیچ وجه نباید در دست یابی به این امر مهم ضعف و تردید به خود راه دهند. فراموشی حقوق مستضعفان و نادیده گرفتن نیازهای آنها رویکرد جهنمی و شیطانی است که خدای متعال آن را در توصیف حاکمان مصر مورد استفاده قرار داده است: «یَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُم؛[8] طبقه اى از آنان را زبون مى داشت».پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه حجرات، آیه 13.
[2]. سوره مبارکه نساء، آیه 5.
[3]. سوره مبارکه یوسف، آیه 55.
[4]. سوره مبارکه حدید، آیه 25.
[5]. سوره مبارکه ممتحنه آیه 8.
[6]. سوره مبارکه احزاب، آیه 39.
[7]. سوره مبارکه هود، آیه 113.
[8]. سوره مبارکه قصص، آیه 4.