شناسنامه تفسیر
نام معروف: التفسیر الفرید للقرآن المجیدمؤلف: محمد عبدالمنعم جمال
مذهب: سنی
زبان: عربی
تاریخ تألیف: ۱۹۵۲م
تعداد مجلدات: ۴ جلد
مشخصات نشر: قاهره، دار الکتاب الجدید، چاپ اول، ۱۳۹۰ق، قطع وزیری.
معرفی مفسر و تفسیر
دکتر محمد عبدالمنعم جمال، یکی از اساتید مرکز پژوهش های اسلامی و عضو مجلس اعلای شئون اسلامی و گروه تفسیر قرآن کریم کریم پیشین وزارت اوقاف دولت مصر است. وی پیش از تألیف این تفسیر، «تفسیر المنتخب» را با همکاری گروهی از اساتید علوم قرآنی به نگارش در آورده بود. در تفسیر منتخب که یکی از تفاسیر بسیار موفق در کشورهای اسلامی است، هدف، ارائه متنی ساده، کوتاه، جذاب و قابل ترجمه به همه زبان ها بوده است. اما در این تفسیر، پا را فراتر گذاشته و افزون بر ویژگی های تفسیر منتخب، اندکی به توضیحات افزوده و تفسیری در پرتو مباحث تجربی جدید است؛ بدون آنکه بخواهد این مباحث تجربی را در قرآن بیاورد، یا تحمیلی بر قرآن کرده باشد. بلکه هدف، ارائه دستورات شریعت و بازگفتن فلسفه دین و توجیه و اقناع مخاطبان به جامعیت و جاودانگی قرآن است.دکتر جمال، در آغاز مقدمه ای در عظمت و جامعیت قرآن و اثبات توان پاسخگویی این کتاب آسمانی به نیازهای عقل بشری درافکنده است و خوانندگان خود را با توضیحات دراز دامن به و مطالعه قرآن دعوت کرده است. وی در همین مقدمه، منابع تفسیری و کتاب های لغت شناسی و حدیث و فقه و تاریخ و حتی بهره گیری های خود از ترجمه های انگلیسی و فرانسوی را برشمرده است؛ سپس به مطالب تفسیری می پردازد.
روش وی در شروع تفسیر، همانند بسیاری از مفسران، بیان نام سوره، شماره سوره در ترتیب مصحف و ترتیب نزول، تبیین مکی و مدنی بودن سوره ها، عدد آیات، دیگر ویژگی های سوره و سرفصل ها و موضوعات مهم هر سوره است. آن گاه در هر سوره، چند آیه چند آیه، بحث ها را تقسیم میکند و ذیل هر کدام ابتدا مفردات کلمات و واژه های دشوار را معنا می کند، سپس اگر سبب نزولی دارد نقل می کند، آن گاه پیام آیه را توصیف و تحلیل می کند. میدان اصلی گفتارهای مفسر، در این قسمت است که بیشتر جنبه هدایتی و ارشادی دارد و خوانندگان را دعوت به بازگشت به قرآن می کند. همانند بسیاری از کتاب های دوران دهه سی و چهل، نگران تعارض علم و دین است؛ نگران در روی گردانی نسل جوان از معنویات و دستورات اسلامی است. به همین دلیل، با زبان های مختلف، تلاش میکند تا اگر جایی شبهه تعارض گفته های قرآنی و یافته های علمی مطرح باشد، توضیح دهد و رفع تعارض کند.
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 206-205