رنگ غیر طبیعی ادرار

رنگ طبیعی ادرار از زرد کمرنگ تا طلایی پر رنگ متغیر است. رنگ های نارنجی، قرمز، آبی، سبز و قهوه ای از جمله رنگ های غیر طبیعی برای ادرار محسوب می شوند. علل متعددی برای تغییر رنگ ادرار مطرح هستند. بعنوان مثال، مصرف داروها و موادغذایی خاص، برخی بیماری ها و نیز از دست دادن آب از جمله مواردی هستند که می توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند. اگر رنگ ادرارتان بدون علت واضحی تغییر پیدا کرد با پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری در مورد آن مشورت کنید چرا که در برخی موارد، تغییر رنگ ادرار ناشی از یکی بیماری زمینه ای جدی است که نیازمند درمان است.

ویژگی های فیزیکی ادرار

ویژگی های فیزیکی که در ادرار قابل آزمایش و اندازه گیری هستند، عبارتند از:

* بو
* رنگ
* شفافیت
* تراکم ادرار
pH (اسیدیته – قلیایی)
* بوی ادرار

بوی ادرار ممکن است اطلاعات بهداشتی خاصی را ارائه دهد.مثلا، ادرار دیابتی ها ممکن است بوی شیرین یا میوه ای داشته باشد. علت این بو به خاطر دارا بودن کتون ها (مولکول های آلی) یا گلوکز می باشدادرار معمولا، بوی ملایم دارد اما در افراد سالخورده بوی قوی تری شبیه به آمونیاک دارد.

Ph ادرار

pH ادرار طبیعی به طور کلی در محدوده 4.6 – 8 است و میانگین آن حدود 6.0 است. بیشتر تغییرات pH به دلیل رژیم غذایی اتفاق میافتد. مثلا، رژیم های غذایی حاوی پروتئین بالا منجر به اسیدی شدن بیشتر ادرار می شود. اما رژیم های گیاهی باعث ادرار قلیایی خواهد شد.

چگالی ادرار

تراکم ادرار به عنوان “وزن مخصوص” آن شناخته می شود.تراکم نسبت وزن یک حجم مشخص ادرار در مقایسه با وزن همان حجم از آب مقطر است.چگالی ادرار طبیعی از 0.001 تا 0.035 متغیر است.

شفافیت ادرار

شفافیت ادرار با مشاهده سنجیده شده و به صورت واضح، کمی ابری، ابری، تیره یا شفاف است.به طور معمول، ادرار شفاف یا کمی ابری است. تیره بودن بیش از حد ادرار نشان دهنده وجود ذرات معلق در ادرار است.معمولاً با نتیجه آزمایش میکروسکوپی کشت ادرار می توان علت تیره بودن ادرار را مشخص کرد.دلایل عمده تیره بودن غیر طبیعی ادرار، عفونت ادراری یا انسداد می باشد.ناهنجاری در هر یک از این خصوصیات فیزیکی می تواند نشان دهنده بیماری یا عدم تعادل متابولیکی باشد. این مشکلات به تنهایی ممکن است سطحی یا جزئی به نظر برسند.اما در واقع می توانند علائم بیماری های جدی تر مانند دیابت قند یا گلومرول آسیب دیده باشند.

ویژگی های غیر طبیعی ادرار

شرایط مختلفی وجود دارد که منجر به دفع اجزای غیرطبیعی همراه با ادرار یا ویژگی های غیر طبیعی آن خواهند شد.بیشتر ویژگی های غیرطبیعی ادرار با پسوند uria مشخص می شوند.برخی از انواع متداول ویژگی های غیرطبیعی ادرار شامل موارد زیر است:

پلی اوریا
مقدار زیاده از حد ادرار، غالباً به علت دیابت.

گلیکوزوریا
وجود گلوکز در ادرار، به دلیل افزایش دیابت.

هماتوریا
وجود گلبول های قرمز خون در ادرار ناشی از عفونت یا آسیب کلیه.

الیگوریا
کاهش غیر طبیعی ادرار، اغلب به دلیل شوک یا آسیب کلیه.

پروتئینوریا
وجود پروتئین در ادرار، غالباً به دلیل گلومرول های نشتی یا آسیب دیده.

دیسوریا
احساس درد یا ناراحتی هنگام ادرار، غالباً در اثر عفونت های دستگاه ادراری.

علل تغییر رنگ ادرار

عوامل متعددی می توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند. برخی از آنها موقتی و بی خطر هستند. بعنوان مثال، مصرف برخی از داروها و مواد غذایی خاص می تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. این در حالی است که اگر این تغییر رنگ به دلیل عوامل دیگر باشد می تواند خطرناک‌ باشند. بعنوان مثال عفونت ها، آسیب ها و بیماری های زمینه ای از جمله عللی هستند که نیازمند درمان هستند.

پیام بدن از رنگ غیر طبیعی ادرار چیست؟

در صورتی که ادرار شما به رنگ زرد تیره درآمده است، این می تواند روش بدن شما برای آگاه کردن شما در مورد این مسئله باشد که باید آب بیشتری بنوشید. ممکن است این تغییر رنگ در اثر کمبود آب بدن ایجاد شده باشد، بنابراین آب بنوشید.

این که آیا شما در دفتر کار هستید، در سالن بدنسازی تمرین می کنید، یا در ساحل آفتاب می گیرید، این بسیار حائز اهمیت است که میزان آب لازم را به بدن برسانید.

در صورتی که شما از دارویی استفاده می کنید که باعث تغییر رنگ ادرار شود، به احتمال زیاد این تغییر بی ضرر است. باید مصرف دارو را تحت نظر پزشک خود ادامه دهید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه دیگری کرده باشد.

فاکتورهای خطر برای رنگ غیر طبیعی ادرار چیست؟

سن و جنسیت شما می تواند خطر ابتلا به شرایطی که می تواند بر رنگ ادرار شما تأثیر بگذارد را ایجاد کند. برای مثال، وجود تومورها در کلیه یا مثانه در افراد مسن رایج است. خونریزی مجاری ادراری معمولاً با مشکلات کلیه یا مثانه همراه می شود.

مشکلات جدی تر مانند سرطان نیز می تواند موجب خونریزی و ادرار صورتی یا قرمز رنگ شود. در صورت مشاهده خون در ادرار خود، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید تا بتواند به سرعت علت آن را تشخیص دهد.

بیش از 60 درصد خانم ها حداقل یک بار در طول عمر خود، UTI را تجربه می کنند. این عفونت ممکن است با خونریزی مجاری ادراری همراه باشد که رنگ ادرار را تغییر می دهد. به علاوه مردان نیز ممکن است به دلیل بزرگ شدن غده پروستات، ادرار خونین را تجربه کنند.

خونریزی مجاری ادرار در کودکان رایج نیست، با این حال برخی از اختلالات نادر ممکن است باعث ایجاد خون در ادرار در کودکان شود. این اختلالات شامل پورپورا Henoch-Schonlein، سندرم اورمیک همولیتیک و تومور ویلمز می باشد.

درست مانند بزرگسالان، وجود هرگونه خونریزی مجاری ادراری در کودکان غیر طبیعی تلقی می شود و باید فوراً به پزشک مراجعه شود.

ادرار زرد تیره

اگر ادرار تیره تر از حالت عادی شود می تواند نشان دهنده از دست دادن آب باشد. زمانی که فرد آب کافی نمی نوشد، ترکیبات موجود در ادرار غلیظ می شوند و این امر منجر به تیره تر شدن رنگ ادرار می شود.

ادرار قرمز یا صورتی رنگ

ادرار قرمز یا مایل به صورتی در موارد زیر دیده می شود:

* مصرف مواد غذایی خاص نظیر چغندر قرمز، توت سیاه و ریواس
* برخی داروها نظیر ریفامپین(Rifadin) ، فنازوپیریدین(Pyridium) و ملین های حاوی سنا (نوعی گیاه)
* ورود خون به ادرار در اثر جراحت، انسداد مجاری ادراری، عفونت، بیماری کلیوی، پروستات بزرگ خوش خیم و یا سرطان
* مسمومیت با سرب یا جیوه
* آسیب شدید به عضلات

وجود خون در ادرار همواره نگران کننده است چرا که نشان دهنده بیماری جدی است و در نتیجه نیازمند توجه فوری می باشد.

ادرار نارنجی رنگ

ادرار نارنجی رنگ در اثر مصرف داروهای زیر ایجاد می شود:

* ریفامپین
* فنازوپیریدین
* مسهل ها
* سولفاسالازین (Azulfidine)
* برخی داروهای شیمی درمانی

برخی بیماری ها نیز باعث نارنجی شدن رنگ ادرار می شوند. ادرار نارنجی رنگ می تواند نشان دهنده مشکلات کبد و مجاری صفراوی باشد مخصوصا زمانی که مدفوع نیز بی رنگ شده باشد. اگر برای بیماری کبدی تحت معالجه هستید و رنگ ادرار به تازگی تغییر کرده است با پزشک کلیه خود در مورد آن گفتگو کنید. گاهی مواقع نیز علت ادرار نارنجی رنگ، کمبود مایعات است.

ادرار آبی یا سبز

ادرار آبی یا سبز رنگ در اثر عوامل زیر بوجود می آید:

* رنگ های خوراکی
* رنگ های مورد استفاده در تصویربرداری از مثانه و کلیه ها
* برخی داروها و مکمل های خاص نظیر ایندومتاسین ، آمی تریپتیلین، پروپوفول و برخی مولتی ویتامین ها
* در موارد نادر ادرار آبی یا سبز رنگ در اثر عوامل زیر بوجود می آید:
* عفونت مجاری ادراری با سودوموناس آئروژینوزا
* هایپرکلسمی خانوادگی خوش خیم ( یک بیماری ارثی نادر )

ادرار قهوه ای

ادرار قهوه ای رنگ در اثر علل زیر بوجود می آید:

* برخی مواد غذایی خاص نظیر باقلا، صمغ ها و ریواس
* برخی داروهای خاص نظیر پریماکین، کلروکین، نیتروفورانتوئین(Macrobid)، مترونیدازول (Flagyl)، متوکاربامول(Robaxin) و مسهل های حاوی کاسکارا و سنا
* برخی عفونت های مجاری ادراری و اختلالات کبدی و کلیوی
* آسیب شدید به عضلات

عوامل خطر (ریسک فاکتورها)

ادرار رنگی که نتیجه غذاها یا داروها نیست، می تواند ناشی از یک وضعیت پزشکی باشد که بر روی رنگ ادرار تأثیر می گذارد. فاکتورهایی که شما را در معرض خطر بیماری های پزشکی قرار میدهد عبارتند از:

سن. تومور مثانه و کلیه، که می تواند خون را در ادرار ایجاد کند، در افراد مسن بیشتر است. مردان بالای 50 سال به علت غده پروستات بزرگ، گاهی اوقات خونریزی ادرار دارند.

سابقه خانوادگی. سابقه خانوادگی بیماری های کلیوی یا سنگ کلیه باعث می شود که این مشکلات را بیشتر تجربه کنید. هر دو می توانند خون را در ادرار ایجاد کنند.

تمرین های ورزشی سنگین. دونده ها بیشتر در معرض خطر هستند، اما هر کسی که به شدت تمرین می کند، ممکن است خونریزی ادراری داشته باشد.

چه زمانی باید به دنبال درمان بود؟

اگر رنگ ادرار بدون دلیل مشخصی، مثلا در اثر مصرف دارو یا ماده غذایی خاص یا کم آبی، تغییر کرده است با پزشک مجاری ادراری خود تماس بگیرید.

برخی از علل ادرار با رنگ غیر طبیعی یا تیره، بی خطر هستند در حالیکه به علل دیگر ناشی از بیماری جدی بوده و نیازمند درمان هستند. پزشک می تواند علت رنگ غیر طبیعی ادرار را تشخیص دهد. ملاقات با پزشک بویژه زمانی حائز اهمیت است که ادرار خونی شده باشد. اگر رنگ ادرارتان به قهوه ای تیره تبدیل و همزمان مدفوع تان بی رنگ شده است و یا در پوست و چشم خود احساس زردی می کنید حتما با پزشک دیدار کنید.

پزشک چگونه علت تغییر رنگ ادرار را تشخیص می دهد؟

پزشک احتمالا در مورد ادرار سوالاتی مطرح خواهد کرد. آنها می خواهند بدانند:

* تغییر رنگ ادرار از چه زمانی آغاز شده است؟
* آیا بوی غیر طبیعی احساس کرده اید؟
* آیا متوجه لخته های خونی در ادرار خود شده اید؟

پزشک متخصص کلیه همچنین ممکن است در مورد احساس درد در هنگام دفع ادرار نیز سوال بپرسد. داروهای مصرفی از جمله دیگر مواردی هستند که پزشک در مورد آن ها سوالاتی خواهد پرسید. بسیار حائز اهمیت است که مصرف هر گونه مکمل، داروی گیاهی و یا دیگر داروهای بدون نسخه را به پزشک تان اطلاع دهید. بسته به رنگ ادرار و دیگر علایم، پزشک یک یا تعدادی آزمایش درخواست خواهد کرد. بعنوان مثال ممکن است پزشک نمونه ادرار را جمع آوری نموده و آن را از نظر عفونت و دیگر ناهنجاری ها بررسی کند.

آزمایش خون
برخی از آزمایشات خون میزان کراتینین و نیتروژن اوره خون را اندازه گیری می کنند. کراتینین و نیتروژن اوره، مواد زائدی هستند که در صورت آسیب کلیه و اختلال در عملکرد آن، مقدار آن ها در جریان ادرار افزایش می یابد.پزشک گاهی نمونه خون را برای میزان بالای آنزیم های کبدی و شرایطی مانند دیابت بررسی کند.

همچنین ممکن است نیاز باشد تا به منظور بررسی فعالیت کبد و کلیه نمونه خون گرفته شود. گاهی مواقع پزشک با استفاده از امواج فراصوت اقدام به سونوگرافی کلیه ها و مثانه می نماید. این روش تصویربرداری با استفاده از امواج فراصوت تصاویری از ارگان های داخلی بدن تهیه می نماید. از دیگر روش های تصویربرداری، سی تی اسکن شکم و لگن است که می تواند به شناسایی سنگ های ادراری کمک کند. روش های تصویربرداری در صورت نیاز این امکان را فراهم می کنند تا نقایص ساختاری موجود در مجاری ادراری شناسایی شوند.

روند درمان

برنامه ی درمانی پزشک متخصص اورولوژی بستگی به رنگ ادرار دارد. در مورد تشخیص، گزینه های درمانی و دوره درمان بیماری خود را با پزشک مطرح کنید. در برخی موارد ، تغییرات ساده در سبک زندگی کافی هستند. اگر تغییر رنگ ادرار ناشی از کم آبی باشد، باید از مایعات بیشتری استفاده کنید و اگر ناشی از برخی مواد غذایی است، مصرف آنها را کاهش دهید.

در صورتی که تغییر رنگ ادرار ادامه دارد، با پزشک جراح کلیه و مجاری ادرار (اورولوژیست) مشاوره کنید.

منبع: سایت درمانکده
سایت دکتر خیام فر
سایت پزشکت