شرایط تغییر نام از منظر ثبت احوال
طبق ماده20 قانون ثبت احوال :«انتخاب نام با اعلام‌کننده است، برای نامگذاری یک نام ساده یا مرکب(حسین، محمد مهدی و مانند آن)که عرفا یک نام محسوب می‌شود انتخاب خواهد شد.
تبصره ۱ (الحاقی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) - انتخاب نام هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نامهای زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است.
تبصره ۲ (الحاقی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) - تشخیص نامهای ممنوع با شورای عالی ثبت احوال می‌باشد و این شورا نمونه‌های آن را تعیین و به سازمان اعلام می‌کند.
تبصره ۳ (الحاقی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) - انتخاب نام در مورد اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است.
تبصره ۴ (الحاقی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) - در اسناد سجلی اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی کشور نوع دین آنان قید می‌شود.
تبصره ۵ (الحاقی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) - ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلائل شرعی ثابت گردد الزامی است مگر کسانی که خود را سیّد ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعا احراز شود.
تبصره ۶ (الحاقی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) - مراتب تشرف پیروان ادیان دیگر به دین مبین اسلام همراه با تغییرات مربوط به نام و نام خانوادگی آنان در اسناد سجلی ثبت می‌شود.»
مطابق این ماده فرد برای تغییر نام به اداره ثبت احوال مراجعه می کند و یا در صورت عدم حصول نتیجه از آن روش یا عدم پذیرش درخواست از سوی آن اداره می تواند با طرح دعوای حقوقی در دادگاه اجبار اداره ثبت احوال به تغییر مورد نظر را درخواست کرد.در ادامه با اشاره به مقررات حاکم بر مساله تغییر نام به شرایط و مدارک لازم برای درخواست تغییر اسم و نام کوچک در شناسنامه اشاره می شود.
اسامی ممنوعه در ثبت احوال
مخالف دین
انتخاب نام هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد. مانند: عبدالات،عبدالعزی (لات و عزی نام دو بت درمکه معظمه دوران قبل از اسلام است) .مستهجن و نا مناسب
انتخاب عناوین و القاب و نام های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع و یا بر حسب زمان، مکان یا مورد بدلایل و جهات زیر برای دارنده آن زننده و مستهجن باشد و مراتب به تأیید شورای عالی رسد.
مغایر با اسم انسان
نام هایی که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزش های والای انسانی است مانند : گرگی ، قوچی ، فنچ و... خلاف شئونات اسلام و فرهنگ
نام هایی که با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مغایر باشد مانند : لات ،سلطان، خونریز ، چنگیز و شاهدوستاسامی بیگانه
نام هایی که موجبات اشاعه و ترویج فرهنگ بیگانه گردد مانند : وانوشکا ، ژاکاردو ، برنالدتحقیر شخصیتی
نام هایی که موجب تحقیر اشخاص بوده و یا معنای لغوی آن در جامعه قابل پذیرش نباشد مانند : صدتومانی ، گت آقا ، کنیز، گدا،مخالف جنسیتی
بعضی از اسامی هستند که به جنسیت فرد مغایرت دارد مانند استفاده از اسم حسن برای زن، اشرف و اکرم برای مرد...کلمات غیر ضروری
بعضی از اسامی هستند که اول اسم افراد جای می گیرد که احتیاجی به آن نیست و حذف کلمات زائد و غیر ضروری در نام باید حذف شود. مانند : قلی ، غلام ، گرگ ، آقاخانم , خان, میرزا, بیگ , بیگم, کربلائی , مشهدی ، حاجی، بابا، ملک الدوله ، خان ، یا شوکت الملک ، حاجیه سلطان و سلطانعلیاسامی مرکب ناموزون
گاهی اوقات اسامی هستند که به صورت ترکیبی ، با همدیگر تناسبی ندارد. مانند: حسین داریوش ، سارا فاطمه، و...القاب حکومتی
عناوین اعم از عناوین لشکری و یا کشوری و یا ترکیبی از اسم و عنوان ، مانند : سروان ، سرتیپ ، دکتر ، شهردار و یا سروان محمد و و شهردار علیاسامی قابل تغییر در ثبت احوال
هم نام بودن با خواهر و برادر
گاهی اوقات اتفاق می افتد که فردی اسم تمام پسرانش را رضا می گذارد و تمام دختران را مریم که این کار چون باعث سختی می شود قابل تغییر است.هم نام بودن با پدر و مادر
گاهی اوقات پدر یا مادر اسمشان را روی فرزندشان می گذارند این اسامی در ثبت احوال قابل تغییر می باشد.غلط املایی در شناسنامه
گاها اتفاق می افتد که مامور به اشتباه غلط املایی در اسم دارد که بدلیل عدم آشنائی مامور با لهجه ها و الفاظ و معانی محلی و یا ناشی از تلفظ اظهار کننده پیش آمده مانند: زهرا به صحرا و یا منیجه به منیژه و ....اسامی معرب به فارسی
تغییر نامها از صورت عربی رسم الخط به شکل فارسی از قبیل اسمعیل به اسماعیل اسحق به اسحاق ، حسنی به حسنا ، طه به طاهاتازه مسلمان
تغییر نام کسانیکه با تأیید مراجع ذیصلاح بدین مبین اسلام مشرف می شوند.اسامی ایام
تغییر نام کسانیکه نام آنها اسامی ایام هفته باشد.تغییر جنسیت
تغییر نام کسانیکه تغییر جنسیت داده و دادگاه صالحه حکم به تغییر نوع جنس در اسناد سجلی و شناسنامه آنان صادر نموده است. مثال : وحید به مریم.حذف پیشوند
پیشوند " عبد " خاص اسامی و صفات ذات پروردگار است و در سایر موارد متقاضی می تواند تقاضای حذف آنرا بنماید.اسامی مستعار
تغییر نام کسانیکه دارای اسامی مستعار نیز می باشند مثل طیبه(طناز) یا محمود(حسین) و .....شرایط تغییر نام در ثبت احوال
افراد برای تغییر نام باید به اداره ثبت احوال و در خارج از کشور به کنسول گری های جمهوری اسلامی رجوع کنند تا بررسی شود.1 - حداقل داشتن 18 سال.
2 - افراد کمتر از 18 سال که دارای حکم رشد باشند .
3- پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از 18 سال.
4- سرپرست قانونی ( قیم ، امین ، وصی ) برای افراد صغیر و محجور با ارائه مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد.
مدارک لازم برای تغییر نام در ثبت احوال
1 - ارائه اصل شناسنامه و دو برگ تصویر آن.
2 - تکمیل فرم درخواست تغییر نام.
3 - پرداخت هزینه طبق تعرفه جاری آن سال.
نکته:
تنظیم و تسلیم درخواست تغییر نام در غیر از محل صدور شناسنامه بلامانع است که در این گونه موارد پس از پذیرش درخواست و ارسال آن به اداره ذیربط (محل صدور شناسنامه ) و طرح در هیات حل اختلاف (فرم شماره 6) اقدام لازم معمول و نتیجه جهت اطلاع متقاضی به اداره ارسال کننده اعلام خواهد شد.
روند اداری تغییر نام
1. اولین اتفاقی که بعد از درخواست تغییر نام خواهد افتاد این است که در هیات حل اختلاف اداره ذیربط (محل صدور شناسنامه ) موضوع مطرح می شود. و نسبت به آن با رعایت قوانین و مقررات مربوطه اتخاذ تصمیم گردد .2.برای موافقت با تغییر نام مورد نظر، درخواست فرد موکول به رای صادره از سوی هیات حل اختلاف خواهد بود .
3. در صورتی که رای صادره خواسته ی درخواست کننده صادر شده باشد، پس از رؤیت متقاضی و تقاضای اجراء نسبت به تعویض شناسنامه با نام جدید اقدام خواهد شد.
4.در صورتی که مورد تایید قرار نگیرد، متقاضی پس از رؤیت آن در صورت تمایل می تواند باستناد ماده 4 قانون ثبت احوال ظرف مهلت مقرر ( 10 روز از تاریخ ابلاغ ) نسبت به تصمیم متخذه به دادگاه محل اقامت خود مراجعه و اعتراض نماید.
ماده 4 قانون ثبت احوال :« ابطال اسناد مکرر و یا موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنس صاحب سند و تغییر نامه‌های ممنوع.»