بیلی روبین یک ماده زرد رنگ است که در نتیجه تجزیه طبیعی گلبول های قرمز خون ایجاد می شود. کبد بیلی روبین را از خون خارج کرده و به روده می برد تا از بدن دفع کند.
ولی در کبد نوزاد بیلی روبین مانند کبد یک انسان بالغ از بین نمی رود. زمانی که این اتفاق می افتد که سرعت تجمع بیلی روبین از سرعت تجزیه و دفع آن توسط کبد بیشتر می شود.
اکثر زردی ها در نوزادان بدون هیچ درمان فوری و حادی بهبود می یابد. اما برخی از آنها برای کاهش سطح بیلی روبین نیاز به درمان جدی دارند. در مقاله زیر علت ایجاد زردی نوزاد و درمان آن را به شما معرفی می کنیم.
علائم زردی نوزاد
یکی از مهم ترین علائم زردی در نوزادان مشاهده رنگ پوست زرد است. رنگ زرد از صورت، سینه و شکم شروع شده و به پاها می رسد. یکی دیگر از علائم زردی زرد شدن سفیدی چشم نوزاد مبتلا است.نوزادانی که سطح بیلی روبین بسیار بالایی دارند ممکن است خواب آلود باشند، غر بزنند و در خوردن مشکل داشته باشند.
تشخیص علائم زردی در کودک می تواند کمی دشوار باشد، به خصوص اگر کودک پوست تیره دارد.
در چنین مواقعی برای اطمینان، پوست بینی یا پیشانی نوزاد را به آرامی فشار دهید. در این صورت اگر کودک شما زردی داشته باشد پس از برداشتن انگشت، جای آن در روی پوست زرد می شود.
دلیل زردی نوزادان
اکثر نوزادان سالم زردی فیزیولوژیکی (طبیعی) دارند. شایع ترین زردی این است که نوزاد در بدو تولد تعداد سلول های خونی بیشتری نسبت به بزرگسالان دارد.بیشتر این سلول های خونی عمر طولانی ندارند و بنابراین در طی تجزیه، بیلی روبین بیشتری ترشح می کنند. این نوع زردی معمولاً بین ۲ تا ۴ روز پس از تولد ظاهر شده و پس از ۲ هفته برطرف می شود.
حال اگر بخواهیم بدانیم بیشترین احتمال زردی در چه مواقعی بیشتر است باید گفت:
1- نوزادان نارس (کودکی که نارس یا کمتر از هفته 38 بارداری به دنیا آمده اند)
این نوزادان آمادگی کمتری برای از بین بردن بیلی روبین دارند و ممکن است نسبت به نوزادانی که به موقع به دنیا می آیند (سن حاملگی بیشتر از 38 هفته یا مساوی) با سطوح پایین بیلی روبین مشکل داشته باشند. عموماً پس از آزمایش زردی نوزاد، پزشک به دلیل حساسیت بیشتر این تعداد، زردی نوزاد را زودتر مداوا می کند.2- در بارداری زودرس وقتی نوزاد زودتر از زمان به دنیا می آید.
در این زمان ترشح شیر مادر کاهش یافته و خطر زردی افزایش می یابد. در نتیجه شیر مادر برای شیردهی کافی نیست و معمولاً در اولین روز زندگی نوزاد این اتفاق می افتد.این علت را شاید بتوان به تولید نشدن شیر مادر در روزهای اولیه نسبت داد؛ زیرا شیردهی به کودک دشوار است. به این نوع بیماری یرقان هم می گویند.
در این صورت به دلیل ناآشنا بودن مادر باید به فکر استخدام پرستار کودک بود تا با کمکش این مرحله را به خوبی پشت سر بگذارد. اگر نوزاد در دوران بارداری نارس به دنیا بیاید، با کاهش ترشح شیر مادر، خطر زردی افزایش می یابد.
3- کودکی که از همان روزهای ابتدایی از شیر مادر تغذیه می کند.
شیر مادر ترشح بیلی روبین توسط کبد را به تاخیر می اندازد. به این نوع زردی شیر مادر می گویند، که زردی نوزاد با این تغذیه از بین می رود.معمولاً در این روش بعد از یک هفته، زردی های خفیفی که به وجود می آیند، به آرامی و تا مدت 3 تا 12 هفته بهبود می یابند.
4- نوزاد گروه خونی متفاوتی نسبت به مادر دارد.
راه های تشخیص زردی نوزادان
پس از تولد نوزاد، پزشکان می توانند با مشاهده قسمت های زرد در پوست و قسمت سفید چشم، زردی را تشخیص دهند. همه نوزادان باید قبل از خروج از بیمارستان از نظر زردی غربالگری شوند.
کودکان مبتلا به زردی نوزاد باید از نظر سطح بیلی روبین مشخص شوند. هنگامی که نوزادی زردی یا سطوح بالای بیلی روبین دارد، می تواند مشکلات جدی برای او ایجاد شود، به همین دلیل است که پزشکان پس از تولد نوزاد، کودکان مبتلا به زردی را به دقت زیر نظر دارند.
عوامل افزایش‌دهندۀ زردی در نوزاد
برخی از نوزادان بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند. برخی از موارد زیر ممکن است خطر بروز زردی یا یرقان را در نوزادان افزایش دهد:
کودک برادر یا خواهری دارد که قبلاً او هم مبتلا به زردی بود.نوزادان نارس به دنیا می آیند زیرا کبد نابالغ آنها نمی تواند سطح بیلی روبین را کنترل کند.
نوزاد در بدو تولد مبتلا به یک اختلال ژنتیکی خاص باشد.
در 24 ساعت اول زندگی نوزاد، عوارض عمده ای مانند کبد، مثانه و روده، بیماری، ضربه شدید یا زایمان می تواند نتیجه آسیب های شدید به نوزاد و رحم باشد. ناسازگاری Rh خون جنین و ناسازگاری گروه خونی می تواند باعث ایجاد زردی در روزهای اول زندگی نوزاد شود که یکی از شدیدترین موارد زردی است و نیاز به نظارت نزدیک پزشک دارد.
درمان زردی نوزاد در خانه
زردی در نوزادان به دلایل مختلفی رخ می دهد. انتخاب روش های درمانی برای زردی بستگی به علت زردی، سطح بیلی روبین و سن کودک دارد. زردی دوران کودکی به شکل خفیف و به طور طبیعی از روز هفتم تا چهاردهم با حذف تدریجی بیلی روبین از بدن برطرف می شود. زردی در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، با افزایش دفعات شیردهی از بین می رود.اگر نوزاد به اندازه کافی شیر مادر دریافت نکند، پزشک شیر خشک را برای کاهش زردی او تجویز خواهد کرد. برای از بین بردن زردی در نوزادان در موارد جدی تر، مصرف داروها باید در اسرع وقت پس از تولد نوزاد شروع شود.
برای درمان زردی نوزاد در خانه پس از آزمایش زردی می توان یکی از موارد زیر را تجویز کرد:
مصرف مایعات:
کم آبی باعث افزایش میزان بیلی روبین در خون می شود. درمان کم آبی باعث ترشح بیلی روبین در ادرار و مدفوع و کاهش میزان زردی در کودک خواهد شد.فتوتراپی:
در این روش برای کاهش میزان زردی و درمان، نوزاد را با لباس کم زیر نور مخصوص می خوابانند. این نور بیلی روبین را به حالتی تبدیل می کند که بتواند از طریق خون به راحتی از بدن دفع شود. در برخی موارد از پتوی فتوتراپی نیز استفاده می شود.تعویض خون:
این روش فقط برای موارد اورژانسی و برای درمان زردی نوزاد با سطح بیلی روبین بالا استفاده می شود. سطح بیلی روبین خون و زردی نوزاد باید در اسرع وقت کاهش یابد و گرنه باعث ایجاد نقص هایی در بدن نوزاد می شود.ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg):
به این ترتیب، ایمونوگلوبولین ها به صورت داخل وریدی برای نوزادان که زردی نا هم خوانی گروه خونی دارند یا شرایطی که سایر درمان ها برای آنها موثر نبوده، تجویز می شود. IVIg آنتی بادی هایی را که روی گلبول های قرمز موثر است متوقف می کند و نیاز به تزریق خون را کاهش می دهد.موارد نیازمند تماس با پزشک
اگر متوجه یکی از موارد زیر در مورد زردی در نوزادان شدید، با متخصص اطفال یا پزشک صحبت کنید:
پوست زرد نوزادچشم ها سفید ، پوست روی شکم یا دست ها و پاها زرد
بیدار شدن کودک بیمار به سختی
عدم تمایل نوزاد به خوردن شیر
داشتن بیش از سه هفته زردی خفیف
اگر در مورد زردی نوزاد خود نگرانی دارید، به پزشک مراجعه کنید یا با او تماس بگیرید تا مطمئن شوید که مشکلی وجود ندارد و دیگر جای نگرانی نیست.
غذاهای مضر برای زردی نوزادان
اگر کودک شما زردی دارد و سطح او بالا نیست (مثلاً عدد زردی 10) و نمی خواهید زردی افزایش یابد، می توانید در روند درمان با تغذیه درست کودک به او کمک کنید، رعایت دستورالعمل ها می تواند به کاهش میزان زردی کمک زیادی کند.لازم به ذکر است که رژیم غذایی فقط برای مادران شیرده است و درمان قطعی ندارد.
در 6 ماه اول زندگی به کودک غذای دیگری جز شیر داده نشود.
با مشورت پزشک از قطره بیلی ناستر یا قطره زردی نوزاد برای درمان زردی استفاده کنید.
مادر نوزاد باید غذای گرم (انگور، پسته، گلاب، سیر، دارچین، زنجبیل، عسل، کاکائو و شکلات) را کمتر مصرف کند.
مادر می تواند به جای این نوع غذا از غذاهای معتدل (کرفس، بادام، سیب و …) و سرد (ماهی، کاسنی، کاهو، انار، سرکه، گوشت گوساله) استفاده کند.
سخن آخر
در بیشتر موارد، زردی نگران کننده نیست. با این حال، سطح بیلی روبین بیش از حد در نوزاد می تواند باعث زردی شود که منجر به آسیب دائمی به سیستم عصبی خواهد شد.درصد کمی از نوزادانی که به زردی مبتلا می شوند دچار عارضه‌‌ای به نام Kernicterus؛ کرن‌ایکتروس هم می شوند.
از علایم حاد زردی می توان به ناشنوایی؛ کندی رشد یا آسیب مغزی و... اشاره کرد. شما می توانید با کمک پلتفرم خدمات پرستاری و مراقبتی آسانیسم ، درخواست پرستار کودک در منزل تهران کرده و از روند این بیماری جلوگیری کنید.
نیروهای باتجربه تیم ما 24 ساعت شبانه روز آماده پاسخگویی به تماس های شما هستند.