آیا تاکنون عکس‌های نجومیِ گرفته شده از کهکشان‌ها را دیده‌اید؟ شکل‌های متنوعی دارند ازجمله شکلِ مارپیچی. صرف نظر از دیگر دلایل ، توجهی کافی به شکلِ آنها نشان می‌دهد فرایندِ شکل‌گیریِ ستارگانِ این کهکشان ها نوعِ بزرگ- مقیاسِ پدیده‌های فیزیکی- مکانیکیِ معمولِ مربوط به پخش و گردش و جاذبه‌ی عمومی است. همان‌طور که پدیده‌های گردابی یا چرخشیِ معمول، توزیع ذرات به‌صورتِ مارپیچی را به وجود می‌آوَرَد ستارگانِ این نوع کهکشان ها نیز مسلماً در اثرِ پدیده‌هایی از همین نوع، منتهی در مقیاسی بزرگ، دارای چنین توزیعِ مشهودی شده‌اند.

این نوع توزیعِ جِرم، در جای‌جایِ کیهان مشهود است، مثلاً این‌که سیاراتِ منظومه‌ی خورشیدیِ ما در یک صفحه توزیع شده‌اند، که درست همان صفحه‌ی عمود بر محورِ گردشِ خورشید به‌دورِ خودش می‌باشد، ثابت می‌کند که این سیارات از پاشِشِ محتویات خورشیدِ گَردان به‌دورِ خود به فضای اطرافِ خورشید در زمان‌هایی بسیار دور به‌ وجود آمده‌اند که سپس قسمتی از این قطعاتِ جدا شده ضمن سرد شدن براثرِ فاصله گرفتن از خورشید، در دامِ جاذبه‌ی خورشید مجبور به گشتن به‌دورِ خورشید در همان صفحه‌ی پاشش شده‌ است. پاره‌ی خورشیدیِ پاشیده شده از خورشید (که شاید در اثرِ انفجاراتی عظیم در خورشید این اتفاق افتاده است) با فاصله گرفتن از خورشید و ضمنِ گردش به‌دورِ خورشید بر اثرِ جاذبه‌ی گرانشیِ بین ذراتِ خود متراکم گردید و بر اثرِ گردش به‌دورِ خود حالتِ کُرَوی به‌خود گرفت و درعینِ‌حال به‌دورِ خورشید نیز (بر اثرِ جاذبه‌ی موجود بین آن و خورشید) می‌گردید.

زمینِ ما نیز که گرمای درونش یادگارِ همان پاره‌ی جدا شده از خورشید است یکی از همین سیارات است که درحالی‌که به‌سرعت به‌دورِ خورشید روان است با سرعتی کمتر نیز به‌دورِ خود می‌گردد. از دیدِ ناظری بسیار بزرگ برفرازِ منظومه‌ی شمسی، زمین (همچون دیگر سیارات منظومه) گویا درحالِ غلتیدن در مدارِ خود به‌دورِ خورشید است زیرا ضمنِ حرکتِ انتقالی دارای حرکتِ وضعی (گردش به‌دورِ خود) نیز می‌باشد. غلتش مناسب‌ترین لغت برای چنین حرکتِ توأمانی می‌باشد زیرا یک جسمِ غلتان درحالی‌که جابه‌جا می‌شود به‌دورِ خود نیز می‌گردد. شاید ازهمین‌روست که این ناظرِ بزرگ، در آیهی 79:30 قرآن حرکتِ توأمانِ زمین را با عبارتِ غلتش برای ما زمینیان توصیف کرده است: والارض بعد ذلک دحیها و پس از آن زمین را غلتاندیم.

/ن