تأثیر متاورس بر سبک زندگی افراد
در این نوشته به بررسی تأثیرات مثبت و منفی فناوری متاورس بر سبک زندگی افراد میپردازیم.

متاورس و تأثیر مستقیم و غیرمستقیم آن بر سبک زندگی افراد
متاورس به عنوان یکی از جدیدترین تکنولوژیهای قرن 21 محسوب میشود که در سالهای اخیر از سوی شرکتهای فعال در حوزهی فناوری موردتوجه قرار گرفته است. به دلیل ماهیت متاورس، این ظرفیت دارای ویژگیهای مثبت و منفی بیشماری است که در این نوشته قصد داریم بهطور کامل به بررسی تأثیر متاورس بر سبک زندگی بپردازیم.
متاورس چیست؟
قبل از هر چیز ابتدا لازم است شناخت کلی نسبت به مفهوم متاورس داشته تا در ادامهی مقاله و هنگام اشاره به تأثیر متاورس بر سبک زندگی، درک صحیحی از مزایا و معایب بیان شده داشته باشیم.
واژهی Metaverse از ترکیب دو کلمهی Meta (به معنی فراتر) و Universe (به معنی جهان) تشکیل شده و ترجمهی آن را میتوان "فراتر از جهان" یا بهاختصار "فراجهان" دانست. جهانی کاملاً دیجیتال و مجازی که از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و شبکهی جهانی اینترنت تشکیل شده است.
متاورس یک محیط مجازی است که افراد میتوانند وظایف و فرایندهای گوناگونی را درون آن انجام دهند بدون آنکه نیاز به حضور فیزیکی در مکان خاصی وجود داشته باشد. با متاورس افراد بهصورت مجازی با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند.
البته مردم به لطف شبکهی فعلی اینترنت، ارتباط مجازی را چندین سال است که تجربه کردهاند؛ اما جنس ارتباط متاورس کاملاً با ارتباطات محدود فعلی متفاوت است.
در متاورس محدودیتهای فعلی ارتباطات اینترنتی وجود نداشته و امکان برقراری ارتباط و کسب تجربههای متنوع برای همهی افراد با نیازها و سلیقههای مختلف فراهم میشود. در دنیای مجازی متاورس هر چیزی که بخواهید در اختیار شما خواهد بود.
میتوانید شخصیت موردعلاقهی خودتان را در متاورس ایجاد کنید و مانند یک شخصیت حقیقی، در آن زندگی کنید. در متاورس هر چیزی را میتوانید در یک شبکهی غیرمتمرکز و خارج از کنترل دولتها مدیریت و کنترل کنید.
متاورس شبکهای عظیم از جهانی است که بهصورت سهبعدی شبیهسازی شده است. جهانی سهبعدی که پایدار بوده و بهصورت آنی و لحظهای پردازش میشود.
طرفداران متاورس یا فراجهان باور دارند این تکنولوژی آیندهی اینترنت خواهد بود بخش قابلتوجهی از امور روزمرهی افراد به این محیط منتقل میشود. متاورس تعامل و ارتباط دنیای واقعی و مجازی را تقویت کرده و شیوهی زندگی مردم را نیز تغییر میدهد.
فراگیری متاورس در سطح جهان این فرصت را در اختیار شرکتها و افراد قرار میدهد تا به شیوهی متفاوتی به کسب سود بپردازند. در یک جهان بیمنتها، برگزاری انواع رویدادها، سرگرمیها و تعاملات چندجانبه به شرکتها این امکان را میدهد تا با مشتریان خود به شیوهی بسیار کمهزینهتری ارتباط برقرار کنند. شیوهای که قبلاً امکان آن وجود نداشت.
تأثیر متاورس بر سبک زندگی
حال که با مفهوم و کاربرد متاورس آشنا شدیم لازم است به بررسی ویژگیهای مثبت و منفی تأثیر متاورس بر سبک زندگی پرداخته تا در صورت تمایل به تجربهی دنیای مجازی متاورس، با آگاهی بیشتری وارد عرصه شویم.
تأثیرات مثبت متاورس بر سبک زندگی
ابتدا به ویژگیهای مثبت متاورس میپردازیم تا بدانیم با فراگیرشدن این تکنولوژی از چه مزایایی بهرهمند شده و چه کاستیهایی که در حال حاضر با آن روبرو هستیم رفع خواهد شد.
1. احساس حضور واقعی:
اولین، ملموسترین و شاید مهمترین ویژگی متاورس را حضور کاربر باید دانست. منظور از حضور یا Presence در فراجهان این است که کاربر در این جهان مجازی و در کنار چندین میلیون یا میلیارد کاربر دیگر احساس حضور میکند.
بر اساس تحقیقات انجام شده، بروز این احساس حضور واقعی در فرد باعث میشود تا کیفیت تعاملات بین کاربران به میزان قابلتوجهی افزایش یابد. در حال حاضر تقریباً همهی ما با بهرهمندی از ظرفیت شبکههای اجتماعی و رسانههای جمعی مانند تلگرام و اینستاگرام تا حدودی این حضور و تعامل مجازی را تجربه کرده و به نقصها و کمبودهای آن در مقایسه با دنیای حقیقی واقف هستیم.
متاورس را میتوان نسل جدید این ارتباطات دانست که باهدف جبران کاستیها و القای بیشازپیش حس حضور واقعی به کاربر توسعهیافته و زمینهی تعامل افراد را به شکل ملموستری فراهم میکند. ارتباط افراد با یکدیگر از طریق هدست، عینک سهبعدی و نمایشگرها انجام میشود. ارتباطی که به دلیل سهبعدی بودن آن، حضور واقعی و حقیقی را تا حدود زیادی برای کاربر تداعی میکند.
برخلاف دنیای حقیقی که فقط شامل یک جهان میشود، در متاورس میتوان دنیاهای متعددی ایجاد و استفاده کرد. به همین دلیل کاربران نیز این فرصت را دارند تا در جهانهای متعددی سیر کرده و تجربههای متفاوت و متنوعی را کسب کنند.
کاربران با بهرهمندی از سختافزار و نرمافزار مربوط به متاورس احساس میکنند افراد پیرامون آنها با ظاهر واقعی خود در کنارشان حضور داشته و به شکل واقعیتری میتوانند با آنها به تعامل بپردازند.
2. فرازمانی:
یکی دیگر از آیتمهای تأثیر متاورس بر سبک زندگی، رفع محدودیتهای مربوط به زمان است. برخلاف دنیای حقیقی که افراد با محدودیتهای زمانی مواجه هستند، در فضای مجازی متاورس شب یا روز موضوعیتی ندارد. بهعبارتدیگر، برگزاری یک رویداد یا انجام یک فعالیت مانند دنیای حقیقی وابسته به ساعت نیست و در هر لحظه از شبانهروز میتواند صورت گیرد.
علاوه بر مسئلهی روز و شب، ارتباط و تعامل کاربران سرتاسر جهان بهصورت همزمان انجام میشود. یعنی ساعت رسمی کشورها هیچ نقشی در تعیین زمان رویدادها نداشته و کاربران در یک زمان مشخص از کشورهای مختلف به تعامل و ارتباط میپردازند.
متاورس امکان تعامل و ارتباط بین میلیاردها کاربر به طور همزمان را در سراسر جهان فراهم کرده است. یک رویداد ورزشی متاورسی را در نظر بگیرید که 10 میلیون مخاطب دارد. درحالیکه بخشی از کاربران رویداد ساکن قاره امریکا بوده و نیمهشب را سپری میکنند، بخشی دیگر از کاربران در قاره آسیا سکونت داشته و در ساعت 11 بهوقت محلی خود در رویداد شرکت کردهاند.
3. تعامل و همکاری:
ایجاد یک بستر کامل برای برقراری تعامل و همکاری جهانی بدون توجه به محدودیتهای جغرافیایی تنها با تکنولوژی متاورس امکانپذیر خواهد بود. با استفاده از این جهان میتوان بسیاری از وقایع و رویدادهای اجتماعی و تجاری که تا پیشازاین امکان برگزاری آن بهصورت فیزیکی میسر نبود را اجرا کرد.
این تعامل و همکاری را باید یک نسخهی بسیار پیشرفتهتر از وبینارها و کنفرانسهای برخط فعلی دانست که تنها صدا و تصویر افراد حاضر در گردهمایی بین سایر کاربران منتشر میشود.
در متاورس میتوان یک همایش بزرگ را برگزار کرد بهطوری که شرکتکنندگان در سرتاسر جهان پراکنده بوده؛ اما تجربهای مشابه شرکت در یک همایش واقعی را لمس کنند. حضور در یک مکان متمرکز مجازی که افراد، خود را در کنار سایر کاربران و در یک مکان مشترک مشاهده میکنند.
این ویژگی به افراد امکان میدهد تا بدون نیاز به جابهجایی، اتلاف زمان و هزینهی حملونقل بتوانند در رویدادهای موردنظر خود شرکت کرده و به هدف مطلوب خود دست یابند.
خریدوفروش یکی دیگر از قسمتهای جذاب تأثیر متاورس بر سبک زندگی است. در متاورس میتوان یک کالا مانند لباس را تقریباً شبیه به آنچه در دنیای حقیقی تجربه کردهایم، از نزدیک بررسی کرده و پس از اطمینان از اینکه با سلیقه و نیاز ما سازگار است خرید را نهایی کنیم.
4. کاهش هزینههای حملونقل:
در متاورس دیگر خبری از جابهجایی فیزیکی بین دو شهر، کشور یا قاره نیست. همین مسئلهی حذف حملونقل، تأثیر متاورس بر سبک زندگی را بیشازپیش روشن میکند. از کاهش مصرف سوختهای فسیلی گرفته تا جلوگیری از اتلاف میلیاردها ساعت از وقت باارزش افراد تنها با بهرهمندی از ظرفیت متاورس امکانپذیر است.
5. کاهش هزینههای سختافزار و نرمافزار:
با گسترش متاورس و انتقال رویدادها و تعاملات از فضای حقیقی به مجازی، بخش عظیمی از هزینههای مربوط به خرید سختافزار و نرمافزار حذف شده و هزینهی نهایی کاهش مییابد.
6. سلامت و پزشکی:
ایجاد تحول عظیم در حوزهی سلامت و پزشکی از برجستهترین موارد تأثیر متاورس بر سبک زندگی بشر محسوب میشود. استفاده از تکنولوژی متاورس و واقعیت افزوده، بخش تحقیقات و آموزش پزشکی را از انجام فرایندهای حقیقی بینیاز میکند.
برای مثال، دانشجویان با استفاده از این تکنولوژی میتوانند عملهای جراحی را در محیطی شبیهسازی شده تمرین کرده تا ضمن رهایی از محدودیت در تعداد دفعات انجام عمل، از بروز حوادث و سوانح پیشبینی نشده نیز جلوگیری شود.
نمایش آناتومی بدن انسان به دانشجویان از دیگر کاربردهای متاورس در امر آموزش پزشکی به شمار میرود. البته فراجهان در حوزهی بهداشت و درمان محدود به آموزش نیست. با استفاده از تکنولوژی واقعیت افزوده یا واقعیت مجازی و یا ترکیبی از هر دو، میتوان عمل جراحی یا فرایند درمان را برای بیمار شبیهسازی کرد تا فرد درک بهتری از فرایند داشته و راحتتر بتواند با آن کنار بیاید.
متاورس در حوزهی پیشگیری نیز میتواند تأثیرگذار باشد. استفاده از این تکنولوژی برای نمایش عمیق مضرات رفتارها و شیوههای خطرناک زندگی افراد میتواند انگیزهی کافی برای شروع تغییر را ایجاد کند. القای احساسات و وضعیت جسمی یک فرد مسن سیگاری میتواند جوانان را از کشیدهشدن به سمت سیگار باز دارد.
7. آموزش و تحصیل:
آموزش آنلاین و از راه دور چیز جدیدی نیست. بهخصوص در چند سال اخیر و با شیوع گستردهی ویروس کرونا در سرتاسر جهان شاهد فراگیرشدن آموزش مجازی در مدارس، دانشگاهها و آموزشگاههای خصوصی ایران و جهان بودیم.
متاورس میتواند کاستیهای فعلی آموزش مجازی را تقریباً به طور کامل رفع کرده و به دانشجو حس واقعی شرکت در یک کلاس آموزشی متمرکز را القا کند. تعامل کامل فرد با اساتید و دیگر دانشجوهای حاضر در کلاس موجب افزایش محسوس بازدهی آموزش میشود.
تأثیر متاورس در امر آموزش زمانی بیشتر خود را نشان میدهد که مباحث آموزشی فراتر از مسائل تئوری بوده و دانشجو نیاز به لمس ابزار، بررسی اشیا یا انجام اعمال خاص برای یادگیری بیشتر داشته باشد. با متاورس میتوان یک کلاس آموزش جوشکاری را برای دانشجوهای رشتهی عمران برگزار کرد بهطوری که تکتک افراد امکان کار با دستگاه موتورجوش و اتصال دو قطعهی آهن به یکدیگر را داشته باشند. یک کلاس واقعی و سهبعدی!
استفاده از پتانسیل متاورس در زمینهی آموزش مرزهای جغرافیایی را از بین میبرد که نتیجهی آن افزایش عدالت آموزشی خواهد بود. با مجازیشدن آموزش، هیچ فرد علاقهمندی از تحصیل در دانشگاه موردعلاقهی خود و بهرهمندی از اساتید و تجهیزات مجهز به دلیل مسافت طولانی و هزینههای حملونقل محروم نخواهد شد.
متاورس تمام محدودیتهای فعلی آموزش شامل معلولیت، جنسیت، نژاد و موقعیت اجتماعی را از میان برداشته و کیفیت آموزش را در سراسر جهان به نهایت ممکن میرساند.
8. بازی و سرگرمی:
حوزهی بازی و سرگرمی را باید هیجانانگیزترین بخش دنیای مجازی متاورس دانست. با ترکیب واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و دنیای واقعی میتوان تجربهی گیمیرها در تعامل با بازیهای دیجیتال را بهحداعلا رساند.
با استفاده از تکنولوژی متاورس شخص خود را در محیط واقعی بازی حس میکند که در کنار افراد تیم خود به مبارزه پرداخته و یا مکانهای متعددی را برای رسیدن به نقطهی پایان بازی طی میکند. حضور جمعی در یک بازی سهبعدی نهایت آرزوی هر گیمیر است تا بیشترین هیجان را در تعامل با بازی تجربه کند.
در سالهای اخیر بازیگران مطرح صنعت بازی به حوزهی متاورس ورود کرده و سرمایهگذاریهای سنگینی انجام دادهاند. تحول صنعت بازی یکی از مهمترین آیتمهای تأثیر متاورس بر سبک زندگی جوانان محسوب میشود.
9. گردشگری:
فراگیرشدن متاورس حوزهی گردشگری را در سطح جهان با چالشهای جدی روبرو میکند. شاید کمتر کسی را بتوان پیدا کرد که علاقهای به گشتوگذار در جهان و بازدید از مناطق طبیعی و ساختگی بیشمار آن نداشته باشد.
در حال حاضر گردشگری مستلزم صرف زمان و هزینههای گزافی است که کمتر کسی از عهدهی آن برمیآید. صعود به یک قلهی مرتفع علاوه بر نیاز بهصرف چندین روز یا هفته، با دشواریهای متعددی نیز همراه خواهد بود.
علاوه بر محدودیتهای مالی، زمانی و جغرافیایی، محدودیتهای جسمی نیز مسئلهی مهمی در حوزهی گردشگری محسوب میشود. چه بیشمار افرادی که به دلیل معلولیت جسمی قادر به انجام سفرهای طولانی با شرایط سخت نیستند.
چارهی همهی این محدودیتها را باید در متاورس دید. هر فرد تنها با داشتن یک هدست واقعیت مجازی میتواند به تمام نقاط جهان سفر کرده و بدون توجه به گرما یا سرمای هوا یا شرایط سخت جابهجایی، از گردش در مکانهای مختلف لذت ببرد.
البته در حوزهی گردشگری الزامات و محدودیتهایی در استفاده از دادههای مربوط به مکانهای موجود در روی زمین وجود دارد که با وضع قوانین تا حدود زیادی نگرانیهای موجود برطرف خواهد شد.
10. اقتصاد، سرمایهگذاری و تجارت:
با نفوذ متاورس در اقتصاد و تجارت، تأثیر متاورس بر سبک زندگی بیش از هر زمان دیگری برای جامعه قابللمس میشود. متاورس جریانها اقتصادی، سرمایهگذاری و بازاریابی را بهکلی دگرگون کرده و ظرفیتهای جدیدی را در اختیار فعالان اقتصادی و مصرفکنندگان کالا و خدمات قرار میدهد.
این فضا ظرفیتها و روشهای جدیدی برای درک رفتار کاربران و مشتریها، جمعآوری داده و در یککلام، بازاریابی را در اختیار بازاریابان و فعالان اقتصادی میگذارد. همگرایی تجربیات فیزیکی و دیجیتالی یکی از نقاط قوت متاورس محسوب میشود که برای فروشندگان یک فرصت بیمانند است.
باتوجهبه حضور کاربران با آواتارهای واقعی، این امکان وجود دارد تا بتوانند انواع محصولات شامل کیف و کفش، لباس، لوازم خانه و آشپزخانه، خودرو و تجهیزات دیجیتال را از نزدیک امتحان کرده و بهنوعی آن را لمس کنند. مشتری میتواند بهصورت مجازی و سهبعدی در یک فروشگاه حضور یافته و محصولات چیدهشده در ویترین را بررسی کرده، در صورت نیاز یک یا چند مورد را برداشته و جنبههای مختلف آن را بادقت مورد ارزیابی قرار دهد.
در این روش، محدودیت زمانی برای مشتری وضع نشده و شخص میتواند ساعتهای متوالی به بررسی اجناس فروشگاههای ایجاد شده در متاورس بپردازد. رفع محدودیتهای خرید موجب ارتقای رضایت مشتری شده که حاصل آن قطعاً افزایش فروش خواهد بود.
تأثیرات منفی متاورس بر سبک زندگی
حال که با جنبههای مثبت تأثیر متاورس بر سبک زندگی آشنا شدیم لازم است نیمنگاهی هم به نیمهی خالی لیوان بیندازیم تا شتابزده و غیراصولی وارد این حوزه نشویم. متاورس هم مانند هر سختافزار و نرمافزار دیگری دارای معایبی بوده که عدم توجه به آن موجب بروز صدمات مادی و معنوی جبرانناپذیری خواهد بود.
1. کلاهبرداریهای جدید:
با گسترش متاورس و استقبال شدید کاربران در سراسر جهان، شرکتها و گروههای متعددی فرصت را برای کسب درآمد غیرقانونی فراهم دیده و به روشهای مختلف اقدام به دریافت سرمایه با وعدههای توخالی میکنند.
این افراد با وعدهی سودهای نجومی، کاربران را ترغیب به سرمایهگذاری کرده و پس از مدتی تبلیغات و جذب کاربر، پروژه را رها کرده و ثروت جمعآوری شده را در امور شخصی خود هزینه میکنند. پروژههایی مانند پشتیبانی از هوش مصنوعی، سرمایهگذاری در توکن بازیها و خرید زمین از رایجترین روشهای کلاهبرداری در متاورس به شمار میرود.
شنود و استراق سمع از دیگر نگرانیهای فراجهان است که در آینده میتواند کانال جدیدی برای اخاذی را در اختیار هکرها قرار دهد. هکرها با جعل هویت (آواتار) افراد و برقراری ارتباط با اشخاص و سازمانها میتوانند اطلاعات خصوصی و حساس را جمعآوری کرده و در قبال عدم انتشار آن اخاذی کنند.
همانطور که خریدوفروش در متاورس تسهیل میشود، فروش جنس تقلبی یا دریافت وجه و عدم تحویل نیز بهتبع آن افزایش خواهد یافت.
2. جعل هویت:
هویت پنهان از بارزترین ویژگیهای دنیای مجازی محسوب میشود که متاورس نیز از این قاعده مستثنی نیست. کاملاً قابل پیشبینی است که برخی از کاربران از آواتارهای ثانویه و جعلی برای پوشش آواتار حقیقی خود استفاده کنند.
آواتار ثانویه این امکان را به فرد میدهد تا رفتار واقعی خود را پنهان کرده و از تبعات آن در امان باشد. یک جلسهی سازمانی را در نظر بگیرید که توسط مدیر سازمان برای بررسی شرایط ترتیب داده و از کارکنان دعوت کرده تا در فضای متاورس در این جلسه شرکت کنند.
در اینجا مدیر سازمان چگونه میتواند اطمینان کسب کند که آواتارهای شرکتکننده درواقع کارکنان واقعی سازمان بوده و شخص مهاجمی باهدف نفوذ و جاسوسی برای رقیب در قالب آواتار یکی از کارکنان در جلسه شرکت نکرده است؟
عدم توجه به هویت حقیقی آواتارهای موجود در فراجهان موجب افزایش ریسک تعاملات تجاری و شخصی و بروز آسیبهای جدی در جامعه خواهد شد.
3. عدم بهرهمندی از لذتهای جهان فیزیکی:
هرچند متاورس با شبیهسازی یک جهان سهبعدی، ما را وارد یک جهان شبهواقعی میکند؛ اما قطعاً هیچگاه با جهان واقعی و فیزیکی قابلمقایسه نخواهد بود.
ملاقات نزدیک افراد، مواجهه با آبوهوای متفاوت، بوییدن عطر گلهای حاشیهی خیابان همهوهمه مواردی است که در متاورس امکانپذیر نیست. حتی برخی از مزیتهای متاورس نیز خود یک محدودیت محسوب میشود.
برای مثال، در یک سفر واقعی، بخشی از لذت و هیجان مربوط به طیکردن مسیر از مبدأ تا مقصد است درصورتیکه در متاورس مسیری در کار نیست و بلافاصله کاربر در مبدأی که انتخاب کرده حاضر میشود.
سایر امور روزمره مانند قدمزدن عصرانه با خانواده، راهاندازی یک وسیلهی قدیمی موجود در انبار خانهی پدربزرگ، بازی با بچهها و... تجربیاتی است که جز در دنیای حقیقی محقق نخواهد شد.
4. نقض حریم خصوصی:
هرچه ارتباطات اینترنتی گستردهتر و جامعتر شود، تهدیدات امنیتی و حریم خصوصی نیز جدیتر خواهد بود. امنیت داده و حفظ حریم خصوصی از مهمترین چالشهای متاورس است. لازم است روشهای امنیتی جدیدی برای متاورس پیشبینی شود تا تهدیدات به حداقل برسد.
برای مثال، تأیید هویت آواتار نیاز به دریافت اطلاعات زیادی از شخص دارد تا اصالت آن بررسی شود که همین مسئله خود میتواند تهدیدی برای افشای دادههای خصوصی اشخاص و سازمانها محسوب شود.
5. مشکلات روانشناختی و فیزیکی:
هرچه اتکای بشر به تکنولوژی و ارتباطات غیرفیزیکی بیشتر شود، مشکلات روانشناختی نیز بیشتر خود را نشان خواهد داد. جوانانی که بیشتر وقت خود را در فضای مجازی متاورس صرف بکنند در معرض آسیبهای روحی متعددی قرار گرفته که ممکن است برگشتناپذیر باشند.
بروز مشکلات فیزیکی در اثر نشستن طولانیمدت نیز از دیگر آسیبهای متاورس محسوب میشود. مشکلی که همینالان هم برای کارمندانی که بیشتر وقت خود را پشت رایانه سپری میکنند وجود داشته و یک چالش جدی برای این قشر به شمار میرود.
طبق گزارشهایی که تاکنون منتشر شده است، استفاده از هدستهای واقعیت مجازی مشکلاتی مانند سرگیجه، تهوع و خستگی سروگردن را برای کاربران به همراه داشته است.
اعتیاد به فضای مجازی، انزوای اجتماعی و غیبت از دنیای حقیقی از دیگر مشکلات استفادهی بیرویه از فناوری فراجهان محسوب میشود.
جمع بندی
در این نوشته با متاورس و مفهوم کلی آن آشنا شده و سپس مهمترین موارد مربوط به تأثیر متاورس بر سبک زندگی را از جنبههای مثبت و منفی آن بررسی کردیم.
تسهیل ارتباطات، کاهش هزینههای جابهجایی و حملونقل، حذف محدودیتهای جغرافیایی و ارتقای عدالت اجتماعی از مهمترین مزیتهای متاورس عنوان شد. نقض حریم خصوصی، تغییر روشهای بزهکاری و مشکلات روانشناختی نیز از عمدهترین چالشهای این فناوری گفته شد.