طرز برخورد با دانش‌آموزان خجالتي

طرز برخورد با دانش‌آموزان خجالتي
طرز برخورد با دانش‌آموزان خجالتي


 





 
انسان موجودي اجتماعي است و به برقراري ارتباط با ديگران نيازمند است. بسياري از نيازهاي عاليه انسان و شكوفا شدن استعدادها و خلاقيت‌هايش تنها از طريق تعامل بين فردي و ارتباطات اجتماعي مي‌تواند ارضا شود و به فعليت درآيد. در هر جامعه‌اي درصد قابل‌توجهي از كودكان و نوجوانان و بزرگسالان بدون آنكه تمايلي داشته باشند، خواسته يا ناخواسته خودشان را در حصاري از كم‌رويي محبوس و زنداني مي‌كنند و شخصيت واقعي و قابليت‌هاي ارزشمند ايشان در پس توده‌اي از ابرهاي تيره كم‌رويي ناشناخته مي‌ماند بنابراين لازم است اين معضل را بررسي کرده و گامي ‌در جهت رفع آن از افرادي كه دچار كم‌رويي شده‌اند برداريم.
روند تحولات اجتماعي گوياي اين حقيقت است كه مساله كم‌رويي، اغلب با گذشت زمان، فشردگي و پيچيدگي روابط بين فردي و تشديد فشارهاي اجتماعي، رقابت‌ها، گوشه‌گيري‌ها، تكروي‌ها، عزلت‌گزيني‌ها و تنهايي‌ها گسترده‌تر و شديدتر مي‌شود و درصد بيشتري از جوانان و بزرگسالان را فرامي‌گيرد، مگر اينكه بتوانيم با تشخيص سريع و استفاده از روش‌هاي تربيتي و درماني مناسب و موثر از گسترش كم‌رويي و تشديد آن پيشگيري کنيم.
بايد توجه داشت كه كم‌رويي مي‌تواند به تدريج به صورت نوعي بيماري رواني(روان نژندي) درآيد، بنابراين كم‌رويي بايد هرچه زودترشناسايي، پيشگيري و درمان شود. جامعه اسلامي ‌ما بيش از هر زمان ديگر نيازمند انسان‌هايي پويا و كوشا، هوشمند و خلاق و متعهد و مسووليت‌پذير و متخلق به فضيلت‌ها و شجاعت‌هاي اخلاقي است، بنابراين پديده كم‌رويي به عنوان يكي از اساسي‌ترين آفات رشد متعادل نبايد در خانواده‌ها و جامعه اسلامي ‌فراگير شود و بايد از آن پيشگيري به عمل آورد.

کم‌رويي چيست؟
 

كم‌رويي توجهي غير عادي و مضطربانه به خويشتن در موقعيتي اجتماعي است كه در نتيجه آن فرد دچار نوعي تنش رواني-عضلاني شده، شرايط عاطفي و شناختي‌اش متأثر مي‌شود و زمينه بروز رفتارهاي خام و ناسنجيده و واكنش‌هاي نامناسب در وي فراهم مي‌شود. به ديگر سخن، پديده كم‌رويي به مشكلي رواني- اجتماعي و آزار دهنده شخصي مربوط مي‌شود كه همواره به صورت يك ناتواني يا معلوليت اجتماعي ظاهر مي‌گردد. به كلام ساده، كم‌رويي يعني «خودتوجهي» فوق‌العاده و ترس از مواجهه با ديگران زيرا كم‌رويي نوعي ترس يا اضطراب اجتماعي است كه در آن فرد از مواجه شدن با افراد ناآشنا و ارتباطات اجتماعي گريز دارد. فرد كم‌رو از روبه‌رو شدن با افراد جديد نگران مي‌باشد و اين كار برايش دشوار است. كم‌رويي وارد شدن به اماكن جديد و كسب و كار و تجارت تازه را براي فرد سخت مي‌کند. کم‌رويي مخفي شدن از انظار و احساس عجز در عين توانمندي را سبب مي‌شود. كم‌رويي افراد هميشه در برابر انسان‌ها ظاهر مي‌شود، نه در برابر حيوانات و اشيا و موقعيت‌هاي طبيعي و جغرافيايي. بسياري از محققان و متخصصان، ريشه اصلي كم‌رويي را در ترس يا اضطراب اجتماعي مي‌دانند.

اضطراب اجتماعي
 

اضطراب اجتماعي نتيجه‌اي است از احتمال يا وقوع نوعي ارزيابي شخصي در موقعيت‌هاي گوناگون اجتماعي. به ديگر سخن، فردي كه دچار اضطراب اجتماعي است، هيچ گونه تمايلي به آغاز ارتباط با ديگران ندارد و با احساس از ترس و پايداري غير معقول، از هر موقعيتي كه ممكن است در معرض داوري ديگران قرار گيرد، اجتناب مي‌ورزد. برداشت يا تصور شخصي از موقعيت‌هاي اجتماعي كه احتمال دارد شخصيت او مورد سنجش و ارزشيابي قرار گيرد، مي‌تواند واقعي يا خيالي باشد. در واقع شخصي كه به شدت دچار اضطراب اجتماعي است، تصور مي‌كند كه در هر موقعيت يا شرايط اجتماعي، فرد يا افرادي به محض مواجه شدن با او رفتار و شخصيت‌اش را مورد نقادي و ارزيابي قرار خواهند داد و يا ممكن است طوري رفتار كند كه مورد تحقير ديگران واقع شود و در فشار و مخمصه قرار گيرد.

علايم کم‌رويي
 

كم‌رويي در نزد كودكان و نوجوانان به مراتب بيشتر از بزرگسالان است. علايم فيزيولوژيكي كه افراد كم‌رو با آن مواجه مي‌شوند، علايمي ‌چون تشديد ضربان قلب، سرخ شدن چهره، حالت‌هاي اضطرابي، اختلال در ريتم تنفس، تنش عضلاني، تغيير در تن صدا و اختلال در كنش‌هاي بعضي از غدد درون‌ريز و برون‌ريز است. در ميان كودكان به علايمي ‌چون گريه كردن، روبرگرداندن از غريبه‌ها، مخفي كردن خود از انظار، خجالت كشيدن و به لكنت افتادن، فرار كردن از جمع غريبه‌ها، گوش خود را كشيدن، با لباس خود ور رفتن، سر را خم كردن و زير چشمي ‌به غريبه‌ها نگاه كردن و... است.

علل کم‌رويي
 

در بررسي علل كم‌رويي بايد به شرايط و عوامل خانوادگي، ويژگي‌هاي شخصي و شخصيتي، نظام باورها و رفتارهاي فردي و موقعيت‌هاي رواني و اجتماعي اشاره كرد. كمال‌جويي و آرمان‌گرايي فوق العاده والدين و انتظارات نامعقول آنان از فرزندان در شرايط گوناگون و وادار كردن آنها به رفتارهاي كليشه‌اي و تصنعي، سخت‌گيري بيش از حد بر كودكان و داشتن توقعات زياد، رفتار خصمانه و عصبي با ايشان، تهديدها و تنبيه‌ها و تحقيرها و يا حمايت‌هاي افراطي از فرزندان از اصلي‌ترين زمينه‌هاي رشد معيوب اجتماعي كودك و برزو كم‌رويي به‌شمار مي‌آيند. كم‌رويي در ميان فرزندان اول و تك فرزندان خانواده بيش از ساير فرزندان خانواده ديده مي‌شود. مدرسه به عنوان اولين جايگاه رسمي ‌تجربه اجتماعي كودكان نقش تعيين‌كننده‌اي در تقويت كم‌رويي يا پرورش مهارت‌هاي اجتماعي آنان ايفا كند.
برچسب زدن‌ها و القاي ويژگي‌هاي خاص به كودكان (مانند گفتن اينکه فلان كس، دانش‌آموزي بسيار آرام، ساكت و مؤدب است) كودك را به سكوت‌هاي اجباري و رفتارهاي به اصطلاح مودبانه مصنوعي وادار مي‌كند كه به تدريج او رابه يك موجود كاملا كم‌رو با شخصيتي انفعالي تبديل مي‌كند. اعمال فشارهاي رواني و اجراي مقررات خشك و غيرقابل انعطاف، كنترل شديد، تهديدها و تنبيه‌ها و... زمينه‌هاي اضطراب و كمرويي را در كودكان ايجاد و تقويت مي‌كند. علاوه بر خانه و مدرسه، محروميت‌ها و آسيب‌هاي اجتماعي،ناسازگاري‌هاي شغلي، سلطه‌ها و فشارهاي گروهي، مقايسه‌ها و برتري‌طلبي‌هاي قومي‌ و نژادي، كنترل شديد اجتماعي و... زمينه‌ساز فزوني شديد اضطراب و تشديد كم‌رويي و رفتارهاي گوشه‌گيرانه است.

طرز برخورد با دانش‌آموزان خجالتي

روش‌هاي درمان كم‌رويي
 

كم‌رويي پديده‌اي پيچيده و مركب ذهني-رواني و رواني اجتماعي است كه به دلايل عديده در طول دوران رشد به تدريج پديدار مي‌شود. پس كم‌رويي با دارو درمان نمي‌شود. كم‌رويي در اساس رفتاري است اكتسابي و براي درمان و برطرف كردن آن بايد يادزدايي صورت گيرد و رفتار تازه و مطلوب اجتماعي جايگزين آن شود. مؤثرترين روش‌ها براي درمان كم‌رويي عبارت‌اند از:
1 تقويت خودپنداري مثبت و خودباوري دوباره.
2 خانواده و والدين در رفع كم‌رويي از فرزندان با استفاده از روش‌هاي مناسب رفتار برخورد نمايند.
3 هنر درماني (مثل نمايش عروسكي، تئاتر و... كه كودك يا نوجوان كم‌رو نقش اصلي را عهده‌دار باشد.)
4 فعاليت‌هاي اجتماعي و بازي‌هاي گروهي (مانند كاردستي مشترك، تهيه روزنامه ديواري مشترك، قصه‌گويي، شركت در گروه سرود، ورزش‌ها و بازي چند نفره و...

درمان كم‌رويي
 

1 با دقت نقاط ضعف و قوت خود را شناسايي كنيد.
2 برنامه و تصميم‌هاي خود را بر اساس نقاط قوت خود شروع كنيد.
3 با مرور بر زندگي گذشته خود، ذهن را از خاطرات ناخوشايند در روابط شخصي و ارتباطات اجتماعي پاك و تلاش كنيد تجارب موفق خود را در ارتباط با ديگران در كوچه و خيابان و محل كار به خاطر بسپاريد.
4 احساسات آزاردهنده مانند خجالت و شرمندگي، عجز، حقارت، بي‌كفايتي، اجتماع گريزي، احساس تعارض و ستيز و خصومت و... آفات رشد مطلوب عاطفي هستند.
5 بر سلامت كامل شخصيت خود اطمينان كنيد و بدانيد كه از نظر ذهني، اجتماعي، اقتصادي دچار نقيصه شخصي نيستيد.
6 براي رفع يك مشكل يا حالت ناخوشايند راه‌هاي متعددي وجود دارد. هرگز در اين امر كه مي‌توانيد بر كم‌رويي خود غلبه كنيد، ترديدي نداشته باشيد.
7 هرگز خود را مورد سرزنش و شماتت قرار ندهيد، چرا كه اين حالت مزاحم رفع اضطراب و تقويت اعتماد به نفس و غلبه بر حالت كم‌رويي خواهد بود.
8 اجازه ندهيد ديگران از کم‌رويي شما سوءاستفاده کنند.
9 بدانيد كه بعضي شكست‌ها خود بركت و موجب كسب تجربه هستند.
10 سعي كنيد در برقراري ارتباط با ديگران ابتكار عمل را به دست بگيريد.(مثل هديه دادن، تعارف ميوه به ديگران و...)
11 زياد در قيد تعارفات و تكلف نباشيد.
12 بدانيد كه خداوند ارزش وجودي شما را با همه انسان‌ها برابر قرار داده، پس به خود آييد و بينديشيد و برخيزيد.
13 ترس‌هاي خرافي و موهومي ‌را به كنار بگذاريد و بي‌درنگ به مطالعه و تحقيق درباب رويدادي كه ذهن و فكر شما را مشغول داشته، بپردازيد و راه حلي بيابيد.
14 علل و انگيزه‌هاي هراس‌هاي خود را تجزيه و تحليل كنيد و در مقابل پيش‌داوري‌هاي جاهلانه و حرف مردم عقب‌نشيني نكنيد.
15 در هر حال، تسلط بر خود را از دست ندهيد تا بتوانيد اعتماد به نفس خود را به دست آوريد.
16 در تمام موارد از مطالعه و تحقيق، چه در زمينه شغلي و چه در زمينه زيستي و محيط زندگي غافل نمانيد، چرا كه با كسب معلومات بيشتر، قدرت رويارويي بهتري با مشكلات پيدا خواهد كرد.
17 به اين نكته توجه كنيد كه هركس شخصيت خاص خويشتن را دارد كه در عين حال ابتدا خود براي آن احترام قايل شود تا ديگران نيز خود را مكلف به انجام اين وظيفه بدانند.
اگر اين نكات را به دقت مراعات كنيد، خواهيد توانست با بهره‌گيري از اعتماد به ذات خود جرات و شهامت زيادتري پيدا كرده و مشكلاتي را كه پيش از اين لاينحل مي‌دانستيد، كوچك خواهيد شمرد و با خونسردي كامل به مواجهه با آن خواهيد رفت.
منبع:http://www.salamat.com



 

نسخه چاپی