گياه درماني در بيماري هاي قلبي- عروقي
نويسنده: مريم آريافر
از آغاز تمدن بشري گياهان نه تنها در طبخ غذاهاي مورد استفاده انسان ها نقش مهمي داشته اند، بلکه در درمان هاي طبي هم همراه انسان بوده اند. گياه پزشکي و گياه درماني منشأ پيدايش داروهاي بسياري از جمله داروي افدرين بوده است که از گياه افدرا به دست آمده و يا داروي ديگوکسين که از گياه Digitalis purpurea توليد شده است. با پيشرفت هاي حاصل شده در امر پزشکي، طب سنتي و گياه پزشکي جايگاه خود را از دست داده است، ولي در بسياري از نقاط جهان هنوز اعتماد خاصي نسبت به اين گونه داروها وجود دارد.
متأسفانه به دليل استفاده ناآگاهانه و خودسرانه برخي از مکمل هاي گياهي و تداخل آنها با بسياري از داروها به ويژه داروهاي قلبي- عروقي عوارض جبران ناپذيري هم ممکن است ايجاد شود، بنابراين در کنار تأثيرات مفيد و مثبت آنها بايد از عوارض ناشي از تداخل آنها با ساير داروها هم آگاه بود.
در جهان حدود 15 ميليون نفر در معرض خطر تداخل گياهان دارويي و داروهاي پزشکي مي باشند و مصرف کنندگان اين گونه داروها اطلاعات کمي در مورد تداخل داروهاي گياهي با ساير داروها و عوارض جانبي ناشي از آنها دارند. گياهان بسياري وجود دارند که داراي اثرات درماني و پيشگيري کننده از بيماري هاي قلبي- عروقي هستند و بر بالا بودن چربي خون، فشار خون و نارسايي قلبي از طريق ايجاد اثرات آنتي اکسيداني، ضد لخته اي، کاهش دهنده فشار خون و جلوگيري از سخت شدن عروق، تنظيم ضربان قلب و گشادکنندگي عروق تأثيرگذار هستند. داده هاي به دست آمده از مطالعات اپيدميولوژيک نقش آنتي اکسيدان ها و فلاونوئيدهاي موجود در گياهان را در بهبود سلامت قلب و عروق به اثبات رسانده اند.
از طرفي گياهان ممکن است تأثيرات منفي هم بر عملکرد قلب و عروق داشته باشند؛ از جمله ايجاد آريتمي، فشار خون و ايجاد اثرات مشابه جريانات عصبي سمپاتيک که باعث ايجاد تداخل در فعاليت قلب مي شود.
براي مثال برخي از گياهان دارويي با داروهاي ضد انعقادي تداخل پيدا کرده و باعث افزايش اثر دارو و ايجاد احتمال خونريزي مي گردند. داروي وارفارين يکي از داروهاي مورد مصرف در بيماري هاي قلبي- عروقي است که تداخل آن با گياهان اهميت حياتي براي بيمار دارد.
در زير برخي از مکمل هاي گياهي که با وارفارين تداخل دارند ذکر شده است:
زنجفيل: اين داروي گياهي از تشکيل لخته در خون جلوگيري مي نمايد لذا بايد از مصرف آن خودداري شود.
سير: ثابت شده است که سير از تشکيل لخته در خون جلوگيري مي کند و باعث افزايش رقت خون مي گردد، بيماراني که وارفارين مصرف مي نمايند، نبايد بيشتر از 1 حبه سير در روز مصرف کنند، زيرا ممکن است باعث رقيق شدن بيش از حد خون و احتمال خونريزي گردد.
چاي سبز: چاي سبز باعث خنثي شدن اثر وارفارين مي گردد، بنابراين افرادي که چاي سبز و وارفارين مصرف مي نمايند بايد خون خود را مرتباً چک کنند تا اثر دارو کم نشده باشد.
خيار: پوست خيار حاوي ويتامين K مي باشد. تا حد امکان خيار را بدون پوست مصرف نماييد.
گزنه: برگ هاي گياه گزنه داراي ويتامين K مي باشند و اثر وارفارين را کاهش مي دهند، بنابراين از مصرف آن بايد خودداري شود.
سويا: مصرف فرآورده هاي لوبياي سويا و شير سويا باعث کاهش اثر ضدلخته اي وارفارين و افزايش احتمال بروز لخته مي گردد. از مصرف فرآورده هاي حاوي سويا خودداري نماييد.
زردچوبه و پياز: اين دو ماده غذايي هم داراي اثرات ضد لخته اي مي باشند و مصرف زياد آنها باعث افزايش احتمالي خونريزي مي گردد. مصرف 1 عدد پياز کوچک در روز منعي ندارد.
گريپ فروت در مختل شدن اثر داروهاي ديگري هم نقش دارد و افرادي که از داروهاي آنتي هيستامين، داروهاي کاهش دهنده کلسترول و آرام بخش استفاده مي نمايند، نيز بايد از مصرف آن خودداري کنند.
انبه: مصرف فراورده هاي انبه و آب و عصاره انبه باعث افزايش اثر ضد لخته اي وارفارين و احتمال خونريزي مي گردد، بنابراين از مصرف آن خودداري نماييد.
در ادامه؛ به بررسي اثرات مفيد چند گياه در سيستم قلبي مي پردازيم:
تعداد زيادي از گياهاني که حاوي گليکوزيد مي باشند، داراي خاصيت تقويت کنندگي قلب هستند و باعث افزايش قدرت انقباضي قلب مي شوند. همانند داروي ديگوکسين که از گياه Digitalis purpurea به دست مي آيد و در درمان بيماري نارسايي قلبي کاربرد دارد و دوز مصرف آن بايد با توجه به شرايط خاص بيمار تنظيم گردد.
همچنين افرادي که تحت درمان با ديگوکسين مي باشند، بايد از مصرف همزمان داروهاي گياهي چون شيرين بيان، اسفرزه، بارهنگ و جين سينگ که ممکن است باعث افزايش سميت ديگوکسين و يا کاهش اثر آن شود، جداً خودداري نمايند، زيرا در هر دو حالت ممکن است باعث به خطر افتادن زندگي آنها گردد.
گياه چهار کاسبرگي( Stephania tetrandra) در طب چيني به عنوان داروي کاهش دهنده فشار خون مورد استفاده بوده است. تتراندرين آلکالوئيدي است که از اين گياه به دست مي آيد و اثري مشابه وراپاميل ( داروي کاهنده فشار خون) دارد. استفاده خودسرانه از اين گياه ممکن است باعث ايجاد عوارض جانبي مانند جهش ژني و مشکلات سيستم ايمني شود.
گياه سرخ وليک يا زالزالک( crataegus hawthorn) جهت درمان آنژين صدري( درد قفسه سينه) مؤثر تشخيص داده شده است. برگ ها و گل هاي اين گياه حاوي ترکيبات فعال بيولوژيکي مانند پروسيانين هاي اوليگومريک، فلاونوئيدها و کاتشين ها مي باشند. همچنين داراي خواص آنتي اکسيداني هستند و از تشکيل ترومبوکسان A2( ترکيب مؤثر در ايجاد لخته) هم جلوگيري مي کنند. به علاوه مانع افزايش کلسترول، تري گليسيريد و LDL شده و از پيشرفت آترواسکلروز، تجمع کلسترول در کبد( از طريق تجزيه آن به اسيدهاي صفراوي) و سنتز کبدي کلسترول جلوگيري مي نمايند.
برگ هاي گياه رزماري باعث افزايش جريان خون، کمک به هضم غذا، بهبود خلق و خو و افزايش انرژي مي شوند. تحقيقات زيادي در مورد اثر آنتي اکسيداني ترکيبات دي ترپنوئيد آن مخصوصاً کارنوزيک اسيد و کارنوزول صورت گرفته است. همچنين از توليد سوپراکسيدها جلوگيري مي کند. روغن هاي معطر آن نيز داراي اثرات ضد ميکروبي بوده و پيگمان هاي آن باعث نفوذ پذيري عروق مي شوند.
در کنار افزايش مصرف داروهاي گياهي، بايد اطلاعات مفيدي هم در خصوص تداخلات اين گونه مکمل ها با داروهاي مصرفي در اختيار بيماران قرار گيرد تا از عوارض احتمالي تداخلات آنها که گاهي بسيار حياتي مي باشند، جلوگيري گردد. در پايان به بيماران قلبي که از داروهاي ضد انعقادي چون وارفارين و يا داروي ديگوکسين استفاده مي نمايند، توصيه مي شود با توجه به حياتي بودن اين داروها براي آنها، از مصرف هرگونه داروي گياهي همراه با آنها جداً خودداري نمايند.
منبع: دنياي تغذيه، شماره 101.
متأسفانه به دليل استفاده ناآگاهانه و خودسرانه برخي از مکمل هاي گياهي و تداخل آنها با بسياري از داروها به ويژه داروهاي قلبي- عروقي عوارض جبران ناپذيري هم ممکن است ايجاد شود، بنابراين در کنار تأثيرات مفيد و مثبت آنها بايد از عوارض ناشي از تداخل آنها با ساير داروها هم آگاه بود.
در جهان حدود 15 ميليون نفر در معرض خطر تداخل گياهان دارويي و داروهاي پزشکي مي باشند و مصرف کنندگان اين گونه داروها اطلاعات کمي در مورد تداخل داروهاي گياهي با ساير داروها و عوارض جانبي ناشي از آنها دارند. گياهان بسياري وجود دارند که داراي اثرات درماني و پيشگيري کننده از بيماري هاي قلبي- عروقي هستند و بر بالا بودن چربي خون، فشار خون و نارسايي قلبي از طريق ايجاد اثرات آنتي اکسيداني، ضد لخته اي، کاهش دهنده فشار خون و جلوگيري از سخت شدن عروق، تنظيم ضربان قلب و گشادکنندگي عروق تأثيرگذار هستند. داده هاي به دست آمده از مطالعات اپيدميولوژيک نقش آنتي اکسيدان ها و فلاونوئيدهاي موجود در گياهان را در بهبود سلامت قلب و عروق به اثبات رسانده اند.
از طرفي گياهان ممکن است تأثيرات منفي هم بر عملکرد قلب و عروق داشته باشند؛ از جمله ايجاد آريتمي، فشار خون و ايجاد اثرات مشابه جريانات عصبي سمپاتيک که باعث ايجاد تداخل در فعاليت قلب مي شود.
براي مثال برخي از گياهان دارويي با داروهاي ضد انعقادي تداخل پيدا کرده و باعث افزايش اثر دارو و ايجاد احتمال خونريزي مي گردند. داروي وارفارين يکي از داروهاي مورد مصرف در بيماري هاي قلبي- عروقي است که تداخل آن با گياهان اهميت حياتي براي بيمار دارد.
در زير برخي از مکمل هاي گياهي که با وارفارين تداخل دارند ذکر شده است:
زنجفيل: اين داروي گياهي از تشکيل لخته در خون جلوگيري مي نمايد لذا بايد از مصرف آن خودداري شود.
سير: ثابت شده است که سير از تشکيل لخته در خون جلوگيري مي کند و باعث افزايش رقت خون مي گردد، بيماراني که وارفارين مصرف مي نمايند، نبايد بيشتر از 1 حبه سير در روز مصرف کنند، زيرا ممکن است باعث رقيق شدن بيش از حد خون و احتمال خونريزي گردد.
چاي سبز: چاي سبز باعث خنثي شدن اثر وارفارين مي گردد، بنابراين افرادي که چاي سبز و وارفارين مصرف مي نمايند بايد خون خود را مرتباً چک کنند تا اثر دارو کم نشده باشد.
خيار: پوست خيار حاوي ويتامين K مي باشد. تا حد امکان خيار را بدون پوست مصرف نماييد.
گزنه: برگ هاي گياه گزنه داراي ويتامين K مي باشند و اثر وارفارين را کاهش مي دهند، بنابراين از مصرف آن بايد خودداري شود.
سويا: مصرف فرآورده هاي لوبياي سويا و شير سويا باعث کاهش اثر ضدلخته اي وارفارين و افزايش احتمال بروز لخته مي گردد. از مصرف فرآورده هاي حاوي سويا خودداري نماييد.
زردچوبه و پياز: اين دو ماده غذايي هم داراي اثرات ضد لخته اي مي باشند و مصرف زياد آنها باعث افزايش احتمالي خونريزي مي گردد. مصرف 1 عدد پياز کوچک در روز منعي ندارد.
انبه و گريپ فروت.
گريپ فروت در مختل شدن اثر داروهاي ديگري هم نقش دارد و افرادي که از داروهاي آنتي هيستامين، داروهاي کاهش دهنده کلسترول و آرام بخش استفاده مي نمايند، نيز بايد از مصرف آن خودداري کنند.
انبه: مصرف فراورده هاي انبه و آب و عصاره انبه باعث افزايش اثر ضد لخته اي وارفارين و احتمال خونريزي مي گردد، بنابراين از مصرف آن خودداري نماييد.
در ادامه؛ به بررسي اثرات مفيد چند گياه در سيستم قلبي مي پردازيم:
تعداد زيادي از گياهاني که حاوي گليکوزيد مي باشند، داراي خاصيت تقويت کنندگي قلب هستند و باعث افزايش قدرت انقباضي قلب مي شوند. همانند داروي ديگوکسين که از گياه Digitalis purpurea به دست مي آيد و در درمان بيماري نارسايي قلبي کاربرد دارد و دوز مصرف آن بايد با توجه به شرايط خاص بيمار تنظيم گردد.
همچنين افرادي که تحت درمان با ديگوکسين مي باشند، بايد از مصرف همزمان داروهاي گياهي چون شيرين بيان، اسفرزه، بارهنگ و جين سينگ که ممکن است باعث افزايش سميت ديگوکسين و يا کاهش اثر آن شود، جداً خودداري نمايند، زيرا در هر دو حالت ممکن است باعث به خطر افتادن زندگي آنها گردد.
گياه گل مار( Snake root يا Respentina)
گياه چهار کاسبرگي( Stephania tetrandra) در طب چيني به عنوان داروي کاهش دهنده فشار خون مورد استفاده بوده است. تتراندرين آلکالوئيدي است که از اين گياه به دست مي آيد و اثري مشابه وراپاميل ( داروي کاهنده فشار خون) دارد. استفاده خودسرانه از اين گياه ممکن است باعث ايجاد عوارض جانبي مانند جهش ژني و مشکلات سيستم ايمني شود.
گياه سرخ وليک يا زالزالک( crataegus hawthorn) جهت درمان آنژين صدري( درد قفسه سينه) مؤثر تشخيص داده شده است. برگ ها و گل هاي اين گياه حاوي ترکيبات فعال بيولوژيکي مانند پروسيانين هاي اوليگومريک، فلاونوئيدها و کاتشين ها مي باشند. همچنين داراي خواص آنتي اکسيداني هستند و از تشکيل ترومبوکسان A2( ترکيب مؤثر در ايجاد لخته) هم جلوگيري مي کنند. به علاوه مانع افزايش کلسترول، تري گليسيريد و LDL شده و از پيشرفت آترواسکلروز، تجمع کلسترول در کبد( از طريق تجزيه آن به اسيدهاي صفراوي) و سنتز کبدي کلسترول جلوگيري مي نمايند.
برگ هاي گياه رزماري باعث افزايش جريان خون، کمک به هضم غذا، بهبود خلق و خو و افزايش انرژي مي شوند. تحقيقات زيادي در مورد اثر آنتي اکسيداني ترکيبات دي ترپنوئيد آن مخصوصاً کارنوزيک اسيد و کارنوزول صورت گرفته است. همچنين از توليد سوپراکسيدها جلوگيري مي کند. روغن هاي معطر آن نيز داراي اثرات ضد ميکروبي بوده و پيگمان هاي آن باعث نفوذ پذيري عروق مي شوند.
در کنار افزايش مصرف داروهاي گياهي، بايد اطلاعات مفيدي هم در خصوص تداخلات اين گونه مکمل ها با داروهاي مصرفي در اختيار بيماران قرار گيرد تا از عوارض احتمالي تداخلات آنها که گاهي بسيار حياتي مي باشند، جلوگيري گردد. در پايان به بيماران قلبي که از داروهاي ضد انعقادي چون وارفارين و يا داروي ديگوکسين استفاده مي نمايند، توصيه مي شود با توجه به حياتي بودن اين داروها براي آنها، از مصرف هرگونه داروي گياهي همراه با آنها جداً خودداري نمايند.
منبع: دنياي تغذيه، شماره 101.
/ج