راهنماي تغذيه در نوروز و سفر
نويسنده:فاطمه استيري
تعداد اندکي از مردم به اهميت تغذيه در زندگي واقفند . هرچند در سال هاي اخير موضوع تغذيه بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته و جنبه عمومي پيدا کرده است ، اما هنوز هم بسياري از مردم رژيم غذايي نامناسب دارند .
با شروع سال نو و آغاز تعطيلات نوروز ، مهماني ها و ديد و بازديد ها افزايش مي يابد و به همان نسبت تغييرات گسترده اي در تغذيه هموطنان ما رخ مي دهد که اين تغييرات بر روي سلامتي انسان مؤثر است . يکي از مشکلات اساسي که اکثر مردم ( به ويژه افرادي که از برنامه غذايي کاهش وزن استفاده مي کنند ) در ايام نوروز با آن مواجهند ، اضافه وزن ناشي از مصرف زياد شيريني ، شکلات ، آجيل و ... است .
دکتر شهرکي ؛ متخصص تغذيه و دانشيار تغذيه و رژيم درماني ، در خصوص رژيم غذايي مناسب در مسافرت هاي نوروزي گفت : «در طي مسافرت بهتر است از غذاهايي که در منزل طبخ شده اند استفاده شود ، چرا که در اين صورت افراد از نوع گوشت ، حبوبات و مواد غذايي که در آن استفاده شده مطلع هستند و بر بهداشت و سلامتي آن اشراف دارند ، ولي اگر امکان حمل غذا براي افراد وجود ندارد ، توصيه مي شود از مکان هايي غذا تهيه کنند که هويت دار و شناسنامه دار هستند ، يعني غذاهايي که در آنجا طبخ مي شوند ، از لحاظ بهداشتي سالم باشند و اصول تغذيه اي به درستي رعايت شده باشد . مصرف غذاهاي نامناسب و غيرسالم موجب بروز مشکلات گوارشي ، اسهال ، استفراغ و ... مي شود . همچنين به افراد توصيه مي شود در طول سفر از کنسروها استفاده کنند و قبل از استفاده حتماً آنها را در آب بجوشانند ، ولي اگر امکان جوشاندن وجود ندارد يا زمان کافي ندارند ، در کنسرو را باز کنند و آن را گرم نمايند . قبل از باز کردن کنسرو هم بايد به تاريخ مصرف آن توجه کرد که نگذشته باشد . همچنين در کنسرو هم نبايد برآمده باشد ، چرا که اين برآمدگي نشان دهنده فاسد بودن کنسرو است ».
وي افزود : « يکي ديگر از موادي که مصرف آن در طول مسافرت به مسافران توصيه مي شود ، استفاده از آب ميوه ها و سبزيجات در طول مسير مسافرت است .
از آنجا که به دليل نشستن در ماشين از فعاليت فيزيکي و بدني افراد کاسته مي شود ، اين امکان وجود دارد که به بعضي از بيماري هاي گوارشي از جمله يبوست مبتلا شوند ، بنابراين توصيه مي شود از ميوه ها و سبزيجات ، به خصوص انواعي که مي توان با پوست خورد ( مثل سيب ، خيار و ...) استفاده کنند . نوشيدن آب به مقدار کافي و خوردن سالاد به همراه ليمو هم از راه هاي ديگر جلوگيري از ابتلا به يبوست است .
افراد بايد تا حد امکان در طول مسافرت از يخچال استفاده کنند و ميوه ها ، سبزيجات و مواد غذايي را در جاي خنک و يا جايي که از لحاظ دمايي متعادل است نگهداري نماييد و اگر احساس کردند ميوه ، سبزي يا مواد غذايي ديگر طراوت اوليه را ندارد و يا بوي نامطبوعي دارد ، حتماً از مصرف اين مواد غذايي خودداري کنند ،چرا که مي تواند باعث ايجاد بيماري هاي گوارشي مخصوصاً اسهال شود ».
اين متخصص تغذيه در خصوص رژيم غذايي براي افرادي که داراي سيستم ايمني ضعيفي هستند ،گفت : «براي افزايش ايمني بدن مي توان از انواع آنتي اکسيدان ها و بعضي مواد مغذي که در تقويت سيستم ايمني بدن مؤثر هستند ( مثل انواع ويتامين ها ) استفاده کرد .
گوشت ها ، سبزيجات و ميوه جات از جمله مواد غذايي هستند که باعث افزايش قدرت ايمني بدن مي شوند ، فردي که سيستم ايمني ضعيفي دارد ، بهتر است در رژيم غذايي خود به خصوص در طول دوران مسافرت ، از منابع غذايي حاوي ويتامين C(مثلاً گوجه فرنگي ، فلفل سبز و ... ) استفاده کند . هر چه اين مواد غذايي تازه تر باشند ، مناسب تر هستند ، يعني به خود استفاده از آبليموهاي مصنوعي ، خودشان آبميوه طبيعي تهيه کنند و اگر امکان تهيه آن را ندارند ، از آبميوه هايي که داراي نشانه بهداشتي هستند استفاده کنند ».
دکتر شهرکي افزود : « از ديگر ويتامين هايي که در سيستم ايمني بدن نقش دارند ، ويتامين B6 است که در گوشت قرمز به وفور وجود دارد ، بنابراين افراد بايد در طول مسافرت از مواد غذايي حاوي ويتامين B6 به خصوص گوشت قرمز درحد ايده ال و مناسب استفاده کنند .
آهن هم در تقويت سيستم ايمني بدن نقش مهمي ايفا مي کند ، اما نکته مهمي که در خصوص بالا بردن توانايي سيستم ايمني بدن بايد به آن توجه کرد اين است که در دوران مسافرت حتماً ورزش کنيد و فعاليت هاي فيزيکي و ورزش قبل از دوران مسافرت ، اين دوران هم ترک نشود ».
$دکتر مظفري ؛ متخصص تغذيه و دانشيار دانشگاه علوم پزشکي يزد هم دراين باره گفت : « دو اصل اساسي که در خصوص رابطه بين تغذيه و سلامت بايد به آنها توجه کرد ، عبارتند از : سالم غذا خوردن و خوردن غذاهاي سالم . منظور از سالم غذا خوردن اين است که يکسري اصول اوليه را در غذاخوردن حتماً رعايت کنيم . يکي از اصول سالم غذا خوردن که معمولاً در ايام تعطيلات و ايامي مثل ماه رمضان ناديده گرفته مي شود ، عدم استفاده بي رويه از مواد غذايي و پرخوري است . اگر به سرانه مصرف مواد غذايي کشورهاي جهان نگاه کنيد ، متوجه خواهيد شد که کشور ما ،در مصرف نوشيدني هايي مثل چاي و نوشابه سرآمد همه کشورهاست . حتي در مصرف فست فودها هم به يکي از کشورهاي پرمصرف تبديل شده است . در مقابل اين افراط ، تفريط وجود دارد ؛ يعني از مواد غذايي که بايد بيشتر استفاده شوند ، کمتر مصرف مي کنيم . وقتي صحبت از مصرف مواد داراي ارزش غذايي مي شود ، مي بينيم که کشور ما جايگاه بسيار پاييني در بين کشورهاي جهان دارد ، بنابراين يکي از مهم ترين اصول سالم غذاخوردن اين است که به اندازه غذا بخوريم . خصوصاً در ايام نوروز که سفره ها رنگين مي شود ، نبايد اين اصل را فراموش کرد . از ديگر اصول سالم غذا خوردن نيز خوردن غذاهاي متنوع و رعايت اصل تنوع و همچنين داشتن آرامش به هنگام غذا خوردن است ».
دکتر مظفري سلامت ماده غذايي را اصل مهمي در رژيم غذايي دانست و گفت : « متأسفانه در ايام عيد و مسافرت ها به سلامت غذاها اهميتي داده نمي شود و در نتيجه مشکلات زيادي ايجاد مي شود . اينکه چه غذاهايي را همراه خود ببريم ، غذا سالم باشد ، فساد پذير نباشد ، چه رستوران هايي مناسب تر هستند و... ، از اصولي هستند که بايد مورد توجه قرار گيرند ، چرا که عدم توجه به اين موارد هزينه هايي را به بار خواهد آورد ، بنابراين در همه شرايط ، مخصوصاً در تعطيلات و مسافرت ها نبايد دو اصل سالم غذا خوردن و خوردن غذاهاي سالم را فراموش کرد ».
دکتر مظفري در ادامه در پاسخ به اين سؤال که چگونه مي توان مصرف مواد غذايي مفيد مثل سبزيجات ، ميوه جات و... را در افراد بالا برد ، اظهار داشت : « بالا بردن مصرف يک ماده غذايي يا دسته غذايي به عوامل زيادي بستگي دارد ؛ يک عامل اساسي اين است که آن ماده غذايي در دسترس باشد و به راحتي تهيه شود . علاوه براين بايد قيمت تمام شده آن هم خيلي بالا نباشد تا همه افراد توانايي تهيه کردن آن را داشته باشند . خوشبختانه ايران به لحاظ اقليمي شرايط مناسبي براي پرورش سبزيجات و ميوه جات گوناگون دارد ، ولي متأسفانه به دليل فرهنگ غلطي که رايج است ، هميشه به دنبال استفاده از مواد غذايي با پروتئين بالا هستيم . ما حاضريم هزينه هاي بالايي را براي تهيه اين مواد غذايي بدهيم ، غافل از اين که سبزيجات و ميوه جات ارزشمندتري وجود دارند که مي توانيم جايگزين مواد غذايي پروتئيني کنيم که با قيمت مناسب تري تهيه مي شوند و در دسترس تر هم هستند .
مهم تر از همه اينکه دانش و آگاهي مردم ما در خصوص تغذيه سالم و درست بسيار پايين است و هنوز بسياري از افراد نمي دانند که سبزيجات و ميوه ها چه خاصيتي دارند .
سبزيجات داراي خاصيت ضد سرطاني و تأمين کننده بسياري از ويتامين هايي هستند که از بيماري هاي قلبي - عروقي پيشگيري مي کنند . همچنين با سبزيجات مي توان از بروز مشکلات دستگاه گوارش که به دليل زندگي ماشيني رواج يافته اند ، جلوگيري نمود .
در بعضي از کشورها ، طرح هايي اجرا شده تا دسترسي و مصرف سبزيجات را بالا ببرند ، مثلاً به خانواده امکاناتي داده مي شود که در باغچه هاي خانه هايشان به جاي گل ، سبزيجات بکارند . يکي از موارد اصلاح الگوي مصرف ، اين است که سبزيجات مورد نياز هر خانواده توسط خود آنها توليد شود . مهم تر از همه اينکه در اين حالت ، فرد از سلامت سبزيجات مطمئن خواهد بود ، چون مي داند با چه آب و موادي پرورش داده شده اند ».
در ادامه برداشت آزاد اين شماره دنياي تغذيه با دکتر درستي ؛ متخصص تغذيه و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران به گفتگو نشستيم . وي در خصوص تغذيه سالم و مناسب در ايام نوروز گفت : « اولين اصلي که در اين خصوص بايد رعايت شود اين است که افراد به هنگام مسافرت غذاهاي سالم و مناسب با خود ببرند و به اين اميد که در بين راه غذاي مناسبي تهيه خواهند کرد نباشند ، چون بعضي مواقع امکان تهيه مواد غذايي سالم وجود ندارد . غذاهايي که افراد در سفر با خود مي برند ، بايد ساده باشد و نياز به حرارت زياد يا سرماي زياد نداشته باشد ، مثلاً نان ، پنير ، خيار و گوجه فرنگي يا کوکو و... غذاهاي مناسبي براي مسافرت هستند .
مهمتر از همه اينکه در طول مسافرت آب سالم به مقدار کافي با خود ببرند . بسياري از چشمه هاي بين راه برخلاف ظاهر سالم و زيبايي که دارند آلوده هستند . گاهي اين آلودگي ها با جوشاندن هم از بين نمي روند ، به خصوص اگر آلودگي شيميايي باشد ، با جوشاندن هم نمي توان آن را از بين برد ».
اين متخصص تغذيه با تأکيد بر مصرف ميان وعده به خصوص براي کودکان اظهار داشت : « توصيه مي کنم از ميان وعده ها در طول سفر استفاده کنيد . ميوه ، نخودچي و کشمش ، خرما ، گندم و برنج بود داده ، پسته ، بادام و ... از جمله ميان وعده هايي هستند که مصرف آنها در طول مسافرت توصيه مي شود . زماني هم که به مقصد رسيديد ، ترجيحاً غذا را از مکاني سالم و بهداشتي تهيه کنيد ،مثلاً اگر شير مي خريد ، شير فله اي ( که معلوم نيست آلوده است يا سالم ) را استفاده نکنيد ، بلکه از غذاهاي کارخانه اي که داراي علامت استاندارد هستند خريداري نماييد . اگر به هر دليلي مجبور شديد از غذاي بيرون بخوريد و به رستوراني مراجعه کنيد که نمي شناسيد و نمي دانيد چقدر معتبر است ، ابتدا دقت کنيد ظروفي که غذا در آن سرو مي شود ، لب پريدگي و لک نداشته باشند و غذايي که آورده مي شود ، علاوه بر رنگ و بو و ظاهر ، اثرات ماندگي و دست خوردگي نداشته باشد . حتي اگر امکان داشته باشد ، به آشپزخانه سر بزنيد و اگر دستشويي وجود داشت از آن بازديد کوتاهي کنيد و به همين راحتي از غذاي رستوراني که نمي شناسيد ، استفاده نکنيد ».
وي افزود : « اما کساني که در ايام تعطيلات به مسافرت نمي روند و در منزل هستند نيز بايد به نکاتي توجه کنند ، اول اينکه ميوه ، آجيل و مواد غذايي را به اندازه و به موقع خريداري نمايند ، 20 تا 30 روز قبل از عيد ميوه نخرند ، چرا که تا زمان استفاده پلاسيده خواهد شد و در صورت خريد آجيل ، به اندازه کافي از آن بخرند ،چون زياد خريدن يک ماده موجب مي شود که در نهايت به دليل جلوگيري از اسراف ، بالاجبار آن را بخوريم .
در تهيه شيريني هم بايد دقت کرد که نبايد زياد شيريني خريد ، به خصوص شيريني هاي خامه اي را 2 روز بيشتر نبايد نگه داشت .
شيريني هاي خشک را هم با وجود اينکه براي مدت طولاني تر مي توان از آنها استفاده کرد ، اما باز هم نبايد به مقدار زياد خريداري نمود ».
دکتر درستي ادامه داد : « در مهماني ها هم از غذاهاي کم چربي ، کم شکر ،کم نمک و حاوي سبزيجات تازه و سالم استفاده نماييد . همچنين توصيه مي شود از گوشت قرمز به مقدار بسيار کم و به جاي آن از ماهي کباب شده و مرغ پوست کنده استفاده گردد . اگر در مهماني مجبور بوديد غذايي که تا حدودي ناسالم ، پرچرب يا پر نمک است را بخوريد ، بهتر است به سراغ سبزيجات ،سالاد و نان برويد و بيشتر بشقاب خود را با اين مواد پر کنيد . همچنين اگر کباب وجود داشت ، ترجيحاً به جاي خورش ها ، از کباب استفاده شود ، به خصوص کباب برگ ، چون کباب هاي کوبيده داراي چربي زيادي هستند .
در خصوص دسرها هم بهتر است از دسرهاي ژله اي با خامه کم استفاده شود و از مصرف دسرهاي داراي شکلات يا خامه زياد پرهيز نماييد .
حتي در مصرف آجيل و ميوه هم بايد تعادل را رعايت کرد و از زياده روي در مصرف آنها اجتناب نمود ».
دکتر درستي در ادامه در خصوص تغذيه مناسب زنان باردار و شيرده درايام نوروز گفت : «ميزان اضافه وزن ماهانه خانمهاي باردار مسأله بسيار مهمي است . افراد لاغري که باردار شده اند ، اگر نتوانند وزن خود را به حد تعادل و مناسب برسانند ، به جنين آسيب مي رسد . افرادي که وزن مناسبي دارند هم بايد به ميزان متعادل و مناسب وزن اضافه کنند . افراد چاقي که باردار مي شوند هم بايد بسيار مراقب باشند ، چرا که چاقي بيش از حد موجب چاق به دنيا آمدن نوزاد و يا مبتلا شدن مادر به ديابت يا مسموميت دوران بارداري مي شود ، بنابراين ميزان اضافه وزن در هر ماه از دوران بارداري نکته بسيار مهمي است که بايد مورد توجه قرار گيرد و با مشاور تغذيه هماهنگ شود. در دوران تعطيلات نوروز که خانم باردار مجبور است به هر حال به مهماني برود يا مهماني بدهد ، بايد مراقب باشد ، چرا که در صورت خوردن زياد و نامناسب ، به خود و جنين آسيب مي زند . اين افراد بايد به جاي استفاده از غذاهاي پرچرب ، شيريني و ... ، از ميوه و سبزيجات استفاده کنند و در شرايط نامناسب بودن غذا ، بدون تعارف و با ذکر شرايط ويژه اي که دارند ، از خوردن آن غذاها پرهيز کنند . مادران شيرده نيز بايد همين شرايط را رعايت کنند و در دوران شيردهي از غذاهاي مناسب و به ميزان کافي استفاده نمايند ، در غير اين صورت بر روي شيردادن مادر و وعده هاي غذايي نوزاد تأثير مي گذارد ، مخصوصاً بايد مراقب باشند که در مصرف مواد غذايي زياده روي نکنند ، چرا که چاق شدن براي آنها مخاطره انگيز است ».
منبع:دنياي تغذيه ش94
با شروع سال نو و آغاز تعطيلات نوروز ، مهماني ها و ديد و بازديد ها افزايش مي يابد و به همان نسبت تغييرات گسترده اي در تغذيه هموطنان ما رخ مي دهد که اين تغييرات بر روي سلامتي انسان مؤثر است . يکي از مشکلات اساسي که اکثر مردم ( به ويژه افرادي که از برنامه غذايي کاهش وزن استفاده مي کنند ) در ايام نوروز با آن مواجهند ، اضافه وزن ناشي از مصرف زياد شيريني ، شکلات ، آجيل و ... است .
دکتر شهرکي ؛ متخصص تغذيه و دانشيار تغذيه و رژيم درماني ، در خصوص رژيم غذايي مناسب در مسافرت هاي نوروزي گفت : «در طي مسافرت بهتر است از غذاهايي که در منزل طبخ شده اند استفاده شود ، چرا که در اين صورت افراد از نوع گوشت ، حبوبات و مواد غذايي که در آن استفاده شده مطلع هستند و بر بهداشت و سلامتي آن اشراف دارند ، ولي اگر امکان حمل غذا براي افراد وجود ندارد ، توصيه مي شود از مکان هايي غذا تهيه کنند که هويت دار و شناسنامه دار هستند ، يعني غذاهايي که در آنجا طبخ مي شوند ، از لحاظ بهداشتي سالم باشند و اصول تغذيه اي به درستي رعايت شده باشد . مصرف غذاهاي نامناسب و غيرسالم موجب بروز مشکلات گوارشي ، اسهال ، استفراغ و ... مي شود . همچنين به افراد توصيه مي شود در طول سفر از کنسروها استفاده کنند و قبل از استفاده حتماً آنها را در آب بجوشانند ، ولي اگر امکان جوشاندن وجود ندارد يا زمان کافي ندارند ، در کنسرو را باز کنند و آن را گرم نمايند . قبل از باز کردن کنسرو هم بايد به تاريخ مصرف آن توجه کرد که نگذشته باشد . همچنين در کنسرو هم نبايد برآمده باشد ، چرا که اين برآمدگي نشان دهنده فاسد بودن کنسرو است ».
وي افزود : « يکي ديگر از موادي که مصرف آن در طول مسافرت به مسافران توصيه مي شود ، استفاده از آب ميوه ها و سبزيجات در طول مسير مسافرت است .
از آنجا که به دليل نشستن در ماشين از فعاليت فيزيکي و بدني افراد کاسته مي شود ، اين امکان وجود دارد که به بعضي از بيماري هاي گوارشي از جمله يبوست مبتلا شوند ، بنابراين توصيه مي شود از ميوه ها و سبزيجات ، به خصوص انواعي که مي توان با پوست خورد ( مثل سيب ، خيار و ...) استفاده کنند . نوشيدن آب به مقدار کافي و خوردن سالاد به همراه ليمو هم از راه هاي ديگر جلوگيري از ابتلا به يبوست است .
افراد بايد تا حد امکان در طول مسافرت از يخچال استفاده کنند و ميوه ها ، سبزيجات و مواد غذايي را در جاي خنک و يا جايي که از لحاظ دمايي متعادل است نگهداري نماييد و اگر احساس کردند ميوه ، سبزي يا مواد غذايي ديگر طراوت اوليه را ندارد و يا بوي نامطبوعي دارد ، حتماً از مصرف اين مواد غذايي خودداري کنند ،چرا که مي تواند باعث ايجاد بيماري هاي گوارشي مخصوصاً اسهال شود ».
اين متخصص تغذيه در خصوص رژيم غذايي براي افرادي که داراي سيستم ايمني ضعيفي هستند ،گفت : «براي افزايش ايمني بدن مي توان از انواع آنتي اکسيدان ها و بعضي مواد مغذي که در تقويت سيستم ايمني بدن مؤثر هستند ( مثل انواع ويتامين ها ) استفاده کرد .
گوشت ها ، سبزيجات و ميوه جات از جمله مواد غذايي هستند که باعث افزايش قدرت ايمني بدن مي شوند ، فردي که سيستم ايمني ضعيفي دارد ، بهتر است در رژيم غذايي خود به خصوص در طول دوران مسافرت ، از منابع غذايي حاوي ويتامين C(مثلاً گوجه فرنگي ، فلفل سبز و ... ) استفاده کند . هر چه اين مواد غذايي تازه تر باشند ، مناسب تر هستند ، يعني به خود استفاده از آبليموهاي مصنوعي ، خودشان آبميوه طبيعي تهيه کنند و اگر امکان تهيه آن را ندارند ، از آبميوه هايي که داراي نشانه بهداشتي هستند استفاده کنند ».
دکتر شهرکي افزود : « از ديگر ويتامين هايي که در سيستم ايمني بدن نقش دارند ، ويتامين B6 است که در گوشت قرمز به وفور وجود دارد ، بنابراين افراد بايد در طول مسافرت از مواد غذايي حاوي ويتامين B6 به خصوص گوشت قرمز درحد ايده ال و مناسب استفاده کنند .
آهن هم در تقويت سيستم ايمني بدن نقش مهمي ايفا مي کند ، اما نکته مهمي که در خصوص بالا بردن توانايي سيستم ايمني بدن بايد به آن توجه کرد اين است که در دوران مسافرت حتماً ورزش کنيد و فعاليت هاي فيزيکي و ورزش قبل از دوران مسافرت ، اين دوران هم ترک نشود ».
$دکتر مظفري ؛ متخصص تغذيه و دانشيار دانشگاه علوم پزشکي يزد هم دراين باره گفت : « دو اصل اساسي که در خصوص رابطه بين تغذيه و سلامت بايد به آنها توجه کرد ، عبارتند از : سالم غذا خوردن و خوردن غذاهاي سالم . منظور از سالم غذا خوردن اين است که يکسري اصول اوليه را در غذاخوردن حتماً رعايت کنيم . يکي از اصول سالم غذا خوردن که معمولاً در ايام تعطيلات و ايامي مثل ماه رمضان ناديده گرفته مي شود ، عدم استفاده بي رويه از مواد غذايي و پرخوري است . اگر به سرانه مصرف مواد غذايي کشورهاي جهان نگاه کنيد ، متوجه خواهيد شد که کشور ما ،در مصرف نوشيدني هايي مثل چاي و نوشابه سرآمد همه کشورهاست . حتي در مصرف فست فودها هم به يکي از کشورهاي پرمصرف تبديل شده است . در مقابل اين افراط ، تفريط وجود دارد ؛ يعني از مواد غذايي که بايد بيشتر استفاده شوند ، کمتر مصرف مي کنيم . وقتي صحبت از مصرف مواد داراي ارزش غذايي مي شود ، مي بينيم که کشور ما جايگاه بسيار پاييني در بين کشورهاي جهان دارد ، بنابراين يکي از مهم ترين اصول سالم غذاخوردن اين است که به اندازه غذا بخوريم . خصوصاً در ايام نوروز که سفره ها رنگين مي شود ، نبايد اين اصل را فراموش کرد . از ديگر اصول سالم غذا خوردن نيز خوردن غذاهاي متنوع و رعايت اصل تنوع و همچنين داشتن آرامش به هنگام غذا خوردن است ».
دکتر مظفري سلامت ماده غذايي را اصل مهمي در رژيم غذايي دانست و گفت : « متأسفانه در ايام عيد و مسافرت ها به سلامت غذاها اهميتي داده نمي شود و در نتيجه مشکلات زيادي ايجاد مي شود . اينکه چه غذاهايي را همراه خود ببريم ، غذا سالم باشد ، فساد پذير نباشد ، چه رستوران هايي مناسب تر هستند و... ، از اصولي هستند که بايد مورد توجه قرار گيرند ، چرا که عدم توجه به اين موارد هزينه هايي را به بار خواهد آورد ، بنابراين در همه شرايط ، مخصوصاً در تعطيلات و مسافرت ها نبايد دو اصل سالم غذا خوردن و خوردن غذاهاي سالم را فراموش کرد ».
دکتر مظفري در ادامه در پاسخ به اين سؤال که چگونه مي توان مصرف مواد غذايي مفيد مثل سبزيجات ، ميوه جات و... را در افراد بالا برد ، اظهار داشت : « بالا بردن مصرف يک ماده غذايي يا دسته غذايي به عوامل زيادي بستگي دارد ؛ يک عامل اساسي اين است که آن ماده غذايي در دسترس باشد و به راحتي تهيه شود . علاوه براين بايد قيمت تمام شده آن هم خيلي بالا نباشد تا همه افراد توانايي تهيه کردن آن را داشته باشند . خوشبختانه ايران به لحاظ اقليمي شرايط مناسبي براي پرورش سبزيجات و ميوه جات گوناگون دارد ، ولي متأسفانه به دليل فرهنگ غلطي که رايج است ، هميشه به دنبال استفاده از مواد غذايي با پروتئين بالا هستيم . ما حاضريم هزينه هاي بالايي را براي تهيه اين مواد غذايي بدهيم ، غافل از اين که سبزيجات و ميوه جات ارزشمندتري وجود دارند که مي توانيم جايگزين مواد غذايي پروتئيني کنيم که با قيمت مناسب تري تهيه مي شوند و در دسترس تر هم هستند .
مهم تر از همه اينکه دانش و آگاهي مردم ما در خصوص تغذيه سالم و درست بسيار پايين است و هنوز بسياري از افراد نمي دانند که سبزيجات و ميوه ها چه خاصيتي دارند .
سبزيجات داراي خاصيت ضد سرطاني و تأمين کننده بسياري از ويتامين هايي هستند که از بيماري هاي قلبي - عروقي پيشگيري مي کنند . همچنين با سبزيجات مي توان از بروز مشکلات دستگاه گوارش که به دليل زندگي ماشيني رواج يافته اند ، جلوگيري نمود .
در بعضي از کشورها ، طرح هايي اجرا شده تا دسترسي و مصرف سبزيجات را بالا ببرند ، مثلاً به خانواده امکاناتي داده مي شود که در باغچه هاي خانه هايشان به جاي گل ، سبزيجات بکارند . يکي از موارد اصلاح الگوي مصرف ، اين است که سبزيجات مورد نياز هر خانواده توسط خود آنها توليد شود . مهم تر از همه اينکه در اين حالت ، فرد از سلامت سبزيجات مطمئن خواهد بود ، چون مي داند با چه آب و موادي پرورش داده شده اند ».
در ادامه برداشت آزاد اين شماره دنياي تغذيه با دکتر درستي ؛ متخصص تغذيه و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران به گفتگو نشستيم . وي در خصوص تغذيه سالم و مناسب در ايام نوروز گفت : « اولين اصلي که در اين خصوص بايد رعايت شود اين است که افراد به هنگام مسافرت غذاهاي سالم و مناسب با خود ببرند و به اين اميد که در بين راه غذاي مناسبي تهيه خواهند کرد نباشند ، چون بعضي مواقع امکان تهيه مواد غذايي سالم وجود ندارد . غذاهايي که افراد در سفر با خود مي برند ، بايد ساده باشد و نياز به حرارت زياد يا سرماي زياد نداشته باشد ، مثلاً نان ، پنير ، خيار و گوجه فرنگي يا کوکو و... غذاهاي مناسبي براي مسافرت هستند .
مهمتر از همه اينکه در طول مسافرت آب سالم به مقدار کافي با خود ببرند . بسياري از چشمه هاي بين راه برخلاف ظاهر سالم و زيبايي که دارند آلوده هستند . گاهي اين آلودگي ها با جوشاندن هم از بين نمي روند ، به خصوص اگر آلودگي شيميايي باشد ، با جوشاندن هم نمي توان آن را از بين برد ».
اين متخصص تغذيه با تأکيد بر مصرف ميان وعده به خصوص براي کودکان اظهار داشت : « توصيه مي کنم از ميان وعده ها در طول سفر استفاده کنيد . ميوه ، نخودچي و کشمش ، خرما ، گندم و برنج بود داده ، پسته ، بادام و ... از جمله ميان وعده هايي هستند که مصرف آنها در طول مسافرت توصيه مي شود . زماني هم که به مقصد رسيديد ، ترجيحاً غذا را از مکاني سالم و بهداشتي تهيه کنيد ،مثلاً اگر شير مي خريد ، شير فله اي ( که معلوم نيست آلوده است يا سالم ) را استفاده نکنيد ، بلکه از غذاهاي کارخانه اي که داراي علامت استاندارد هستند خريداري نماييد . اگر به هر دليلي مجبور شديد از غذاي بيرون بخوريد و به رستوراني مراجعه کنيد که نمي شناسيد و نمي دانيد چقدر معتبر است ، ابتدا دقت کنيد ظروفي که غذا در آن سرو مي شود ، لب پريدگي و لک نداشته باشند و غذايي که آورده مي شود ، علاوه بر رنگ و بو و ظاهر ، اثرات ماندگي و دست خوردگي نداشته باشد . حتي اگر امکان داشته باشد ، به آشپزخانه سر بزنيد و اگر دستشويي وجود داشت از آن بازديد کوتاهي کنيد و به همين راحتي از غذاي رستوراني که نمي شناسيد ، استفاده نکنيد ».
وي افزود : « اما کساني که در ايام تعطيلات به مسافرت نمي روند و در منزل هستند نيز بايد به نکاتي توجه کنند ، اول اينکه ميوه ، آجيل و مواد غذايي را به اندازه و به موقع خريداري نمايند ، 20 تا 30 روز قبل از عيد ميوه نخرند ، چرا که تا زمان استفاده پلاسيده خواهد شد و در صورت خريد آجيل ، به اندازه کافي از آن بخرند ،چون زياد خريدن يک ماده موجب مي شود که در نهايت به دليل جلوگيري از اسراف ، بالاجبار آن را بخوريم .
در تهيه شيريني هم بايد دقت کرد که نبايد زياد شيريني خريد ، به خصوص شيريني هاي خامه اي را 2 روز بيشتر نبايد نگه داشت .
شيريني هاي خشک را هم با وجود اينکه براي مدت طولاني تر مي توان از آنها استفاده کرد ، اما باز هم نبايد به مقدار زياد خريداري نمود ».
دکتر درستي ادامه داد : « در مهماني ها هم از غذاهاي کم چربي ، کم شکر ،کم نمک و حاوي سبزيجات تازه و سالم استفاده نماييد . همچنين توصيه مي شود از گوشت قرمز به مقدار بسيار کم و به جاي آن از ماهي کباب شده و مرغ پوست کنده استفاده گردد . اگر در مهماني مجبور بوديد غذايي که تا حدودي ناسالم ، پرچرب يا پر نمک است را بخوريد ، بهتر است به سراغ سبزيجات ،سالاد و نان برويد و بيشتر بشقاب خود را با اين مواد پر کنيد . همچنين اگر کباب وجود داشت ، ترجيحاً به جاي خورش ها ، از کباب استفاده شود ، به خصوص کباب برگ ، چون کباب هاي کوبيده داراي چربي زيادي هستند .
در خصوص دسرها هم بهتر است از دسرهاي ژله اي با خامه کم استفاده شود و از مصرف دسرهاي داراي شکلات يا خامه زياد پرهيز نماييد .
حتي در مصرف آجيل و ميوه هم بايد تعادل را رعايت کرد و از زياده روي در مصرف آنها اجتناب نمود ».
دکتر درستي در ادامه در خصوص تغذيه مناسب زنان باردار و شيرده درايام نوروز گفت : «ميزان اضافه وزن ماهانه خانمهاي باردار مسأله بسيار مهمي است . افراد لاغري که باردار شده اند ، اگر نتوانند وزن خود را به حد تعادل و مناسب برسانند ، به جنين آسيب مي رسد . افرادي که وزن مناسبي دارند هم بايد به ميزان متعادل و مناسب وزن اضافه کنند . افراد چاقي که باردار مي شوند هم بايد بسيار مراقب باشند ، چرا که چاقي بيش از حد موجب چاق به دنيا آمدن نوزاد و يا مبتلا شدن مادر به ديابت يا مسموميت دوران بارداري مي شود ، بنابراين ميزان اضافه وزن در هر ماه از دوران بارداري نکته بسيار مهمي است که بايد مورد توجه قرار گيرد و با مشاور تغذيه هماهنگ شود. در دوران تعطيلات نوروز که خانم باردار مجبور است به هر حال به مهماني برود يا مهماني بدهد ، بايد مراقب باشد ، چرا که در صورت خوردن زياد و نامناسب ، به خود و جنين آسيب مي زند . اين افراد بايد به جاي استفاده از غذاهاي پرچرب ، شيريني و ... ، از ميوه و سبزيجات استفاده کنند و در شرايط نامناسب بودن غذا ، بدون تعارف و با ذکر شرايط ويژه اي که دارند ، از خوردن آن غذاها پرهيز کنند . مادران شيرده نيز بايد همين شرايط را رعايت کنند و در دوران شيردهي از غذاهاي مناسب و به ميزان کافي استفاده نمايند ، در غير اين صورت بر روي شيردادن مادر و وعده هاي غذايي نوزاد تأثير مي گذارد ، مخصوصاً بايد مراقب باشند که در مصرف مواد غذايي زياده روي نکنند ، چرا که چاق شدن براي آنها مخاطره انگيز است ».
منبع:دنياي تغذيه ش94