بهداشت محيط كار
كاركنان مواد غذايي معمولاً با مواد اوليه، فرآورده ها، دستگاه ها، تجهيزات و مواد بسته بندي سروكار دارند. به همين دليل ميكروب‌هاي موجود بر روي پوست و دستگاه گوارش و محيط زيست خود را به آن‌ها منتقل مي‌كنند. هم‌چنين با عطسه، سرفه و صحبت كردن امكان انتقال ميكروب‌هاي دستگاه تنفس و دهان به مواد غذايي وجود دارد. هم چنين با تردد در محل‌هاي آلوده، ميكروب‌هاي محيط زيست را با خود به كارخانه منتقل كرده و باعث انتشار آن‌ها در محيط كار مي شوند. به همين دليل توجه به سلامت و بهداشت اين افراد بسيار حائز اهميت است.
- معاينات پزشكي ادواري
- آموزش‌هاي اوليه ادواري مسايل بهداشتي به كاركنان
- داشتن سيستم هاي نظارت و كنترل
- دانستن راه هاي آلودگي مواد غذايي به وسيله كاركنان و پايش اين نقاط
- راديوگرافي ريه براي اطمينان از عدم آلودگي شخص به بيماري سل
- آزمون‌هاي ميكروبي اندام هاي بدن شامل دست، دهان، بيني، شنوايي‌سنجي براي تعيين آستانه شنوايي داوطلب.
در اين جا شايد اين سؤال مطرح باشد كه چرا بايستي اين نظارت ها و آزمايش‌هاي ادواري براي كاركنان صورت گيرد؟ در پاسخ بايد گفت در فواصل زماني معين براي اطمينان از اين كه كارگران سلامت اوليه خود را حفظ كرده و در طي زمان اشتغال، به ميكروب‌هاي عامل بيماري و مسموميت‌هاي غذايي الوده نشده اند، معاينات پزشكي ادواري بايد صورت گيرد. به همين دليل لازم است تا از نحوه آلوده شدن و راه هاي آلودگي نيز مطلبي بيان شده و راهكارهاي آن ذكر گردد.
راه هاي آلودگي مواد غذايي توسط كاركنان يك بخش توليدي مواد غذايي
1- پوست
2- موي سر
3- چشم
4- دهان و بيني
5- دستگاه گوارش
چه بايد كرد:
- استفاده از دست‌كش‌هاي پلاستيكي يك بار مصرف براي مواردي كه دست كارگر با مواد غذايي مرطوب در تماس است و استفاده از دست‌كش هاي پارچه‌اي، براي تماس با مواد غذايي خشك.
- شستشوي دست با صابون ويژه
- استفاده نكردن از جواهرات هنگام انجام كار
- كوتاه كردن ناخن ها، بويژه ناخن شكسته تا محل شكستگي
- شست و شوي دست‌ها پيش از آغاز كار روزانه و در فواصل زماني حدود يك ساعت و نيم تا دو ساعت پس از آن
- استفاده از كفش يا چكمه تميز و سالم و قابل شستشو و سترون كردن
- خودداري از خوردن و نوشيدن حين انجام كار
- خودداري از سرفه، عطسه و صحبت كردن در برابر مواد غذايي بدون پوشش
- احتمال آلودگي دستگاه گوارش به ميكروب‌هاي عامل مسموميت‌ها و عفونت‌هاي غذايي زياد است و اين ميكروب‌ها از راه دست كارگراني كه مسايل بهداشتي را رعايت نكرده (به طور مثال پس از قضاي حاجت، دست‌هاي خود را با مواد سترون‌كننده سالم سازي نمي‌نمايند) به مواد غذايي و محيط كار منتقل مي شود. در جايي كه از كودهاي انساني براي تقويت خاك استفاده مي شود و در جايي كه مردم، خاك و آب رودخانه و آب‌هاي جاري را آلوده مي‌كنند، ميكروب‌هاي دستگاه گوارش وارد مزارع و از آن‌جا وارد مواد غذايي و دام ها مي‌شود.
- عوامل و فاكتورهاي فردي اشخاص مانند وضعيت جسمي افراد، سن، وجود مواد مغذي روي پوست نيز در اين كار بسيار موثر مي‌باشد.
پس با توجه به موارد بالا لزوم پايش سلامت كاركنان مرتبط با مواد غذايي تأكيد مي‌گردد. موارد ياد شده در بالا خلاصه‌اي از بهداشت كاركنان مراكز توليدي مواد غذايي است. علاوه بر بهداشت كاركنان، بهداشت تجهيزات و اماكن مواد غذايي نيز از اهميت زيادي برخوردار مي‌باشد كه در شماره‌هاي آتي به آن مي‌پردازيم.
منبع:نشريه تغذيه و سلامتي شماره - 78
چند راهكار مؤثر
- معاينات پزشكي ادواري
- آموزش‌هاي اوليه ادواري مسايل بهداشتي به كاركنان
- داشتن سيستم هاي نظارت و كنترل
- دانستن راه هاي آلودگي مواد غذايي به وسيله كاركنان و پايش اين نقاط
- راديوگرافي ريه براي اطمينان از عدم آلودگي شخص به بيماري سل
- آزمون‌هاي ميكروبي اندام هاي بدن شامل دست، دهان، بيني، شنوايي‌سنجي براي تعيين آستانه شنوايي داوطلب.
در اين جا شايد اين سؤال مطرح باشد كه چرا بايستي اين نظارت ها و آزمايش‌هاي ادواري براي كاركنان صورت گيرد؟ در پاسخ بايد گفت در فواصل زماني معين براي اطمينان از اين كه كارگران سلامت اوليه خود را حفظ كرده و در طي زمان اشتغال، به ميكروب‌هاي عامل بيماري و مسموميت‌هاي غذايي الوده نشده اند، معاينات پزشكي ادواري بايد صورت گيرد. به همين دليل لازم است تا از نحوه آلوده شدن و راه هاي آلودگي نيز مطلبي بيان شده و راهكارهاي آن ذكر گردد.
راه هاي آلودگي مواد غذايي توسط كاركنان يك بخش توليدي مواد غذايي
1- پوست
2- موي سر
3- چشم
4- دهان و بيني
5- دستگاه گوارش
چه بايد كرد:
- استفاده از دست‌كش‌هاي پلاستيكي يك بار مصرف براي مواردي كه دست كارگر با مواد غذايي مرطوب در تماس است و استفاده از دست‌كش هاي پارچه‌اي، براي تماس با مواد غذايي خشك.
- شستشوي دست با صابون ويژه
- استفاده نكردن از جواهرات هنگام انجام كار
- كوتاه كردن ناخن ها، بويژه ناخن شكسته تا محل شكستگي
- شست و شوي دست‌ها پيش از آغاز كار روزانه و در فواصل زماني حدود يك ساعت و نيم تا دو ساعت پس از آن
- استفاده از كفش يا چكمه تميز و سالم و قابل شستشو و سترون كردن
- خودداري از خوردن و نوشيدن حين انجام كار
- خودداري از سرفه، عطسه و صحبت كردن در برابر مواد غذايي بدون پوشش
نكته
- احتمال آلودگي دستگاه گوارش به ميكروب‌هاي عامل مسموميت‌ها و عفونت‌هاي غذايي زياد است و اين ميكروب‌ها از راه دست كارگراني كه مسايل بهداشتي را رعايت نكرده (به طور مثال پس از قضاي حاجت، دست‌هاي خود را با مواد سترون‌كننده سالم سازي نمي‌نمايند) به مواد غذايي و محيط كار منتقل مي شود. در جايي كه از كودهاي انساني براي تقويت خاك استفاده مي شود و در جايي كه مردم، خاك و آب رودخانه و آب‌هاي جاري را آلوده مي‌كنند، ميكروب‌هاي دستگاه گوارش وارد مزارع و از آن‌جا وارد مواد غذايي و دام ها مي‌شود.
- عوامل و فاكتورهاي فردي اشخاص مانند وضعيت جسمي افراد، سن، وجود مواد مغذي روي پوست نيز در اين كار بسيار موثر مي‌باشد.
پس با توجه به موارد بالا لزوم پايش سلامت كاركنان مرتبط با مواد غذايي تأكيد مي‌گردد. موارد ياد شده در بالا خلاصه‌اي از بهداشت كاركنان مراكز توليدي مواد غذايي است. علاوه بر بهداشت كاركنان، بهداشت تجهيزات و اماكن مواد غذايي نيز از اهميت زيادي برخوردار مي‌باشد كه در شماره‌هاي آتي به آن مي‌پردازيم.
منبع:نشريه تغذيه و سلامتي شماره - 78