تغذيه كودكان در سنين مدرسه(1)
اگرچه ميزان رشد كودكان در 12-6 سالگي كاهش مي يابد ولي به دليل اين كه كودكان بيشتر اوقات خود را در مدرسه ميگذرانند و يا در باشگاه هاي ورزشي و برنامه هاي تفريحي شركت ميكنند، دريافت غذايي آنها زياد مي شود. مشكلات رفتاري مربوط به غذا خوردن تا اين سنين معمولاً رفع مي شوند و كودكان از خوردن غذا جهت رفع گرسنگي لذت مي برند. ولي تمايل به مصرف غذاهاي آماده رستوران و يا سوپر ماركتها بيشتر مي شود كه در اين دوران آموزشهاي لازم جهت عادات صحيح غذايي ضرورت دارد.
در يافت غذاهاي حاوي پروتيين با كيفيت بالا مثل تخم مرغ، گوشت قرمز، مرغ، شير و لبنيات براي تأمين اسيدهاي آمينه ضروري لازم هستند. تركيبي از پروتيين غلات و حبوبات مثل عدس پلو نيز ميتواند در تأمين پروتيين مورد نياز كودك موثر باشد. در كودكاني كه گوشت نميخورند، از گوشت چرخ كرده در غذاهاي مورد علاقه كودك استفاده شود مانند ماكاروني، پيتزا، املت گوشت، كتلت، كباب و همبرگر.
بهترين نوع آهن قابل جذب در منابع حيواني مثل جگر، گوشت قرمز و مرغ وجود دارد. در صورتي كه منبع آهن دريافتي روزانه غذاهاي گياهي مانند حبوبات، غلات، سبزيجات و زرده تخم مرغ باشد بايد همراه آنها مقدار كافي ويتامين «ث» كه در ميوه هاي تازه به خصوص مركبات، گوجه فرنگي، فلفل سبز دلمه اي و ليموي تازه وجود دارد مصرف شود.
- گروه نان و غلات: 6 واحد يا بيشتر كه هر واحد معادل 1 برش نان (30 گرم) و يا نصف ليوان غلات پخته مانند برنج و ماكاروني است.
- گروه سبزي جات: 5-3 واحد كه هر واحد آن نصف ليوان سبزي خام يا 3/1 ليوان سبزي پخته ميباشد.
- گروه ميوه ها: 3-2 واحد كه هر واحد آن 1 عدد ميوه متوسط يا نصف ليوان آب ميوه طبيعي ميباشد.
- گروه شير و لبنيات: 3 واحد كه هر واحد آن معادل 1 ليوان شير يا ماست ميباشد.
- گروه گوشت و جانشين هاي آن: 3 واحد يا بيشتر كه هر واحد آن معادل 30 گرم گوشت قرمز، مرغ يا ماهي و يا يك عدد تخممرغ ميباشد.
افزايش شيوع چاقي در كودكان يكي از معضلات قابل توجه بهداشت عمومي است. كودكاني كه داراي اضافه وزن هستند به احتمال قوي چاقي آنها در نوجواني و بزرگسالي ادامه خواهد داشت. عواقب چاقي در دوران كودكي شامل مشكلات روانشناسي (مثل كاهش معاشرت، عدم خودباوري و...)، افزايش مكرر چربي خون، افزايش فشار خون و تحمل غير طبيعي گلوكز است. علاوه بر ژنتيك و رژيم غذايي نامناسب، عدم فعاليت بدني نقش مهمي در شيوع چاقي در اين سنين دارد. كاهش فعل و انفعالات متابوليك در كودكان چاق بيشتر است به طوري كه Klesges و همكارانش ثابت كردند ميزان فعل و انفعالات در هنگام تماشاي تلويزيون در كودكان 8 تا 12 ساله كمتر از ميزان متابوليك استراحت است كه منجر به چاقي مي شود. و مطالعه مستند ديگري در مورد تماشاي بيش از حد تلويزيون در كودكاني كه سطوح كلسترول آنها بيشتر از 200 ميليگرم در دسي ليتر بود، نشان داد آنهايي كه بيشتر از 4 ساعت در روز تلويزيون تماشا ميكردند در معرض خطر سطوح بالاي كلسترول قرار داشتند. بنابراين كودكان را بايد به داشتن يك فعاليت ورزشي منظم روزانه عادت داد.
از آن جايي كه بسياري از بيماريهاي دوران بزرگسالي مانند بيماريهاي قلبي و عروقي، افزايش فشار خون، افزايش چربي خون و ديابت و بعضي از سرطانها به نحوه تغذيه مرتبط است و چون عادات غذايي از دوران كودكي شكل ميگيرد بنابراين اصلاح عادات غذايي اين دوران ميتواند از بروز اين بيماريها در بزرگسالي جلوگيري كند.
اگر كودك كوتاهي قد نيز دارد احتمال كمبود روي بايد بررسي شود. عدم وجود فيبر در رژيم غذايي يا كاهش اجابت مزاج كه منجر به يبوست مزمن شود، ميتواند باعث كاهش اشتها، كاهش دريافت غذا و نارساي رشد گردد. در اين موارد با افزودن ميوه (مخصوصاً انواع خشك آنها) و سبزيجات، غلات صبحانه غني از فيبر و سبوس دار و حبوبات به رژيم غذايي به برطرف كردن يبوست و بهبود اشتها و سرانجام افزايش وزن كمك خواهيد كرد. در هر حال ارزيابي دقيق بسيار اهميت دارد و بايد شامل ارزيابي فيزيكي، عاطفي و اجتماعي باشد. به عنوان مثال استرس ناشي از رفتار اوليا و مربيان يا استرس هاي مربوط به امتحان ميتواند روي اشتهاي كودكان اثر بگذارد. اگر اين تأثير موقتي باشد مشكلي ايجاد نميكند ولي ادامه بياشتهايي كودك ميتواند مشكلآفرين باشد. گاهي اوقات استرس موجب زياده خواري كودك مي شود و در مورد كودكان چاق اين مسأله مهم و قابل توجه است كه آموزش مناسب و مشاوره با كودكان ميتواند تا حدودي مشكل آنان را كم كند.
منبع:نشريه تغذيه و سلامتي شماره - 78
نيازهاي تغذيه اي در سنين مدرسه
انرژي
پروتيين
در يافت غذاهاي حاوي پروتيين با كيفيت بالا مثل تخم مرغ، گوشت قرمز، مرغ، شير و لبنيات براي تأمين اسيدهاي آمينه ضروري لازم هستند. تركيبي از پروتيين غلات و حبوبات مثل عدس پلو نيز ميتواند در تأمين پروتيين مورد نياز كودك موثر باشد. در كودكاني كه گوشت نميخورند، از گوشت چرخ كرده در غذاهاي مورد علاقه كودك استفاده شود مانند ماكاروني، پيتزا، املت گوشت، كتلت، كباب و همبرگر.
ويتامينها و مواد معدني
كم خوني ناشي از فقر آهن
بهترين نوع آهن قابل جذب در منابع حيواني مثل جگر، گوشت قرمز و مرغ وجود دارد. در صورتي كه منبع آهن دريافتي روزانه غذاهاي گياهي مانند حبوبات، غلات، سبزيجات و زرده تخم مرغ باشد بايد همراه آنها مقدار كافي ويتامين «ث» كه در ميوه هاي تازه به خصوص مركبات، گوجه فرنگي، فلفل سبز دلمه اي و ليموي تازه وجود دارد مصرف شود.
كلسيم و ويتامين«د»
ويتامين «آ»
يد
هرم غذايي مخصوص كودكان سنين مدرسه
- گروه نان و غلات: 6 واحد يا بيشتر كه هر واحد معادل 1 برش نان (30 گرم) و يا نصف ليوان غلات پخته مانند برنج و ماكاروني است.
- گروه سبزي جات: 5-3 واحد كه هر واحد آن نصف ليوان سبزي خام يا 3/1 ليوان سبزي پخته ميباشد.
- گروه ميوه ها: 3-2 واحد كه هر واحد آن 1 عدد ميوه متوسط يا نصف ليوان آب ميوه طبيعي ميباشد.
- گروه شير و لبنيات: 3 واحد كه هر واحد آن معادل 1 ليوان شير يا ماست ميباشد.
- گروه گوشت و جانشين هاي آن: 3 واحد يا بيشتر كه هر واحد آن معادل 30 گرم گوشت قرمز، مرغ يا ماهي و يا يك عدد تخممرغ ميباشد.
مشكلات تغذيهاي در اين دوره سني
افزايش شيوع چاقي در كودكان يكي از معضلات قابل توجه بهداشت عمومي است. كودكاني كه داراي اضافه وزن هستند به احتمال قوي چاقي آنها در نوجواني و بزرگسالي ادامه خواهد داشت. عواقب چاقي در دوران كودكي شامل مشكلات روانشناسي (مثل كاهش معاشرت، عدم خودباوري و...)، افزايش مكرر چربي خون، افزايش فشار خون و تحمل غير طبيعي گلوكز است. علاوه بر ژنتيك و رژيم غذايي نامناسب، عدم فعاليت بدني نقش مهمي در شيوع چاقي در اين سنين دارد. كاهش فعل و انفعالات متابوليك در كودكان چاق بيشتر است به طوري كه Klesges و همكارانش ثابت كردند ميزان فعل و انفعالات در هنگام تماشاي تلويزيون در كودكان 8 تا 12 ساله كمتر از ميزان متابوليك استراحت است كه منجر به چاقي مي شود. و مطالعه مستند ديگري در مورد تماشاي بيش از حد تلويزيون در كودكاني كه سطوح كلسترول آنها بيشتر از 200 ميليگرم در دسي ليتر بود، نشان داد آنهايي كه بيشتر از 4 ساعت در روز تلويزيون تماشا ميكردند در معرض خطر سطوح بالاي كلسترول قرار داشتند. بنابراين كودكان را بايد به داشتن يك فعاليت ورزشي منظم روزانه عادت داد.
از آن جايي كه بسياري از بيماريهاي دوران بزرگسالي مانند بيماريهاي قلبي و عروقي، افزايش فشار خون، افزايش چربي خون و ديابت و بعضي از سرطانها به نحوه تغذيه مرتبط است و چون عادات غذايي از دوران كودكي شكل ميگيرد بنابراين اصلاح عادات غذايي اين دوران ميتواند از بروز اين بيماريها در بزرگسالي جلوگيري كند.
كم وزني و نارسايي رشد
اگر كودك كوتاهي قد نيز دارد احتمال كمبود روي بايد بررسي شود. عدم وجود فيبر در رژيم غذايي يا كاهش اجابت مزاج كه منجر به يبوست مزمن شود، ميتواند باعث كاهش اشتها، كاهش دريافت غذا و نارساي رشد گردد. در اين موارد با افزودن ميوه (مخصوصاً انواع خشك آنها) و سبزيجات، غلات صبحانه غني از فيبر و سبوس دار و حبوبات به رژيم غذايي به برطرف كردن يبوست و بهبود اشتها و سرانجام افزايش وزن كمك خواهيد كرد. در هر حال ارزيابي دقيق بسيار اهميت دارد و بايد شامل ارزيابي فيزيكي، عاطفي و اجتماعي باشد. به عنوان مثال استرس ناشي از رفتار اوليا و مربيان يا استرس هاي مربوط به امتحان ميتواند روي اشتهاي كودكان اثر بگذارد. اگر اين تأثير موقتي باشد مشكلي ايجاد نميكند ولي ادامه بياشتهايي كودك ميتواند مشكلآفرين باشد. گاهي اوقات استرس موجب زياده خواري كودك مي شود و در مورد كودكان چاق اين مسأله مهم و قابل توجه است كه آموزش مناسب و مشاوره با كودكان ميتواند تا حدودي مشكل آنان را كم كند.
منبع:نشريه تغذيه و سلامتي شماره - 78