جایگاه القسام در مقاومت اسلامي و ملي فلسطين (1)

جایگاه القسام در مقاومت اسلامي و ملي فلسطين (1)
جایگاه القسام در مقاومت اسلامي و ملي فلسطين (1)


 






 

گفت و گو با برادر ناصر ابوشريف نماينده جنبش جهاد اسلامي فلسطين در تهران
 

درآمد
 

جنبش جهاد اسلامي، اولين جنبش اسلام گراي فلسطيني است که در پي پيروزي انقلاب اسلامي ايران، و خيزش نهضت نوپاي مقاومت در سرتاسر جهان اسلام يا به صحنه مبارزه مسلحانه گذاشت، و پرچم زنده ياد شهيد عزالدين القسام را برافراشت. آنگونه که شهيد بزرگ دکتر فتحي الشقاقي در ادبيات خود اشاره کرده است، تأسيس جنبش جهاد اسلامي واکنشي بود به پايان دوران جنبش هاي مقاومت ملي که در پي حمله رژيم صهيونيستي به لبنان در سال 1982راهکار سازش را در پيش گرفتند. ابوشريف نماينده اين جنبش در تهران در این گفت و گو جايگاه القسام را در مبارزات ملت فلسطين تشريح کرده که با هم مي خوانيم:

در ابتداي بحث از شما ميخواهيم به طور خلاصه هويت جنبش جهاد اسلامي فلسطين را براي خوانندگان شاهد ياران معرفي کنيد
 

بسم الله الرحمن الرحيم : برنامه ها و راهکارهاي فکري جنبش جهاد اسلامي فلسطين، ابتدا در اواخر دهه هفتم از قرن بيستم توسط گروهي از دانشجويان مسلمان و مبارز فلسطيني در دانشگاههاي مصر شکل گرفت . در آن مرحله شهيد دکتر فتحي الشقاقي در پيشاپيش اين دانشجويان قرار داشت. الشقاقي که پيش از اين در جنبش الاخوان المسلمين مصر عضويت داشت . از عملکرد سست جنبش هاي اسلامي انتقاد مي کرد که چرا راهکار مبارزه مسلحانه را در پيش نمي گيرند و چرا جنبش هاي ملي و قومي از اسلام دور شده اند واسلام را مبناي حرکت و تلاش خود قرار نمي دهند. الشقاقي براين باور بود که هدف اصلي تهاجم استکبار غربي و صهيونيسم بين المللي به خاورميانه نابودي اسلام و نابودي هويت و فرهنگ ملي ملت هاي منطقه و غارت منابع طبيعي آنان است. او جنبش جهاد اسلامي را بر اساس اعتقادات و باورهاي امت مسلمان و ماهيت رويارويي با اهداف غرب پايه ريزي کرد. بنيانگذاران اوليه جنبش جهاد معتقد بودند که رويارويي امت اسلامي در برابر طرح ها و اهداف استعمار گران برسر يک منطقه جغرافيايي نيست . بلکه دامنه رويارويي ،ابعاد فرهنگي و سياسي و تاريخي و اقتصادي دارد.
جوانان بنيانگذار جنبش جهاد، اين جنبش را بر مبناي تئوري دفاع از فرهنگ وتمدن اسلام در برابر تهاجم فرهنگي غرب تأسيس کردند. زيرا استعمارگران غربي در يورش به جهان اسلام خشونت و کشتار و تقسيم سرزمين هاي اسلامي را ابزار خود قرار داده بودند. ولي تجزيه وتقسيم امت اسلامي درصدر اهداف و برنامه هاي استعمارگران قرار داشت که در زمينه تحقق اين هدف موفقيت هاي چشمگيري کسب کردند که در موافقتنامه سايکس بيکو تجلي يافت . يکي ديگر از اهداف جنبش اسلامي مبارزه با غربگرايي و گسترش فرهنگ غربي است . چرا که تهاجم فرهنگي يکي ديگر از ابزارهاي استعمارگران غربي را تشکيل مي دهد.

اشاره کرديد که جنبش جهاد اسلامي در پرتو نهضت فراگير اسلامي تأسيس شد. ولي اکنون ملاحظه مي کنيم که فعاليت هاي اين جنبش در سرزمين هاي اشغالي فلسطين محدود شده است. اين جنبش از بدو تأسيس تا کنون چه دستاوردهاي داشته است؟
 

در حقيقت هدف اصلي استعمارگران از يور ش به جهان عرب و تجزيه سرزمين هاي اسلامي، کاشتن اين رژيم غاصب و بيگانه در جهان اسلام بوده تا اين رژيم پيوسته به نمايندگي از سوي غربي ها به دامن زدن به تفرقه و پراکندگي امت اسلامي و غارت ثروتها و منابع منطقه ادامه دهد. براساس اين ديدگاه جنبش جهاد اسلامي، سرزمين فلسطين را محور و پايگاه رويارويي با استعمار غربي و نماينده آن صهيونيسم بين الملل قرار داده و قضيه فلسطين را قضيه مرکزي امت و محور رويارويي با دشمنان مي داند . جنبش جهاد اسلامي در پرتو قضيه فلسطين آرزو دارد مسلمان را متحد کند و آنان را به نهضت همگاني و فراگير رهنمون سازد.
مطالب ياد شده مهمترين مباني و اهداف جنبش جهاد اسلامي را تشکيل مي دهد . اين جنبش همواره تأکيد کرده که ميدان جهاد و محور مبارزه مسلحانه بايد در سرزمين فلسطين متمرکز باشد. ممکن است در اين پيکار نتوانيم فلسطين را در کوتاه مدت آزاد کنيم، ولي بي ترديد مي توانيم بسيج و حرکت امت را به سوي فلسطين رهنمون سازيم. با وجودي که جنبش جهاد اسلامي يک جنبش فلسطيني است ولي دور نماي اهداف و انديشه هاي آن فراتر از سرزمين فلسطين است. لذا جنبش جهاد اسلامي براساس اين باورها با جمهوري اسلامي ايران و مقاومت اسلامي لبنان متحد شده است. به ويژه اينکه پيروزي انقلاب اسلامي در ايران به همه جنبش ها و نهضت هاي اسلامي منطقه انگيزه داد تا راه شان را با قدرت و قاطعيت ادامه دهند. انقلاب اسلامي هويت جهادي ملت هاي مسلمان را که به مدت نيم قرن زير سلطه سياسي و فرهنگي جريانات سوسياليست و ناسيوناليست به سر مي بردند بروز داد.
شکي نيست که پيروزي انقلاب اسلامي در ايران تأثير بسزايي در برانگيختن ملت هاي مسلمان داشت. چند سالي از پيروزي انقلاب نگذشته بود که جنبش هاي اسلامي زيادي در جهان عرب و جهان اسلام همچون جنبش جهاد مصر ، حزب الله لبنان و حماس در فلسطين به وجود آمدند و قضيه فلسطين را در اولويت برنامه هاي خود قرار دادند.
در دهه نهم از قرن بيستم شاهد رکود و عقب گرايي برخي از جنبش هاي اسلامي به علت فشارهاي نظام هاي حاکم يا اشتباهات داخلي جنبش ها بوده ايم. مهمترين دستاورد جنبش جهاد اسلامي فلسطين، تداوم فکر و عقيده و راهکار سياسي و جهادي اين جنبش مي باشد . اين جنبش توانست اصالت و هويت اسلامي ملت هاي مسلمان را احيا نمايد و مفهوم و ماهيت رويارويي با دشمن را روشن کند.
فراموش نکنيم که جنبش جهاد نقش بسزايي در برانگيختن اولين انتفاضه مردمي فلسطين در سال 1987داشته است. اين انتفاضه در پي عمليات مسلحانه جنبش جهاد آغاز شد و چند سال طول کشيد. به طوري که ملت هاي مسلمان تحت تأثير انتفاضه قرار گرفتند و بيش از گذشته نسبت به مسئله فلسطين آگاه شدند. جنبش جهاد نقش چشمگيري در متقاعد کردن جنبش اخوان المسلمين فلسطين به آغاز جهاد مسلحانه در فلسطين داشته است. اين ها مهمترين دستاوردهاي جنبش جهاد اسلامي فلسطين مي باشد.

با وجودي که ملت فلسطين از انديشه و راهکار رهبر بزرگي همچون شيخ عزالدين قسام برخوردار بود چرا فعالان مسلمان فلسطيني به جنبش اخوان المسلمين گرويدند؟
 

مي توان گفت که نام و انديشه و راهکار شهيد عزالدين القسام در مراحل گذشته به نوعي از صحنه مبارزات مردم فلسطين پنهان شده بود. جنبش جهاد نقش بزرگي در رونمايي از نقش و انديشه اين شيخ مجاهد ايفا کرد. فکر و انديشه ايشان را در اذهان نسل معاصر فلسطين آشکار ساخت . يکي از جوانان عضو جنبش جهاد اسلامي چندي پيش کتابي درباره زندگي و جهاد قسام تأليف کرده که «الوعي و الثوره» يعني آگاهي و انقلاب نام دارد.
شناخت القسام از چگونگي رويارويي با دشمن صهيونيستي و اشغالگران انگليسي و نقش مبارزه مسلحانه براي آزاد سازي سرزمين فلسطين در اين کتاب شرح داده شده است . نه فقط انديشه القسام بلکه انديشه هاي جهادي امام حسن البنا از صحنه مبارزات جنبش هاي اسلامي پنهان شده بود. پس از روي دادهاي سال 1987مرحله شناخت نقش شهيد عز الدين القسام در محافل جهادي فلسطين آغاز شد . در اين ميان جنبش حماس که يکي از شاخه هاي جنبش اخوان المسلمين در فلسطين مي باشد کار معرفي و مطرح نمودن انديشه هاي القسام را برعهده گرفت و بدين وسيله نام القسام را بر شاخه نظامي خود «گردانهاي عزالدين قسام» نهاد.
نام عزالدين القسام حتي در ادبيات جنبش اسلامي فلسطين پنهان بود. شايد جنبش هاي ملي گراي فلسطيني بيش از جنبش هاي اسلامي نام و انديشه القسام را مطرح مي کردند. به طور مثال جنبش فتح در مراحل گذشته خود را وارث عزالدين القسام مي دانست و ابعاد شخصيت اين انقلابي بزرگ را بيش از ديگران مطرح مي ساخت. اين در حالي است که جنبش هاي اسلامي فلسطين به نقش اين شخصيت بزرگ در رويارويي با اشغالگران توجه نداشتند.

علت اينکه نقش القسام براي جنبش اسلامي فلسطين ناشناخته بود چيست؟
 

شايد يکي از علل ناشناخته بودن شخصيت القسام به موقعيت و چگونگي رشد جنبش اسلامي در فلسطين ارتباط دارد. اين شيخ شهيد در پايان مرحله سرنوشت ساز فروپاشي دولت عثماني ظهور کرد. سلطان عبد الحميد خليفه عثماني با انگيزه اسلامي با حضور صهيونيسم در فلسطين مخالفت کرد. لذا مي توان گفت که القسام به آن مرحله تعلق داشته است.
در پي فروپاشي دولت عثماني، گرايشات ناسيوناليستي در خاروميانه فراگير شد و بر تجربه القسام سرپوش گذاشت . متأسفانه در آن دوره گرايشات اسلامي به مدت 30سال کم رنگ شده بود و نامي از اسلام در صحنه رويارويي با صهيونيسم وجود نداشت . جنبش هاي مارکسيستي و ناسيوناليستي گرداننده صحنه بوده و باعث پيچيدگي و بحراني تر شدن قضيه فلسطين شده بودند.

جایگاه القسام در مقاومت اسلامي و ملي فلسطين (1)

شهيد القسام در مرحله آماده سازي جوانان مجاهد و سازماندهي عمليات جهادي با چه مشکلاتي مواجه بود؟
 

شکي نيست که از نظر پيکار عملي با مشکلات فراواني مواجه بود. مي دانيد که اين شيخ مجاهد، فلسطيني تبار نبوده و از شمال سوريه به فلسطين هجرت کرده و مدتي هم با استعمارگران فرانسه جنگيده است. زماني هم که به فلسطين آمد اين سرزمين در اشغال استعمارگران انگليسي قرار داشت . در آن مرحله هرگونه پيکار مسلحانه مجازات سنگيني در پي داشت. چنانچه مأموران انگليسي از يک شهروند فلسطيني يک قطعه اسلحه پيدا مي کردند، او را به مجازات اعدام مي رساندند. اين نشان مي دهد که فلسطيني ها تا چه اندازه تحت فشار قرار داشتند.
القسام از ابتداي مهاجرت به فلسطين فعاليت هاي فرهنگي و اجتماعي را در پرتو مساجد و انجمن هاي اسلامي آغاز کرد. سازمان جوانان مسلمان و مسجد استقلال حيفا پايگاه هاي تبليغي شهيد القسام را تشکيل مي دادند. از اين پايگاه ها مردم را بر ضد اشغالگران انگليسي و خطر مهاجرت يهوديان به فلسطين تحريک مي کرد. به طور تأکيد انگليسها مهمترين مانع حرکت القسام و ياران و طرفداران او بودند. مجهز شدن جنبش القسام به اسلحه به صورت کاملاً سري و به کندي انجام مي گرفت . اين حرکت بسيار پرهزينه بود.
جنبش هاي مبارزي هم که پس از شهادت القسام در سايه اشغالگري صهيونيست ها شکل گرفتند با همين موانع و مشکلات مواجه بودند. هر شهروند فلسطيني که يک قطعه اسلحه در اختيار داشت خانه خراب مي شد . ولي در اين حال نبايد فراموش کرد که انگليسي ها دست صهيونيست ها را براي تهيه و ساخت انواع اسلحه باز گذاشتند تا بتوانند زمينه اشغال کامل فلسطين را فراهم کرده باشند.

شهيد القسام نيروهاي مجاهد و ياران خود را از ميان چه قشري انتخاب مي کرد؟
 

فعاليت هاي فرهنگي و اجتماعي شيخ شهيد در مسجد استقلال و ساير مراکز فرهنگي شهر حيفا عمومي و همگاني بود . ولي براي پيکار مسلحانه و جهاد براي آزادي فلسطين نيروهاي هوادار و مجاهد را از ميان اقشار کم در آمد و مردم محروم جامعه گزينش مي کرد. کشاورزان ، فروشندگان دوره گرد و کارگران، نيروهاي جنبش جهادي القسام را تشکيل مي دادند . در کار سازماندهي و برنامه ريزي فعاليت هاي مسلحانه به اقشار مرفه جامعه توجه چنداني نشان نمي داد.

در منابع تاريخي آمده است که در دوران حيات القسام تعدادي احزاب سياسي و انجمن هاي مردمي فعاليت مي کردند. اين احزاب چه ديدگاهي به حرکت ايشان داشتند؟
 

همه احزاب سياسي و انجمن هاي اسلامي با فعاليت هاي مسلحانه شيخ شهيد مخالفت مي کردند. به طور مثال حاج امين الحسيني مفتي قدس با پيشنهاد القسام براي فراخواني قيام همگاني در مناطق جنوبي فلسطين مخالفت کرد و القسام ناگزير انقلاب را در مناطق شمالي فلسطين اعلام کرد. الحسيني شيوه هاي مسالمت آميز را ترجيح مي داد. او از قدرت هاي بزرگ و برخي دولت هاي نوپاي عربي انتظار داشت به انگليسي ها فشار وارد آورند تا حقوق ملت فلسطين را به رسميت بشناسد ولي ديدگاه القسام با ديدگاه الحسيني متفاوت بود..
موضع احزاب سياسي و جنبش هاي ملي و اسلامي نيز روشن است . اين احزاب به پيکار مسلحانه اعتقاد نداشتند و از اقدامات سرکوبگرانه نظامي انگليسي ها مي ترسيدند. اميدشان اين بود که از طريق مذاکره با انگليسي ها بتوانند به راه حلي دست يابند . ولي شهيد شيخ عز الدين القسام ماهيت پليد انگليسي ها را خوب شناخته بود و اميدي به آن ها نداشت و به همين دليل پيکار مسلحانه را در پيش گرفت.
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 55



 

نسخه چاپی