مراقبت هاي بهداشتي دستگاه گوارش
نويسنده:ابراهيم بيگدلي
با توجه به اعمال دستگاه گوارش، هيچ كس نمي تواند اهميت لزوم برخورداري از يك دستگاه هاضمه ي خوب و سالم را انكار كند. لذت زندگي بستگي به وجود دستگاه گوارشي سالم دارد. يك هاضمه ي بد و بروز عوارضي نظيراسهال، يبوست، زخم معده و اثني عشر، كوليت(آماس يا التهاب كولون)، آپانديسيت و هپاتيت(آماس بافت كبد) آرامش را از زندگي شخص سلب مي كند.
لذا لازم است براي حفظ سلامت و بهداشت دستگاه هاضمه به نكات زير توجه شود.
1 ـ رعايت كامل بهداشت شخصي به ويژه دهان و دندان.
2 ـ مصرف غذاهاي متوازن و سالم و خودداري از مصرف غذاهايي كه احتمال فاسد شدن شان مي رود.
3 ـ رعايت نظم و ترتيب در صرف غذا. اين موضوعت كاملاً به اثبات رسيده كه بهتر است براي صرف سه وعده ي غذايي اصلي صبحانه، ناهار و شام ساعت معيني در نظر گرفته شود و در فاصله ي بين دو غذا از خوراكي هايي استفاده شود كه موجب سلب اشتها نشود.
4 ـ جويدن كامل غذا؛ در يك سري آزمايشات كه بر روي سه دسته از افراد براي نشان دادن تأثير عمل جويدن درگوارش مواد غذايي انجام گرفت، از دسته ي اول كه غذاي كاملي به انها داده شده بود خواسته شد كه غذا را با حالت معمولي يا تندتر از معمول بخورند. به دسته ي دوم و سوم به ترتيب به ميزان يك دوم و يك سوم غذاي دسته ي اول داده شد و از آنها خواسته شد كه غذاي خود را در نهايت آرامش صرف كنند. پس از يك ماه مشاهده شد كه دسته ي دوم و سوم، يعني آنهايي كه غذاي كمتري مصرف كرده ولي خوب جويده بودند، به مراتب قوي تر و شاداب تري از دسته ي اول بودند.
5ـ غذاهاي روزانه هر كس بايد متناسب با وضع شخص و ساير شرايط جسماني او تعيين و از پرخوري پرهيز شود. بيماري هايي كه در نتيجه ي كم غذا خوردن ايجاد مي شود، پس از تقويت مزاج بهبود مي يابند، در صورتي كه عوارض پرخوري به مراتب بيشتر و عواقب آن سخت و خطرناك است و اصلاح ضايعاتي كه پرخوري پس از چندي در اعضاي مهم بدن توليد مي كند دشوارتر است.
در اشخاصي كه پرخوري مي كنند مقدار انرژي لازم براي هضم مواد غذايي به مراتب بيشتر از مقدار انرژي است كه براي هضم غذاي متعادل ضرورت دارد. بنابراين آنهايي كه غذاي متعادل مصرف مي كنند قوي تر از اشخاص پرخورهستند، زيرا قواي خود را صرف هضم مواد غذايي فوق العاده نمي كنند. اغلب اشخاص پرخور اگر مدتي ازوقت غذاخوردن آنها بگذرد احساس مي كنند كه ضعيف و ناتوان شده اند و وقتي هم كه از سر ميز يا سفره بر مي خيزند تازه مدتي مجبورند از انجام هر كاري دست بكشند و استراحت كنند. علت اين امر اين است كه تمام انرژي بدن آنها صرف گوارش غذاهاي زياده از حدي كه خورده اند مي شود و همين كه غذاي آنها از قسمت هاي اوليه ي دستگاه گوارش گذشت تازه خستگي هضم غذاها آنها را فرا مي گيرد. بنابراين خودداري از پرخوري و مصرف غذاهاي متوازن و سالم بهترين راه كمك به درمان بسياري از بيماري هاي دستگاه گوارش است.
6 ـ پرهيز از مصرف غذاهايي كه به تجربه دريافته ايد مصرف آن غذاها ناراحتي هايي در اعمال گوارشي تان به وجود مي آورد، يعني باصطلاح عاميانه آن غذاها به شما نمي سازد.
7 ـ دوري جستن از عصبانيت و اضطراب هنگام غذاخوردن و صرف غذا در محيط شاد و با نشاط.
بطور كلي بايد توجه داشت كه هنگام صرف غذا هيچ گونه اضطراب نگراني يا عصبانيتي در كار نباشد، در غير اين صورت سبب كند شدن عمل هضم، ايجاد سوء هاضمه، كاهش قدرت بدني و كارآيي شخص مي شود و اين عارضه نيز به نوبه ي خود ايجاد اضطراب و هيجان بيشتري مي كند.
خشم و ترس شديد يعلاوه بر آنكه روي ترشح معده اثر مي گذارد، ترشح صفرا و شيره هاي لوزالمعده را نيز دچار اختلال مي كند. در اين گونه موارد ممكن است حركات دودي معمولي روده و معده را نيز متوقف كند.
8 ـ تنوع در نوع غذاهاي مصرفي باعث جلب اشتها و هضم آسان و سريع غذا مي شود. هر گاه رنگ، طعم، بو و منظره ي غذا جالب باشد هضم آن آسان تر و سريع تر انجام خواهد پذيرفت.
براي كساني كه به سبب بيماري يا علت ديگري اشتهاي خود را ازدست داده اند بهتر است غذاهاي كمتر و خوش منظره تري در نظر گرفته شود تا باعث جلب اشتهاي آنان شود.
9 ـ صبحانه بايستي شامل يك سوم تا يك چهارم غذاي روزانه باشد. بنابراين بايد سعي كرد شب قبل به اندازه يي غذا خورد كه صبح روز بعد اشتهاي كافي براي صرف صبحانه موجود باشد.
10 ـ از مصرف آب آشاميدني غير تصفيه و سبزيجات و ميوه جات نشسته خودداري كنيد.
11 ـ حتي المقدور ازمصرف غذاهاي زياد برشته و سرخ كرده اجتناب كنيد.
12 ـ اجتناب از نوشيدن مايعات زياد سرد يا گرم.
13 ـ اجتناب از مصرف مشروبات الكلي، سيگار، مواد مخدر و محرك.
14 ـ بهتر است بعد از صرف غذا لااقل تا حدود نيم ساعت ازانجام هرگونه تمرينات ورزشي و كارهاي فكري خودداري كنيد، زيرا در اين حالت دستگاه هاضمه چنان كه شايد و بايد كار خود را نمي تواند انجام دهد و در نتيجه ناراحتي، درد معده و سوء هاضمه پيش مي آيد.
15 ـ استحمام در آبي كه حرارت آن كمتر با زيادتر از گرماي بدن شخص باشد، سبب انحراف خون از جهاز هاضمه به ساير قسمت هاي بدن مي شود. بنابراين بايد از استحمام كردن در ساعت اوليه ي بعد از غذا خوردن امتناع كنيد.
16 ـ مصرف دارو تنها در صورت تجويز پزشك مجاز است. از استفاده ي خودسرانه ي دارو در مواقع ناراحتي هاي گوارشي خودداري كنيد.
17 ـ خودداري از واداركردن كودكان به خوردن غذا يا خوراندن اجباري غذا به آنان كه سبب بي علاقگي بيشترشان به خوردن مي شود.
18 ـ در مواقع مقتضي به ورزش و تفريح بپردازيد و از تمريناتي كه موجب تعديل كار دستگاه گوارش مي شود استفاده كنيد.
19 ـ بهتر است غذا را از رقيق ترين نوع آن شروع كنيد و درخوردن آب افراط نكنيد.
20 ـ محيطي كه درآن غذا صرف مي كنيد بايد روشن، تميز و فاقد بوي نامطبوع باشد. اگر ميز غذا را با دسته گلي بياراييم و نيز محل طوري باشد كه منظره ي خوشايندي داشته باشد، به هضم غذا كمك مؤثري مي كند.
منبع:نشريه 7روز زندگي، شماره100.
لذا لازم است براي حفظ سلامت و بهداشت دستگاه هاضمه به نكات زير توجه شود.
1 ـ رعايت كامل بهداشت شخصي به ويژه دهان و دندان.
2 ـ مصرف غذاهاي متوازن و سالم و خودداري از مصرف غذاهايي كه احتمال فاسد شدن شان مي رود.
3 ـ رعايت نظم و ترتيب در صرف غذا. اين موضوعت كاملاً به اثبات رسيده كه بهتر است براي صرف سه وعده ي غذايي اصلي صبحانه، ناهار و شام ساعت معيني در نظر گرفته شود و در فاصله ي بين دو غذا از خوراكي هايي استفاده شود كه موجب سلب اشتها نشود.
4 ـ جويدن كامل غذا؛ در يك سري آزمايشات كه بر روي سه دسته از افراد براي نشان دادن تأثير عمل جويدن درگوارش مواد غذايي انجام گرفت، از دسته ي اول كه غذاي كاملي به انها داده شده بود خواسته شد كه غذا را با حالت معمولي يا تندتر از معمول بخورند. به دسته ي دوم و سوم به ترتيب به ميزان يك دوم و يك سوم غذاي دسته ي اول داده شد و از آنها خواسته شد كه غذاي خود را در نهايت آرامش صرف كنند. پس از يك ماه مشاهده شد كه دسته ي دوم و سوم، يعني آنهايي كه غذاي كمتري مصرف كرده ولي خوب جويده بودند، به مراتب قوي تر و شاداب تري از دسته ي اول بودند.
5ـ غذاهاي روزانه هر كس بايد متناسب با وضع شخص و ساير شرايط جسماني او تعيين و از پرخوري پرهيز شود. بيماري هايي كه در نتيجه ي كم غذا خوردن ايجاد مي شود، پس از تقويت مزاج بهبود مي يابند، در صورتي كه عوارض پرخوري به مراتب بيشتر و عواقب آن سخت و خطرناك است و اصلاح ضايعاتي كه پرخوري پس از چندي در اعضاي مهم بدن توليد مي كند دشوارتر است.
در اشخاصي كه پرخوري مي كنند مقدار انرژي لازم براي هضم مواد غذايي به مراتب بيشتر از مقدار انرژي است كه براي هضم غذاي متعادل ضرورت دارد. بنابراين آنهايي كه غذاي متعادل مصرف مي كنند قوي تر از اشخاص پرخورهستند، زيرا قواي خود را صرف هضم مواد غذايي فوق العاده نمي كنند. اغلب اشخاص پرخور اگر مدتي ازوقت غذاخوردن آنها بگذرد احساس مي كنند كه ضعيف و ناتوان شده اند و وقتي هم كه از سر ميز يا سفره بر مي خيزند تازه مدتي مجبورند از انجام هر كاري دست بكشند و استراحت كنند. علت اين امر اين است كه تمام انرژي بدن آنها صرف گوارش غذاهاي زياده از حدي كه خورده اند مي شود و همين كه غذاي آنها از قسمت هاي اوليه ي دستگاه گوارش گذشت تازه خستگي هضم غذاها آنها را فرا مي گيرد. بنابراين خودداري از پرخوري و مصرف غذاهاي متوازن و سالم بهترين راه كمك به درمان بسياري از بيماري هاي دستگاه گوارش است.
6 ـ پرهيز از مصرف غذاهايي كه به تجربه دريافته ايد مصرف آن غذاها ناراحتي هايي در اعمال گوارشي تان به وجود مي آورد، يعني باصطلاح عاميانه آن غذاها به شما نمي سازد.
7 ـ دوري جستن از عصبانيت و اضطراب هنگام غذاخوردن و صرف غذا در محيط شاد و با نشاط.
بطور كلي بايد توجه داشت كه هنگام صرف غذا هيچ گونه اضطراب نگراني يا عصبانيتي در كار نباشد، در غير اين صورت سبب كند شدن عمل هضم، ايجاد سوء هاضمه، كاهش قدرت بدني و كارآيي شخص مي شود و اين عارضه نيز به نوبه ي خود ايجاد اضطراب و هيجان بيشتري مي كند.
خشم و ترس شديد يعلاوه بر آنكه روي ترشح معده اثر مي گذارد، ترشح صفرا و شيره هاي لوزالمعده را نيز دچار اختلال مي كند. در اين گونه موارد ممكن است حركات دودي معمولي روده و معده را نيز متوقف كند.
8 ـ تنوع در نوع غذاهاي مصرفي باعث جلب اشتها و هضم آسان و سريع غذا مي شود. هر گاه رنگ، طعم، بو و منظره ي غذا جالب باشد هضم آن آسان تر و سريع تر انجام خواهد پذيرفت.
براي كساني كه به سبب بيماري يا علت ديگري اشتهاي خود را ازدست داده اند بهتر است غذاهاي كمتر و خوش منظره تري در نظر گرفته شود تا باعث جلب اشتهاي آنان شود.
9 ـ صبحانه بايستي شامل يك سوم تا يك چهارم غذاي روزانه باشد. بنابراين بايد سعي كرد شب قبل به اندازه يي غذا خورد كه صبح روز بعد اشتهاي كافي براي صرف صبحانه موجود باشد.
10 ـ از مصرف آب آشاميدني غير تصفيه و سبزيجات و ميوه جات نشسته خودداري كنيد.
11 ـ حتي المقدور ازمصرف غذاهاي زياد برشته و سرخ كرده اجتناب كنيد.
12 ـ اجتناب از نوشيدن مايعات زياد سرد يا گرم.
13 ـ اجتناب از مصرف مشروبات الكلي، سيگار، مواد مخدر و محرك.
14 ـ بهتر است بعد از صرف غذا لااقل تا حدود نيم ساعت ازانجام هرگونه تمرينات ورزشي و كارهاي فكري خودداري كنيد، زيرا در اين حالت دستگاه هاضمه چنان كه شايد و بايد كار خود را نمي تواند انجام دهد و در نتيجه ناراحتي، درد معده و سوء هاضمه پيش مي آيد.
15 ـ استحمام در آبي كه حرارت آن كمتر با زيادتر از گرماي بدن شخص باشد، سبب انحراف خون از جهاز هاضمه به ساير قسمت هاي بدن مي شود. بنابراين بايد از استحمام كردن در ساعت اوليه ي بعد از غذا خوردن امتناع كنيد.
16 ـ مصرف دارو تنها در صورت تجويز پزشك مجاز است. از استفاده ي خودسرانه ي دارو در مواقع ناراحتي هاي گوارشي خودداري كنيد.
17 ـ خودداري از واداركردن كودكان به خوردن غذا يا خوراندن اجباري غذا به آنان كه سبب بي علاقگي بيشترشان به خوردن مي شود.
18 ـ در مواقع مقتضي به ورزش و تفريح بپردازيد و از تمريناتي كه موجب تعديل كار دستگاه گوارش مي شود استفاده كنيد.
19 ـ بهتر است غذا را از رقيق ترين نوع آن شروع كنيد و درخوردن آب افراط نكنيد.
20 ـ محيطي كه درآن غذا صرف مي كنيد بايد روشن، تميز و فاقد بوي نامطبوع باشد. اگر ميز غذا را با دسته گلي بياراييم و نيز محل طوري باشد كه منظره ي خوشايندي داشته باشد، به هضم غذا كمك مؤثري مي كند.
منبع:نشريه 7روز زندگي، شماره100.
/ج