آيا درباره هوش ديگران درست قضاوت مي کنيد؟

آيا درباره هوش ديگران درست قضاوت مي کنيد؟
آيا درباره هوش ديگران درست قضاوت مي کنيد؟


 

نويسنده :سعيد سالارکيا




 
قضاوت کردن در مورد انسان ها در اکثر موارد درست نيست، اين جمله را فقط از لحاظ اخلاقي نمي گويم بلکه از نظرشناختي مفاهيم رايج نسبت به ملاک قضاوت هاي ما عموماً به درستي تعريف نمي شوند. به طور مثال همين بهره هوشي ياIQبه صورت يک مفهوم کلي در بين ما جا افتاده و ملاک خيلي از قضاوت هاي ما در خصوص ارزيابي شخصيت افراد قرار گرفته، در صورتي که رشد يک فرآيند کلي است و مي تواند در آن جنبه هاي متعددي وجود داشته باشد در مطالعات تحليلي رشد نشان داده شده است که علاوه برسن عقلي سنين ديگري نيز وجود دارند که به آنها به طور اجمال اشاره مي کنيم. درکتاب آزمون هاي رواني تأليف دکتر حمزه گنجي به سنين ديگري به جز سن عقلي اشاره هايي شده است که از جمله سن جسمي، سن آناتومي، سن فيزيولوژيک، سن حرکتي و بالاخره سن اجتماعي و سن عاطفي را شامل مي شوند.
1ـ سن جسمي:به رشد قد و وزن برحسب سال مربوط مي شود. مثلاً کودکي که 10سال سن دارد ممکن است از نظر جسمي 8ساله باشد که از ميانگين کودکان ده ساله کوچکتر است براي قضاوت درباره رشد جسمي افراد کافي است اندازه هاي خود وزن آنها را روي منحني هنجار به راحتي مشاهده کرد. توجه والدين به فرآيند رشد جسمي کودکانشان از همان بدو تولد زير نظر متخصصان تغذيه و رشد بسيار مهم است. کمبود بعضي از ويتامين ها مي تواند در هنگام رشد و در زمان معين در آينده به سختي جبران شود.
2ـ سن آناتومي:به رشد نظام استخواني که برحسب سال بيان مي شود گفته مي شود. سن استخواني را معمولاً با اندازه گيري درجه استخواني شدن مچ دست تعيين مي کنند با عکسبرداري از مچ دست مي توان مساحتي را که از حالت غضروفي به حالت استخواني تبديل شده است تشخيص داد و به اين ترتيب ضريب استخواني شدن را تعيين کرد. سن آناتومي را در زمينه هاي ورزشي و نظامي مي توان به کار برد و از آن براي انفرادي کردن فعاليت هاي جسمي مدد گرفت.
3ـ سن فيزيولوژيک: يعني رشد اندام ها مخصوصاً درجه بلوغ جنسي که برحسب سال بيان مي شود.
4ـ سن حرکتي :رشد تحريک پذيري را بيان مي کند. تفاوت هاي فردي از لحاظ مهارت آموزي و استعداد يابي افراد براي فعاليت هاي خاص مثل رانندگي، ورزش و هنر براي اندازه گيري آن آزمون هاي متعددي وجود دارد.
5ـ سن اجتماعي : که شامل فرآيند اجتماعي شدن افراد است. گروهي از عقب ماندگي رشد اجتماعي علي رغم رشد در ساير جنبه ها رنج مي برند. البته سطوح پختگي افراد متفاوت است.
6ـ سن عاطفي:درک عاطفي، درک هيجاني و بروز احساسات، حساسيت پذيري مربوط به سن عاطفي است.
اما براي بعضي از هنجارهاي فوق، گاهي صفت هوش هم اضافه مي شود.
مثلاً هوش عقلي، هوش حسي حرکتي، هوش اجتماعي و هوش هيجاني يا عاطفي و شخصيت از حاصل جمع هنجارهاي فوق تشکيل مي شود؛ البته بعيد نيست که ساير جنبه هاي ديگر هم به اين ويژگي ها اضافه شوند. اما در مجموع ما در مورد افراد نبايد يک بعدي قضاوت کنيم گاهي دانش آموزي ممکن است از نظر بعضي از جنبه ها دچار عقب ماندگي باشد و در بعضي جنبه هاي ديگر با استعداد باشد و اين درست نيست که کسي را صد درصد باهوش يا کم هوش قلمداد کنيم. مهم آن است که فرد در جهت استعدادهاي بالقوه خود هدايت شود.
قضاوت شما مهم است مهم ازاين نظر که با قضاوت خويش به خود وجودي خودتان هم پي مي بريد. عاطفه مي تواند برقضاوت هاي اجتماعي در مورد ديگران تأثير بگذارد، همان چيزي که روزانه با آن روبه رو هستيم. اگر سرحال باشيم قضاوت هاي مثبت داريم و در غيراين صورت قضاوت هايمان منفي هستند غرض داشتن روي عاطفه اثر مي گذارد و عاطفه روي قضاوت شما در مواردي فکر مي کنيد خيلي سفت و جدي هستيد، ولي شايد اين طور نباشد و يا بيش ازاندازه شکاک باشيد و هميشه در حال تعميم دادن باشيد با افراد، بسياري مواجه شدم که تمامي شخصيت يک فرد را مثلاً با يک سرفه زير سؤال برده اند، يا ازمشاهده غذا خوردن يک فرد تمامي شخصيت او را به همان گونه که دوست مي دارد به تصوير کشيده اند.
قبل ازآنکه در مورد ديگران قضاوت کنيد اول نسبت به خودمان قضاوت کنيم نمي گويم خودتان را محکوم کنيد و يا جملاتي مثل من خودم از همه بدترم و... را بگوييد. اينها جملاتي هستند که هيچ سودي براي آگاهي شما نسبت به خودتان ندارند. خودشناسي عاطفي يا همان هوش عاطفي به ما کمک مي کند:1-عواطف خود را بشناسيم، آنها را اصلاح کرده و سپس مديريت کنيم. به عواطف ديگران دقت کرده و آنها را درک کنيم. هوش عاطفي عامل پيش بيني کننده موفقيت شما در زندگي است و قادر به پيش بيني کننده موفقيت شما در زندگي است و قادر به پيش بيني اموري چون حساسيت اجتماعي، پايداري، و سلامت عمومي نيز هست. اکثر قضاوت هاي ما جنبه ظاهري دارند و در پاره اي استدلال ها هم درست هستند ولي هرگز کافي نيستند. جنبه هايي مثل وضع ظاهر، لباس، قد و وزن، زيبايي يا زشتي صورت، مرتب بودن يا نبودن، طرز راه رفتن يا خنديدن اينها مي توانند ابزار خوبي براي مقدمات قضاوت باشند؛ ولي عمدتاً با سوگيري و اشتباه فرد قضاوت کننده همراه است و اين اشتباه ها در سطح جامعه آنقدر خسارات جبران ناپذيري را به همراه دارد که جبران آن بسيار مشکل خواهد بود. کساني که نمي توانند با هيجان هاي خود به خوبي کنار يبايند داراي روابط بين فردي مطلوبي نيستند.
ما با دو ديدگاه در مورد نقش هوش عاطفي در امور انساني مواجهيم، يکي به عنوان مؤلفه اي اساسي جهت واکنش مؤثر به موقعيت هاي اجتماعي و ديگري به عنوان عامل تخريب کننده تفکر منطقي که موجب بروز خطا در قضاوت شده و واکنش هاي ناسازگارانه ايجاد مي کند. هيچ کدام از نقطه نظرات فوق به تنهايي و به طور کامل صحيح نيست. بلکه بهتراست بگوييم عاطفه ممکن است تسهيل کننده يا مختل کننده تفکر مؤثرو واکنش هاي بجاي ما باشد و هر کدام از اين موارد به شرايطي که درآن قرار مي گيريم. بستگي دارند بنابراين تفکر عاطفي هم مي تواند نشانه پرهوشي و سازگاري باشد و هم نشانه کم هوشي و ناسازگاري مهم اين است که بدانيم چگونه، چرا و چه زماني چنين تاثيرات عاطفي به وقوع مي پيوندند ولي براي آنکه درست قضاوت کنيم :لازم است اين چند نکته را هميشه مدنظر داشته باشيم.
1ـ پيش بيني آينده:پيش بيني اينکه چه چيزهايي را به دست مي آوريم و چه چيزهايي را از دست مي دهيم. هوش عاطفي مستلزم اين است که نه فقط به جنبه هاي خاص رويدادهاي آينده، بلکه به همه جنبه ها و ويژگي هاي آنها توجه کنيم تا نيازهاي واقعي ما بتوانند ازميان نيازهاي غيرواقعي تشخيص داده شوند.
2ـ القاي عاطفه مثبت:عاطفه، خوب مساوي است با تفکر خوب، از نظر بعضي ها همه انسان ها منفي هستند مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و از نظر بعضي ديگرهمه انسان ها خوب و مثبت هستند مگرآنکه خلاف آن ثابت شود. اما واقعيت اين است که فرق دومين نظريه با اولي اين است که شما سريع تر به آدم هاي خوب دسترسي پيدا مي کنيد و البته آسيب پذيري اين ايده هم اگر با واقع بيني و مواظبت و مراقبه همراه باشد خسارات آن به حداقل خواهد رسيد.
3ـ القاي عاطفه به درون حافظه و قضاوت ها:اگر در مورد انسان ها منفي فکرکنيد هميشه خاطرات منفي در نظرتان مجسم مي شوند. اساسي ترين تاثير حالات عاطفي تاثيرآنها برخاطرات ماست و اين خاطرات ما را افسرده مي سازد. مشاهده ديگران و تفسير و تعبير اعمال آنها خوراک روزانه قضاوت هاي ما در زندگي روزمره ماست پس بياييد با خوب قضاوت کردن خاطرات خوش گذشته را در ذهنمان زنده کنيم.
4ـ برعاطفه خودآگاهي پيدا کنيد:اگر يک صحنه غير متعارف مدت ها ذهن شما را مشغول کند. بدانيد که در چرخه منفي گرايي عاطفي قرار داريد. مثلاً در رستوران زوجي را مشاهده مي کنيد که تفاوت سني بسيار بالايي دارند يا در همان رستوران مشاهده مي کنيد که ناخن هاي خانمي از طول انگشتش بلندتر است.
درست است صحنه هاي غيرمتعارف کنجکاوي انسان را تحريک مي کند ولي تمايل به تفکر نسبت به اين صحنه ها يا گذراست يا طولاني، اگر طولاني باشد يعني شما نمي توانيد آن را هضم کنيد و هر چه طولاني تر شود سيل افکار غالباً منفي را به ذهن سرازير مي سازد.
تا حالا شده کسي که گمان مي کرديد از هوش و فراست سطح بالا بهره دارد رفتار ناپخته اي بروز دهد؟اغلب مردم از کنار هوش و فراست به سادگي مي گذرند، اما موضوع به اين سادگي نيست. قدرت ذهن موضوعي است که هنوز به درستي ازآن سر در نياورده ايم. همه روزه دانشمندان حقايق جديدي درباره آنچه روي فرآيندهاي ذهني اثر مي گذارد به دست مي آورند، و بعضي ازاين يافته ها ممکن است شما را به حيرت بيندازد.

آزمون
 

براي اينکه ميزان اطلاعات خود در زمينه هوش و فراست را بسنجيد، به پرسش نامه زير با گزينه هاي "درست"و"غلط"جواب بدهيد.
1ـ پيشاني بلند نشانه بهره هوشي زياد است.
2ـ بهره هوشي فرزند اول خانواده بيش از فرزندان بعدي است.
3ـ بهره هوشي دخترها از پسرها بيشتر است.
4ـ هوش با سلامتي، موفقيت شغلي، و يا رشد اجتماعي و ذهني رابطه اي ندارد.
5ـ کسي که خلاق باشد، امکانش وجود دارد که باهوش هم باشد.
6ـ کساني که ديرياد مي گيرند، حافظه شان از کساني که سريع ياد مي گيرند بيشتر است.
7ـ بچه هاي نارس بهره هوشيشان از سطح متوسط کمتر است.
8ـ فصل تولدتان روي هوش و فراست شما تاثيردارد.
9ـ از آنجايي که با مغز خود فکر مي کنيم، تغييردادن وضعيت عضلانيمان انديشه ما را بهبود نمي بخشد.
10ـ الکل فعاليت ذهني را بيشتر مي کند محاسبه امتيازات
با توجه به جواب هاي زير در ازاي هر جواب مشابهي که داده ايد يک امتياز به خود بدهيد.
1ـ غلط،2-درست،3-غلط، 4-غلط، 5-غلط، 6-غلط، 7-غلط، 8-درست، 9-غلط، 10-غلط
اين پرسش نامه براساس بررسي هاي باليني و تجربي استواراست. اگر دست کم به 6مورد جواب درست داده ايد، در زمينه قضاوت درباره هوش انسان در موقعيت مناسبي هستيد اگرامتياز 5به پايين گرفته ايد، احتمالاً باورها و تصورات کهنه اي در اين خصوص داريد.

توضيحات:
 

با خواندن عبارات زير، در مورد داوري کردن درباره هوش ديگران اطلاعات بيشتري به دست مي آوريد.
1ـ غلط: خيلي ها فکر مي کنند که اين طور است، زيرا گمانشان براين است که پيشاني بلند به معناي مغز بزرگ است. اما بررسي هاي صورت گرفته نشان مي دهد که هيچ ارتباطي ميان حجم و مغز و بهره هوشي وجود
ندارد.
2ـ درست: بررسي روي هزاران نوجوان نشان داده که بهره هوشي به تدريج در فرزندان بعدي کمتر مي شود. هيچ کس دليل اين را نمي داند. بعضي ها معتقدند که فرزندان اول از رشد پيش زايماني بهتري برخوردارند.بعضي ها هم معتقدند فرزندان اول از آن جهت بهره هوشي بيشتري دارند که نسبت به فرزندان بعدي، پدر و مادرشان با آنها بيشتروقت صرف مي کنند.
3ـ غلط: بهره هوشي پسرها از دخترها بيشتر است، اما وقتي به سن بلوغ مي رسند، اختلاف بهره هوشيشان کاهش مي يابد.
4ـ غلط: لوييس ترمن، روان شناس با بررسي پيگيرانه روي هزاران کودک به اين نتيجه رسيد که هر چه بهره هوشي فردي بيشتر باشد، او سالم تر است و به موفقيت هاي اجتماعي و شغلي بيشتري مي رسد.
5ـ غلط:خلاقيت با هوش رابطه اي ندارد. در واقع يکي از پژوهشگران به اين نتيجه رسيده است که هيچ رابطه اي ميان خلاقيت دانشمندان و بهره هوشي آنها وجود ندارد.
6ـ غلط: به دو دليل ديرآموزان، کمتر از سريع آموزان مطالب را به خاطر مي سپارند. ديرآموزان اغلب بهره هوشي ضعيف تري دارند و بنابراين ظرفيت حافظه شان کمتر است. ازاينکه بگذريم، ديرتر ياد مي گيرند، زيرا درک کمتري دارند. اشخاصي که بيشتر درک مي کنند، مطالب را بيشتر به خاطر مي سپارند.
7ـ غلط: با آنکه کودکان نارس زندگي را با واکنش هاي ذهني وادراکي کمتري تجربه مي کنند، به محض آنکه به رشد طبيعي مي رسند اين کمبود را جبران مي کنند.
8ـ درست:فصلي که در آن متولد مي شويد روي بهره هوشي شما تاثير مي گذارد. فلورنس گوديناف و کلارنس ميلز، که هر دو روان شناس هستند، در بررسي هاي مستقل خود به اين نتيجه رسيدند که کودکاني که در تابستان به دنيا مي آيند نسبت به کودکاني که در ساير فصول متولد مي شوند بهره هوشي بيشتري دارند. علت اين امراين است که مغز جنين در ماه هاي سرد بهتر رشد مي کند.
9ـ غلط: عضلات قوي تر، بر کيفيت عملکرد ذهن تاثير مي گذارد. ازاين گذشته، کمي تنش عضلاني يادگيري را تسهيل مي کند. اما خستگي و تنش بيش از اندازه روي توان يادگيري و قضاوت تاثيرنامطلوب مي گذارد.
10ـ غلط :الکل حتي به ميزان ناچيز، روي عصب ها تاثير بد مي گذارد. الکل زمان عکس العمل و عملکرد مغز را تحليل مي برد.
منبع تست : کتاب شما کي هستيد؟سالواتوره دياتو/مهدي قراچه داغي انتشارات پيکان.
منبع: نشريه موفقيت، شماره 180



 

نسخه چاپی