آنچه از تاريخ، سيره و سنّت پيامبر اعظم صلي‏الله‏ عليه ‏و‏آله براي ما يادگار مانده، نشان‏ دهنده آن است كه آن حضرت به‏ عنوان همسر و پدر به تمام جنبه‏ هاي زندگي خانواده توجه داشت. اكنون برآنيم تا شمه‏ اي از رفتار و گفتار پيامبر رحمت را به ‏عنوان الگو و ملاكي براي ارزش‏هاي انساني تبيين كنيم. خداوند در قرآن، رسول خدا صلي ‏الله‏ عليه‏ و‏آله را اسوه‏اي كامل براي بشر معرفي مي‏كند: "لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ؛ همانا براي شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقي نيكوست ". (احزاب: 21)
بنا براين، هر مسلمان يا انسان آزاده ‏اي مي‏تواند با تكيه بر كردار حضرت محمد صلي‏ الله‏ عليه ‏و‏آله، خود را محك زند و بفهمد تا چه اندازه با سيره ايشان فاصله دارد. كردار و گفتار آن حضرت راه‏گشاي هر انساني است كه مي‏خواهد قدم در راه ايشان نهد و خود را به آن بزرگوار نزديك كند. خداوند در قرآن كريم خطاب به پيامبر اكرم صلي‏ الله‏ عليه‏و‏آله مي‏فرمايد: "إِنَّكَ لَعَلي خُلُقٍ عَظيمٍ. " (قلم:4)
آنچه از تاريخ، سيره و سنّت پيامبر اعظم صلي ‏الله ‏عليه‏ و‏آله براي ما يادگار مانده، نشان ‏دهنده آن است كه آن حضرت به‏ عنوان همسر و پدر به تمام جنبه‏ هاي زندگي خانواده توجه داشت. اكنون برآنيم تا شمه‏ اي از رفتار و گفتار پيامبر رحمت را به‏ عنوان الگو و ملاكي براي ارزش‏هاي انساني تبيين كنيم.

1. توجه به نماز خود و خانواده
 

----------------------------------
پيامبر اكرم صلي‏ الله‏ عليه ‏و‏آله، حالت خود را هنگام نماز چنين وصف مي‏كند:
يا أَباذَرٍّ إِنَّ اللّه‏َ جَعَلَ جَلَّ ثَناؤُهُ قُرَّةَ عَيْنِي فِي الصَّلاةِ وَ حَبَّبَها إِلَيَّ كَما حَبَّبَ إِلَي الْجائعِ الطَّعامَ، وَ إِلَي الظَّمْآنِ الْماءَ وَ إِنَّ الْجائعَ إِذا أَكَلَ الطَّعامَ شَبِعَ وَ الظَّمْآنَ إِذا شَرِبَ اَلْماءَ رَوِيَ، وَ أَنَا لاأَشْبَعُ مِنَ الصَّلاةِ.1
خداوندي كه بلند مرتبه است، نور چشم و ديده مرا در نماز قرار داد و آن را محبوب من گردانيد؛ همچنان كه غذا را محبوب گرسنه و آب را محبوب تشنه [با اين تفاوت كه] گرسنه هرگاه غذا بخورد، سير شود و تشنه هرگاه آب بنوشد، سيراب گردد، ولي من از نماز سير نمي‏شوم.
پيامبر اسلام به دستور الهي، خانواده خود را به نماز سفارش مي‏كرد: "وَ أمُرْ أَهلَكَ بِالصَّلوةِ وَاصطَبِر عَلَيها؛ و كسان خود را به نماز فرمان ده و خود بر آن شكيبا باش. " (طه: 132) هنگام مشكلات و سختي‏ها نيز خانواده خود را به خواندن نماز فرامي‏خواند. ايشان با اين كار مي‏خواست توجه آنها را به سوي خداوند قادر جلب كند:
كانَ النَّبِيُّ إِذا أَصابَتْ أَهْلَهُ خَصاصَ نادي أَهْلَهُ يا أَهْلاهْ صَلُّوا صَلُّوا.2
هرگاه سختي و مشكلي براي خانواده پيامبر رخ داد، آن حضرت خانواده خود را ندا مي‏داد: "نماز بخوانيد، نماز بخوانيد ".

2. مدارا با همسر
 

---------------------
پيامبر اعظم صلي ‏الله‏ عليه ‏و‏آله با برخي همسران خود كه بد اخلاقي مي‏كردند، مدارا مي‏كرد.3 عمربن خطاب مي‏گويد: "روزي ديدم همسرم با من مشاجره مي‏كند. من اين عمل او را عجيب و زشت شمردم. گفت: چرا تعجب مي‏كني؟ به خدا، همسران پيامبر هم با رسول خدا صلي‏ الله ‏عليه ‏و‏آله چنين مي‏كنند. حتي گاه با او قهر مي‏كنند (با اين حال پيامبر آنها را تحمل مي‏كند و با آنان به مدارا رفتار مي‏كند) و من به دخترم، حفصه، سفارش كردم كه هرگز چنين كاري نكند ".4

3. كمك به خانواده
 

----------------------
در روايتي آمده است كه رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله كفش و لباس خويش را وصله مي‏كرد. خود در خانه را مي‏گشود. شير گوسفندان را مي‏دوشيد و شتر را مي‏بست و سپس شير آن را مي‏دوشيد. چون خادمش از آسياب كردن خسته مي‏شد، به ياري‏اش مي‏شتافت و خود آسيا مي‏كرد. در كارها به اهل خانه كمك مي‏كرد و با دست خود گوشت خُرد مي‏كرد.5

4. "نه " نگفتن
 

------------------
اميرمؤمنان علي عليه‏السلام فرمود:
وقتي از رسول خدا صلي‏ الله ‏عليه ‏و‏آله چيزي مي‏خواستند، اگر مي‏خواست آن را انجام دهد، مي‏فرمود: آري (به چشم) و اگر نمي‏خواست انجام دهد، سكوت مي‏كرد و هرگز درباره چيزي "نه " نمي‏گفت.6

" 5. ايراد نگرفتن
 

---------------------
انس مي‏گويد:
نه سال در خدمت پيامبر اعظم صلي‏ الله‏ عليه ‏و‏آله بودم. هرگز ياد ندارم كه در اين مدت به من فرموده باشد چرا فلان كار را نكردي و هرگز در كاري بر من خرده نگرفت. به خدايي كه پيامبر را به حق برانگيخت، هرگز پيش نيامد كه آن حضرت در كاري كه خوشايندش نبود، به من فرموده باشد چرا چنين كردي؟ و هيچ‏گاه همسرانش مرا سرزنش نكردند جز آنكه مي‏فرمود: كاري به او نداشته باشيد. تقدير و سرنوشت چنين بوده است.7

6. غذا خوردن با خانواده
 

----------------------------
كانَ رَسُولُ اللّه‏ِ صلي‏ الله ‏عليه‏ و‏آله يَأْكُلُ كُلَّ الْأَصنافِ مِنَ الطَّعامِ وَ كانَ يَأْكُلُ ما أَحَلَّ اللّه‏ُ لَهُ مَعَ أهْلِهِ وَ خَدَمِهِ.8
رسول خدا صلي ‏الله ‏عليه‏ و‏آله همه نوع غذا را ميل مي‏كرد و [هميشه] غذا را با خانواده و خدمت‏كاران خود مي‏خورد.

7. دوست داشتن همسر
 

------------------------------
رسول خدا صلي ‏الله‏ عليه‏ و‏آله فرمود:
آگاه باشيد بهترين شما كساني هستند كه با زنان خود خوب‏تر باشد و من، از هر كس با زنان خود خوب‏ترم.9
امام صادق عليه‏ السلام فرموده است: "از اخلاق پيامبران، دوست داشتن زنان است ".10

8. توجه به بهداشت فردي و آراستگي ظاهر
 

---------------------------------------------------
توجه به بهداشت و آراستگي ظاهر داراي دو جنبه شخصي و اجتماعي است. اينكه انسان در برابر آنها پاكيزه و آراسته باشد، از حقوق افراد جامعه است. حضرت رسول اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله اين حق را نه تنها براي افراد خانواده، بلكه براي جامعه لازم مي‏شمارد و مي‏فرمايد:
إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ ـ إِذا خَرَجَ عَبْدُهُ الْمُؤمِنُ إِلي أَخِيهِ ـ أَنْ يَتَهَيَّأَ لَهُ وَ أَن يَتَجَمَّلَ.11
خداوند دوست دارد كه ـ هرگاه بنده مؤمنش نزد برادر خود مي‏رود ـ خود را براي رفتن او آماده و آراسته گرداند.
پيامبر اكرم صلي‏ الله ‏عليه‏ و‏آله به پاكيزگي و آراستگي ظاهر، توجه خاصي داشت. امام صادق عليه‏السلام در اين باره مي‏فرمايد:
چون جمعه فرا مي‏رسيد و عطري نزد رسول خدا صلي‏ الله‏ عليه ‏و‏آله نبود، برخي از روسري‏هاي زنان خود را (كه معطر بود) مي‏گرفت و با آب، نم مي‏زد و به صورت خود مي‏گذاشت.12
اميرمؤمنان علي عليه‏ السلام درباره رسول اكرم صلي‏ الله ‏عليه ‏و‏آله فرموده است:
رسول خدا صلي‏ الله‏ عليه ‏و‏آله موي خود را شانه مي‏زد و بيشتر اوقات، آن را با آب، صاف و مرتب مي‏كرد و مي‏فرمود: آب براي خوش‏بو كردن مؤمن كافي است.13
در روايت‏ هاي اسلامي، آراستگي مرد عامل افزايش پاك‏دامني همسر معرفي شده است. اسلام همان‏گونه كه به زن سفارش مي‏كند خود را براي شوهر بيارايد و با زينت، شوهر را به سوي خود بكشاند، به مرد نيز سفارش مي‏كند كه خود را در خانه بيارايد. اين ارتباط و توجه دوطرفه در استحكام روابط خانواده نقش مؤثري دارد.

9. بازي با فرزندان
 

----------------------
در گفتار و رفتار پيامبر اكرم صلي ‏الله‏ عليه‏ و‏آله، توجه به كودكان بسيار آشكار بود، به‏گونه‏اي كه بازي كردن پيامبر اكرم عليهم‏السلام با حسن و حسين عليهم‏السلامزبانزد خاص و عام است. در تاريخ و روايت‏ها بيان شده است كه پيامبر خدا صلي ‏الله‏ عليه‏ و‏آله نوه‏ هاي خود را بر پشت سوار و با آنها بازي مي‏كرد. شخصي به نام عامري در بيان خاطره‏اي از رسول خدا صلي ‏الله ‏عليه‏ و‏آله اين‏گونه نقل مي‏كند:
براي ميهماني كه دعوت شده بوديم، به سمت خانه يكي از اصحاب حركت كرديم. ديديم حسين عليه‏ السلام كه كودكي خردسال بود، با هم‏سن و سال‏هاي خود سرگرم بازي است. همين كه چشم پيامبر به حسين افتاد، جلو همراهان حركت كرد. سپس دو دستش را گشود كه حسين عليه‏السلام را بگيرد. حسين عليه ‏السلام به اين طرف و آن طرف مي‏گريخت و رسول خدا صلي‏ الله‏ عليه‏ و‏آله با او مي‏خنديد. حسين عليه‏ السلام هم شاد و خوشحال مي‏خنديد. سرانجام پيامبر موفق شد او را بگيرد. سپس يك دست مباركش را زير چانه حسين عليه‏ السلام و دست ديگرش را پشت سر او گذاشت. آن‏گاه لب مباركش را بر لب حسين عليه ‏السلام نهاد و آن لب‏هاي كوچك و مبارك را بوسيد.14

پي‌نوشت‌ها:
 

1. حسين نورى، مستدرك الوسائل، ج 3، ص 42، قم، مؤسسه آل البيت، 1365ه . ق، الملحقات فى آداب الصلاة، ج 3، ص 304، ح 5.
2. فضل بن حسن طبرسى، مكارم الاخلاق، قم، انتشارات رضى، 1412 ه . ق، ص 334.
3. ناصر مكارم شيرازى، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1373 ه . ق، ج 4، ص 278.
4. همان.
5. سيدمحمدحسين طباطبايى، سنن النبى، ترجمه: حسين استاد ولى، تهران، انتشارات پيام آزادى، 1379، چ 1، ص 47، ح 48.
6. همان، ص 46، ح 38.
7. همان، ص 38، ح 72 و 73.
8. مكارم الاخلاق، ص 26.
9. سنن النبى، ص 83 ، ح 158.
10. همان، ص 82 ، ح 160.
11. محمد محمدى رى‏شهرى، ميزان الحكمه، قم، دارالحديث، 1374، ج 5، ح 7993.
12. سنن النبى، ص 59، ح 110.
13. همان، ص 56، ح 87 .
14. مستدرك الوسائل، ج 15، ص 171، باب استحباب التصابى مع الولد، ح 17899 ـ 1.

منبع : كتاب " سفارش‏هاي پيامبر اعظم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به خانواده "
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb