دانشگاه ناپل
 

مطالعات ايران شناسي و تدريس زبان و ادبيات فارسي در کشور ايتاليا اشکال و ساختارهاي دانشگاهي متفاوتي دارد.در اکثر مواقع اين رشته در شمار دروس دانشکده زبان و ادبيات و يا دانشکده ادبيات و فلسفه قرار مي گيرد. در مورد دانشگاه شهر ناپل بايد يادآور شد که مطالعات شرق شناسي در اين مرکز از آغاز ساختاري مشخص و شکلي متفاوت و مستقل داشته است و به همين جهت امروزه “موسسه دانشگاهي شرق شناسي ناپل” ناميده مي شود. اين موسسه از بدو تأسيس تاکنون يکي از مراکز مطالعات شرقي متقدم و متشخص در زمينه مطالعات ايران شناسي در سطح اروپايي و بين المللي به شمار مي آيد. اين موسسه در اواسط قرن هجده ميلادي به دست يک مبلغ مذهبي به نام مانئوريپا که در دربار چين به عنوان نقاش و حکاک کار مي کرد و در بازگشت از اين کشور چند دانشجوي چيني را با خود به ناپل آورد، تأسيس شد و “مدرسه چيني ها” نام گرفت.
هدف اصلي اين مدرسه در آغاز تربيت مبلّغان مذهبي بود که با فراگيري زبان چيني، و بعدها زبان هاي ديگر شرقي مانند هندي و اردو، مي توانستند مسيحيت را به اقصي نقاط شرق ببرند. رفته رفته تغييراتي به وجود آمد و در سال 1868 م مدرسه چيني ها تبديل به “مدرسه سلطنتي آسيايي” شد که از دو بخش مستقل تشکيل شده است: يکي وابسته به مبلغان مذهبي و ديگري در دسترس شاگردان و پژوهشگران علاقمند به زبان هاي شرقي و فرهنگ کشورهاي آسيايي.
در سال 1888 م اين مدرسه به “موسسه شرق شناسي” تبديل شد و پس از به رسميت شناختن مدرک تحصيلي آن به عنوان مدرک دانشگاهي، موسسه دانشگاهي شرق شناسي ناپل نام گرفت. اين مرکز که در ميان موسسات دانشگاهي مطالعات خاورشناسي شکل خاص دارد، قديمي ترين مرکز مطالعات شرقي و مطالعات چيني در اروپا به شمار مي آيد.
امروزه موسسه دانشگاهي شرق شناسي ناپل در زمينه هاي گوناگون زبان و ادب، تاريخ و تاريخ هنر مربوط به آسيا و آفريقا فعاليت هاي علمي قابل توجهي مي کند.
علاوه بر تخصص در شرق شناسي، اين موسسه به حوزه هاي علمي کرانه مديترانه و اروپا و آمريکا نيز توجه دارد. در راه بسط و گسترش فعاليت هاي علمي اين موسسه، از سال 1975 م حيطه اين فعاليت ها به چهار حوزه تحصيلي مشخص تقسيم شده است که عبارتند از: دانشکده ادبيات و فلسفه، دانشکده زبان و ادبيات خارجي، دانشکده علوم سياسي، مدرسه مطالعات اسلامي.

مطالعات ايراني
 

اين موسسه يکي از قديمي ترين مراکز تدريس زبان فارسي مو مطالعات ايراني در سطح بين المللي است و زبان و ادبيات فارسي در دو بخش اين موسسه يعني در دانشکده ادبيات و فلسفه، و در مدرسه مطالعات اسلامي تدريس مي شود. مطالعه و فراگيري زبان و ادب فارسي که از سال 1878 م در اين حوزه آغاز شد در سال 1957 م به صورت کرسي استاد مستقلي در آمد که رياست آن به عهده پروفسور آلساندر و بائوساني (1988- 1921 م) ايران شناس و زبان شناس و اسلام شناس مشهور گذاشته شده بود. بائوساني بي ترديد يکي از مهم ترين ايران شناسان و اسلام شناسان تاريخ خاور شناسي در سطح بين المللي به شمار مي آيد. او به مدت چهارده سال در اين سمت مشغول فعاليت بوده و در اين دوره مطالعات مهم و با ارزشي در زمينه هاي تاريخ ادبيات ايران، زبان شناسي ادبي، تاريخ اديان در ايران، ادبيات عمي- فلسفي، زيباشناسي و سبک شناسي فارسي، تأثير زبان و ادب فارسي در ادبيات شبه قاره هندوستان و زبان هاي آن منطقه مانند اردو و بنگالي، به عمل آورد. وي در سال 1971 رياست کرسي اسلام شناسي دانشگاه رم را به عهده گرفت و تا آخر عمر در اين سمت باقي ماند. آثار و تأليفاتي که به صورت کتاب و ترجمه و مقالات تحقيقي از وي به جا مانده، گنجينه گرانبهايي است که شرق شناسان و پژوهشگران و دانشجويان در هر نقطه جهان از آن بهره مي گيرند.

آموزش زبان و ادبيات فارسي
 

جزييات برنامه هاي درسي مربوط به آموزش زبان و ادبيات فارسي و مطالعه زبان هاي ايراني از راهنماي سال تحصيلي 2000- 1999 موسسه دانشگاهي شرق شناسي ناپل به شرح زير است:
برنامه سال اول
موضوع اصلي برنامه درسي دو ساله اول زبان و ادبيات فارسي شامل تاريخ زبان فارسي و موقعيت اين زبان در ميان خانواده زبان هاي هند و اروپايي و مجموعه زبان هاي ايراني مي باشد. جنبه هاي گوناگون عملکردهاي قواعد دستوري، صرف و نحو و روش آواشناسي از ديگر دروس اين بخش به شمار مي رود. مطالعه و بررسي ويژگي هاي عمده ادبيات فارسي در مراحل نخست شکل گيري و روابط تاريخي آن با سنن ادبي پيش از اسلام نيز در برنامه هاي درسي دو ساله اول گنجانده شده است. اين مرحله مقدماتي، دانشجويان را با نکات پايه اي و مهم دستور زبان فارسي و چگونگي شکل گيري آن در گذرگاه تنش ها و دگرگوني هاي تاريخي و سياسي و فرهنگي آشنا مي سازد.
دروس و تأليفات مربوط به تاريخ شکل گيري و دگرگوني زبان مقدمات دستوري و صرف و نحو فارسي و آواشناسي، دانشجويان را در استفاده از جملات ساده و کوتاه فارسي و خواندن و درک و حتي ترجمه برخي از متون ادبي ياري مي کند.
در اين بخش دانشجويان با مطالعه تاريخ ادبيات فارسي در سده هاي نخست ايران اسلامي و تأثير و نفوذ زبان و سنن ادبي پيش از اسلام، با جلوه هاي نوين و متفاوت نظم و نثر و سير تطور ادب و فرهنگ فارسي در اين دوره تاريخي آشنا مي شوند.
در دو ساله اول درس زبان و ادبيات فارسي همکار فارسي زبان از طريق جزوه هاي ويژه و با استفاده از وسايل سمعي و بصري دانشجويان را در فراگيري زبان ياري و همراهي مي کند.
برنامه سال دوم
برنامه سال دوم از بخش نخست رشته زبان و ادبيات فارسي شامل تاريخ ادبيات فارسي، دستور زبان و قواعد صرف و نحو تاريخ زبان فارسي مي باشد. در اين مرحله دانشجويان با متون ادبي دوره ساماني تا مغول (قرون يازده تا چهارده ميلادي) آشنا مي شوند. شعر و نثر اين دوره چه از نظر زبان و چه از نظر سبک هاي ادبي مورد مطالعه و تجزيه و تحليل قرار مي گيرد. دانشجويان موظفند آثار نظم و نثر مورد مطالعه را از نظر نکات و قواعد دستوري و تاريخي- زباني مورد بررسي دقيق قرار دهند. آزمون نهايي اين درس شامل رساله کوتاهي است که دانشجويان در مورد مباحث مورد مطالعه تنظيم مي کنند در قسمت پاياني سال دوم در سمينارهاي ويژه اي عرضه مي نمايند.
متون مورد مطالعه
• دستور زبان فارسي (تأليف ج. درمه، 1979)
• دستور زبان معاصر فارسي (تأليف ژ. لازار، 1957)
• زبان نثر کهن فارسي (تأليف ژ. لازار، 1963)
• تاريخ ادبيات فارسي (تأليف آ. پاليارو، آ. بائوساني، 1960)
• تاريخ ادبيات فارسي (تأليف ي. ريپکا)
دوساله دوم
دو ساله دوم کرسي استادي زبان و ادبيات فارسي دانشکده ادبيات و فلسفه موسسه شرق شناسي ناپل از سال 1980 م به عهده پروفسور جواني در مه گذارده شد. وي که تحصيلات خود را در دانشگاه رم به پايان رسانده، متخصص دستور زبان فارسي است و تأليفات ارزشمندي در اين زمينه به چاپ رسانده که از جمله منابع مفيد براي زبان شناسان و دانشجويان به شمار مي آيند. مطالعات تحقيقي پروفسور در مه درباره روش نگاري خط ميخي در ايران باستان از ديگر مأخذ مورد مطالعه پژوهشگران است.او آثار عبيد زاکاني را نيز به زبان ايتاليايي ترجمه و منتشر کرده است. نشانه هاي حضور ايرانيان در کرانه درياي مديترانه در دوران قرون وسطي نفوذ و تأثير ادب فارسي در وفلکلور منطقه جنوب ايتاليا، تأثير فلاسفه ايران باستان در روند زمان و مکان از ديگر پژوهش هاي علمي پروفسور جواني در مه به شمار مي روند.
برنامه دو ساله دوم
موضوع اصلي برنامه سال هاي اول و دوم دوره دو ساله دوم کرسي زبان و ادبيات فارسي شعر و زبان حافظ مي باشد. در اين دو سال دانشجويان ديوان اشعار حافظ را از جنبه هاي گوناگون مورد مطالعه و تجزيه و تحليل قرار مي دهند. سبک اشعار، معاني ويژه و عرفاني، جلوه هاي تصوف، چگونگي استفاده از اصول بديع و معاني، مطالعه نکات دستوري و صرف و نحوي در شعر و زبان حافظ، نسخ خطي و توجه به ساختار غزلها در هر نسخه و بسياري نکات مهم و پايه اي ديگر در راه درک اشعار حافظ، از موضوعات مورد بررسي اين دوره به شمار مي روند.
لازم به يادآوري است که دانشجوياني قادر به گذراندن اين دوره هستند که دوره مقدماتي فراگيري زبان فارسي را طي کرده و با تاريخ ادب فارسي آشنايي نسبي داشته باشند. در اين دوره بياري از متون نقد و بررسي شعر حافظ به زبان فارسي و از تأليفات حافظ شناسان ايراني مانند علاقه محمد قزويني، دکتر محمد معين و دکتر عبدالحسين زرين کوب مي باشند.
متون مورد مطالعه
• شرح سودي بر ديوان حافظ
• ديوان حافظ، (قزويني- غني)
• در کوچه رندان (تأليف زرين کوب)
• شرح غزليات حافظ (تأليف حسينعلي هروي)
• حافظ شرين سخن (دکتر معين)
• پنجاه شعر از حافظ (تأليف آ. ج. آربري)

استاد فارسي زبان
 

استاد فارسي زبان و با همکار فارسي زبان، استادي است که فارسي زبان مادري اش باشد و به اين زبان چه از نظر تلفظ صحيح و چه از نظر قواعد دستوري آشنايي کامل داشته باشد. علاوه بر اين آشنايي، بايد همکار زبان فارسي به روش هاي ويژه تدريس زبان به دانشجوياني که هيچ گونه آشنايي پيشين با زبان فارسي ندارند. آگاه باشد و با به کارگيري هرچه بيتشر وسايل سمعي – بصري و استفاده از امکانات آزمايشگاه زبان، دانشجويان را در جريان يادگيري و استفاده از زبان فارسي ياري کند. در دانشکده ادبيات موسسه شرق شناسي ناپل و در کنار ساعات درسي “پروفسور جواني در مه”، ساعاتي نيز به آزمايشگاه زبان اختصاص داده شده است که مسئوليت آن به عهده پروفسور نادر تنها مي باشد. وي که در ايران متولد و بزرگ شده، تحصيلات دانشگاهي خود را در رشته زبان و ادبيات انگليسي به پايان رسانده و در همين رشته چند سالي به تدريس مشغول بوده است. وي بيش از بيست سال است که مقيم ايتالياست و در دانشگاه ناپل به عنوان همکار فارسي زبان فعاليت مي کند.
در طول ساعات آزمايشگاه زبان به ويژه دوره دوساله اول، همکار فارسي زبان دانشجويان را از طريق خواندن متون بسيار ساده و ابتدايي و ساختن جملاتي کوتاه با قواعد ابتدايي دستور زبان فارسي آشنا مي کند و آنان را در مکالمه به زبان فارسي و تلفظ درست واژگان و جملات ساده روزمره ياري مي کند. در اين مرحله دانشجويان از نوارهاي درسي و نوارهاي ويدئويي براي فراگيري بهتر زبان استفاده مي کنند.در دوره بعد متون و آثاري از ادبيات معاصر مانند نوشته هاي جمالزاده و بزرگ علوي نيز مورد مطالعه دانشجويان قرار مي گيرد.

زبان شناسي ايراني
 

کرسي استادي درس زبان شناسي ايراني در دانشکده ادبيات و فلسفه مؤسسه شرق شناسي ناپل از سال 1980 م به عهده پروفسور آدريانو روسي گذاشته شده است. وي که تحصيلات خود را در دانشگاه رم به پايان رسانده، مطالعات ارزشمندي در زمينه فرهنگ و زبان هاي ايراني باستان و به ويژه خط ميخي و زبان پارسي دارد. بررسي ها و تأليفات پروفسور روسي درباره زبان پهلوي و زبان وفرهنگ بلوچ به صورت کتب و مقالاتي چاپ و در دسترس دانشجويان قرار گرفته است.
مطالعات و پژوهش هاي علمي وي درباره زبان هاي کهن ايران باستان و متون به دست آمده در حوزه هاي تمدن دوره هخامنشي و چندگونگي زباني و خطي در اين منطقه، منابع ارزشمندي به جهت مطالعه دانشجويان و خاورشناسان به شمار مي روند. او از سال 1982 م علاوه بر تدريس زبان شناسي ايراني، مديريت مجله مطالعات و تحقيقات درباره زبان و فرهنگ بلوچي را نيز به عهده دارد. از تأليفات منتشر شده پروفسور روسي مي توان به چند عنوان زير اشاره کرد:
• زبان هاي ايراني (1999م).
• چندگونگي زباني در ايران دوره هخامنشي (1981 م)
• اسناد ايراني (1986 م)
• موقعيت زباني در پاکستان
دروس مورد مطالعه درس زبان شناسي ايراني، جوابگوي نيازهاي آن دسته از دانشجوياني است که به جنبه هاي گوناگون زبان و فرهنگ ايران علاقه مند باشند و بخواهند پژوهش ها و بررسي هاي خود را در اين زمينه گسترش دهند. البته بايد يادآور شد که دانشجويان علاقمند به شناسايي زبان هاي محلي، جغرافيايي زباني، زبان شناسي تاريخي در حيطه زبان هاي هند و اروپايي، مطالعه زبان آشوري، مطالعه زبان هاي هندي، مطالعات مربوط به آسياي مرکزي، مي توانند از اين درس به عنوان يک بررسي جامع و گسترده در زمينه زبان شناسي و ريشه شناسي استفاده کنند. موضوعات اصلي که در اين درس مطرح مي شوند، عبارتند از” مقدمه اي در نقد و بررسي کتاب شناسي ايران، و دنياي ايران باستان.
علاوه بر اين دو موضوع، سميناري درباره دگرگوني ها و ويژگي هاي زباني در دنياي ايران باستان و حوزه نفوذ زبان هاي ايراني برقرار خواهد شد. در اين دوره نوشته هايي که از زبان هاي کهن ايراني به جا مانده و نسخ تأليفاتي در اين زمينه که در کتابخانه دپارتمان مطالعات آسيايي نگهداري مي شود، مورد مطالعه دانشجويان قرار مي گيرد نقد و بررسي نسخه هاي خطي کهن، دانش پژوهان را با ويژگي هاي هريک از زبان ها، چه از نظر آواشناسي و نوشتاري و چه از نظر عملکرد اين زبانها، آشنا مي کند. دانشجويان موظفند در پايان سال، رساله کوتاهي در مورد نتايج مطالعات پژوهشي خود در زمينه زبان شناسي ايراني بنويسند و در مرحله آزمون نهايي تحويل دهند.

متون مورد مطالعه
 

• زبان هاي ايراني (تأليف آ. و. روسي 1999)
• شرحي درباره زبان هاي ايراني (گردآورند ر. اشميت، 1989)
• ادبيات ايران پيش از اسلام (تأليف آ. پاليارو، 1968)
• چند گونگي زباني در ايران دوره هخامنشي
• زبان هاي ايران ميانه (گردآورنده و ب. هنينگ ه. ب. بيلي)
• زبان هاي ايراني (تأليف ي. م. اورانسکي)

تاريخ ايران اسلامي
 

کرسي استادي درس تاريخ ايران از ورود اسلام تا عصر حاضر به خانم پروفسور فليچتا فرار و سپرده شده است. او تحصيلات خود رادر موسسه شرق ناسي دانشگاه ناپل به پايان رساند و از همين دانشگاه موفق به دريافت درجه دکتري در رشته مطالعات ايراني شده است. مطالعه تاريخ ايران در اين درس به دو بخش تقسيم شده است.
در بخش نخست سير تطور و دگرگوني هاي تاريخ ايران از زمان سلطنت خاندان صفوي تا دوره حکومت سلسله پهلوي مورد بررسي کلي قرار مي گيرد. در اين بخش دانشجويان جريان هاي شکل گيري دولت هاي ايراني و گسترش معاني مفاهيمي چون “ملي” و “مليت” در ذهن سياستمداران، دولتمردان و روشنفکران را مورد مطالعه و تجزيه و تحليل تاريخي قرار مي دهند. مسئله ملت و ملت گرايي مرتبط با مسائل تأثير گذرانده اي چون زبان شناسي، علوم اجتماعي و جغرافيا مطرح و بررسي مي شود.
در اين مرحله دانشجويان به شکلي مستند و تاريخي مسير رشد و دگرگوني هاي تفکر سياسي ملت ايران و کاربرد مفاهيمي چون وطن، مردم،، مرزهاي جغرافيايي، دولت و ملت را از طريق مطالعه دگرگوني هاي زبان، که از عوامل تعيين کننده اين رشد و آگاهي به شمار مي رود، مورد بحث و تبادل نظر قرار مي دهند. اين بررسي همزمان و همراه با مطالعه نقشه هاي جغرافيايي که تغييرات و جابه جايي مرزهاي ايران را در گذر حکومت ها و وقايع تاريخي- سياسي نشان مي دهد، صورت مي گيرد تا دانشجويان به طور مستند از چگونگي شکل گيري اين مفاهيم نو در ذهن و تفکر توده هاي مردم آگاه شوند.
علاوه بر نقشه هاي جغرافيايي، گزارش ها و سفرنامه هاي سياحان، کتب و متون تاريخي ديگري نيز که نشان دهنده سير پيدايش مفهوم مليت ايراني در سده هاي اخير باشد نيز در دسترس دانشجويان علاقه مند قرار خواهد گرفت. در طول سال تحصيلي، متوني به زبان فارسي از آثار نويسندگان، مورخان منتقدان و روزنامه نگاران درباره مليت و هويت قومي در ايران مورد بررسي و مطالعه قرار خواهد گرفت.

بخش ويژه
 

بخش ويژه اين درس به آشنايي با ويژگي هاي تاريخي و جغرافيايي اقوام مختلف در حوزه جغرافيايي سرزمين ايران اختصاص دارد. در اين بخش چگونگي شکل گيري مناطق جغرافيايي که محل تجمع و رشد اقوام و هويت هاي زباني و فرهنگي متفاوت هستند، مورد بررسي قرار مي گيرد. دانشجويان در اين بخش به مطالعه ويژگي هاي اقوامي که در سرزمين ايران سکونت دارند و چگونگي روابط فرهنگي و زباني ميان آنان از دوره ورود اسلام تاکنون مي پردازند.
در اين مرحله توجه و نقد مسائل مربوط هويت قومي و رابطه آن با هويت ملي و تأثيرپذيري اين مفاهيم از يکديگر در روند آگاهي هاي سياسي- تاريخي اقوام مختلف از اهميت خاصي برخوردار است. کلاس هاي اين درس به صورت تدريسي – سميناري برگزار مي شود و متون خاص مربوط به موضوع مورد بحث از طرف استاد مسئول در اختيار دانشجويان قرار مي گيرد. دانشجويان موظفند در طول سال تحصيلي رساله هاي کوتاهي در مورد موضوعات مورد بحث تنظيم کنند که در پايان سال در آزمون نهايي ارزشيابي خواهند شد.

متون مورد مطالعه
 

• ايران عهد قرون وسطي (تأليف د. مورگان، 1988)
• ريشه هاي قومي مليت گرايي (تأليف آ. د. اسميت، 1992)
• حدود و مرزهاي جغرافياي اسلامي در قرون وسطي (تأليف ر. و براور، 1995)
• اعتقادات قومي در ايران و افغانستان (گرد آورنده ج. پ. ديگارد، 1988)

زبان و ادبيات فارسي در مدرسه مطالعات اسلامي
 

همچنان که پيش از اين اشاره شد، زبان و ادبيات فارسي در موسسه دانشگاهي شرق شناسي ناپل در دو دانشکده تدريس مي شود:
يکي کرسي استادي پروفسور درمه و پروفسور برنارديني در دانشکده ادبيات و فلسفه و ديگري کرسي استادي پروفسور رحيم رضا که در مدرسه مطالعات اسلامي از سال 1997 تاکنون در حال فعاليت است. پروفسور رحيم رضا اردو زبان است و در زبان هاي فارسي، اردو، پشتو و تاجيکي و ادبيات مربوط به اين زبان ها و آداب و سنن مناطقي که در آن اين زبان ها رشد و گسترش پيدا کرده، مطالعات و تأليفات فراواني دارد. تدريس زبان و ادب فارسي در مدرسه مطالعات اسلامي، همانند کرسي زبان فارسي دانشکده ادبيات و فلسفه، به دو دوره دو ساله تقسيم مي شود.

دروس دو ساله اول
 

مواد درسي دو ساله اول، با توجه به شرايط دانشجوياني که براي اولين بار با خط و زباني غير اروپايي آشنا مي شوند، موضوعات زير را در بر مي گيرند:
• مقدماتي کلي درباره ويژگي هاي زباني و خصوصيات تاريخي و ادبي و فرهنگي زبان و خط فارسي
• اصول و قواعد دستوري، مطالعه و ترجمه قسمت هاي کوتاهي از متون ادبي دوره کلاسيک زبان فارسي به ويژه آثاري در زمينه هاي عرفاني و مذهبي
• مطالعه ادبيات دوره جمهوري اسلامي ايران

دروس دو ساله دوم
 

در اين بخش چون دانشجويان با مقدمات دستوري و صرفي و نحوي زبان فارسي نسبتاً آشنا شده اند، موضوعات ديگري نيز مورد بررسي و تجزيه و تحليل آنان قرار مي گيرد که عبارتنداز:
• مطالعه اهميت زبان فارسي به عنوان دومين زبان مهم دنياي اسلام، که بخش بزرگي از تأليفات علمي و ادبي تمدن شکوفاي اسلامي را بر دارد.
• مطالعه عميق تر دستور زبان فارسي و شناسايي اشکال و قالب ها و لغات و قواعد دستوري زبان عربي که با ظهور اسلام وارد زبان فارسي شده اند.
• نقد تحليلي ادبيات کلاسيک فارسي با توجهي ويژه به متون و آثاري که درباره عرفان و دين به رشته تحرير در آمده اند.
دوره چهار ساله زبان و ادبيات فارسي مدرسه مطالعات اسلامي دانشگاه ناپل بيش از هر چيز در پي آن است که دانشجويان و علاقمندان اين رشته را با خصوصيات متمايز زبان فارسي در ميان خانواده زبان هاي هند و اروپايي و موقعيت ويژه اين زبان در حيطه زبان هاي کشورهاي اسلامي آشنا سازد. آميزش و همراهي زبان و فرهنگ و ادب ايراني با ارزش ها و معيارهاي اسلامي از ديگر موضوعات اين درس به شمار مي رود. اين بررسي شامل شناسايي و ارزشيابي زبان و ادبياتي است که به جهت چند قومي و چند مليتي بودن، به شکلي بسيار گسترده و پربار، فرهنگ ها و آداب و سنن گوناگوني را در خود جذب کرده و يکي از غني ترين ادبيات و فرهنگ هاي جهان را به وجود آورده است.
همچنان که زبان عربي و زبان ترکي به شکلي بسيار محدودتر توانسته اند در رشد و شکل گيري زبان فارسي تأثير بگذارند، زبان فارسي نيز به نوبه خود در زبان هاي منطقه وسيعي از کشورهاي عرب زبان و ترک زبان نفوذ کرده و آثاري چه در زبان ادبي و چه در زبان روزمره از خود به جا گذارده است. علاوه بر اين از طريق ترجمه متون ادب فارسي به زبان هاي عربي وترکي شاهد نفوذ ويژگي هاي ادبي و سبکي اين زبان در ادبيات کشورهاي دور و نزديک نيز هستيم. بنابراين آشنايي به زبان و ادبيات فارسي دانشجويان را در شناخت و مطالعه فرهنگ و ادب کشورهاي ديگري مانند هند که از اين زبان به عنوان زبان دولتي و تشکيلاتي و سياسي استفاده مي کرد، ياري مي کند.
دانشجويان رشته زبان و ادبيات فارسي به جهت درک و فراگيري هرچه بهتر زبان فارسي و فرهنگ ايراني، موظفند درس هاي مربوط به ريشه شناسي و زبان شناسي ايراني را نيز در برنامه درسي خود بگنجانند. همچنين يک دوره دو ساله زبان عربي به عنوان زبان دوم و دروس مربوط به اسلام شناسي، تاريخ فلسفه اسلامي، شرع اسلام و هنر و تمدن اسلامي از شرايط لازم مطالعه زبان فارسي مي باشند.
بي ترديد آشنايي به زبان انگليسي براي دستيابي و استفاده از منابع و مأخذ اروپايي و همچنين امکان به کار گرفتن زبان هاي ديگري چون فرانسه، روسي و آلماني دانشجويان را در مطالعه و بررسي کتاب شناسي وسيعي که درباره زبان و ادب فارسي موجود است ياري مي کند.

متون مورد مطالعه
 

زبان
 

• دستور زبان فارسي (تأليف ج. درمه، 1979)
• دستور زبان معاصر فارسي (تأليف ژ. لازار، 1957)
• دستور فارسي (تأليف آ. لامبتون، 1953)
• آموزش زبان فارسي (تأليف دکتر يدالله ثمره، 1988)

ادبيات
 

• تاريخ ادبيات فارسي (تأليف آ. پاليارو، آ. بائوساني، 1960)
• تاريخ ادبيات ايران (تأليف ي. ريپکا 1968)
• تاريخ ادبيات فارسي (تأليف آ. م. پيه مونتسه، 1970)
متون و مآخذ کتاب شناسي ديگري نيز در طول سال مورد مطالعه دانشجويان قرار مي گيرد که از طرف استاد مسئول به صورت فتوکپي در اختيار آنان گذاشته مي شود.

تاريخ تطبيقي زبان هاي هند و ايراني
 

کرسي استادي درس تاريخ تطبيقي زبان هاي هند و ايراني به عهده پروفسور مائور و ماجي گذاشته شده است. دکتر ماجي تحصيلات عالي خود را در دانشگاه رم به پايان رسانده و از موسسه شرق شناسي ناپل موفق به اخذ دکتري در رشته مطالعات ايراني شده است. وي پژوهش هاي ارزنده اي در زمينه زبان هاي ايران باستان و نگارش و آواشناسي و نکات دستوري اين زبانها به انجام رسانده است. و در مطالعات مربوط به زبان هاي اوستايي و سکايي و ختايي تخصص دارد. درس تاريخ تطبيقي زبان هاي هند و ايراني به سه بخش تقسيم مي شود:
بخش مقدماتي: در مرحله مقدماتي درس دانشجويان با ويژگي هاي کلي و پيش تاريخي زبان هاي هند و ايراني و هند و آريايي آشنا مي شوند و نکاتي از نگارش و آواشناسي و قواعد دستوري اين زبان ها را مورد مطالعه قرار مي دهند.
بخش تمريني. در اين بخش روش هاي مربوط به کتاب شناسي و متدولوژي بررسي و فراگيري زبان هاي هند و ايراني به دانشجويان آموخته مي شود. متون اوستايي و بخشهايي از وداها و زبان هاي کهن ايراني از نظر ريشه شناسي و زبان شناسي خوانده و تجزيه و تحليل مي شوند.
بخش ويژه: در بخش سوم موضوع مربوط به تأثير و نفوذ ويژگي هاي زبان هاي هندي در زبان ختايي مورد مطالعه دانشجويان قرار مي گيرد، در اين مرحله دانشجويان متون مربوط را از نظر خصوصيات تاريخي و جغرافيايي مورد بحث قرار مي دهند. به علت گستردگي مطالب مورد بحث و منابع کتاب شناسي مورد مطالعه، دانشجويان علاقمند بايد در کلاسها حضور فعال و مستمر داشته باشند تا بتوانند از متون مورد بررسي و تأليفاتي که به صورت فتوکپي در اختيار آنان قرار مي گيرد حداکثر استفاده را به عمل آورند. در پايان سال تحصيلي، به جهت گذراندن آزمون نهايي، هر دانشجو موظف است يکي از موضوعات پيشنهادي مربوط به بخش مقدماتي و بخش ويژه درس را انتخاب و رساله اي پژوهشي درباره آن بنگارد. اين رساله موضوع آزمون نهايي به شمار مي آيد.

متون مورد مطالعه
 

• آرياييها (تأليف ر. اشميت، دايره المعارف ايرانيکا، 1987)
• زبان هاي هند و آريايي (تأليف س. پ. مازيکا، 1991)
• زبان سانسکريت (تأليف ر. لازوني، 1997)
• زبان هاي ايراني (تأليف ن. اسميس- ويليامز)
• زبان هاي اوستايي (اثرک. هافمن، دايره المعارف ايرانيکا، 1992)
در طول سال تحصيلي منابع ديگري نيز به وسيله استاد مسئول در اختيار دانشجويان قرار مي گيرد.
دانشجوياني که علاقمند به انتخاب اين درس به عنوان موضوع پايان نامه خود باشند، بايد در سال سوم تحصيلي و دو سال پيش از پايان دوره ليسانس موضوع رساله خود را با توافق استاد مسئول انتخاب و شروع به گردآوري منابع و مآخذ مورد نياز نمايند. از شروط لازم جهت تدوين پايان نامه دوره ليسانس در زمينه تاريخ تطبيقي زبان هاي هند و ايراني، آشنايي به زبان شناسي و ريشه شناسي و زبان هاي مهم اروپايي و گذراندن دو سال اول اين درس مي باشد.

کتابخانه ها
 

همچنان که در مقدمه اين بخش اشاره وقت، موسسه دانشگاهي شرق شناسي ناپل داراي چهار دانشکده است و هر دانشکده برحسب رشته تحصيلي به دپارتمان هاي مختلف تقسيم مي شود. هريک از اين دانشکده ها و دپارتمان ها کتابخانه مربوط به خود را دارا مي باشند. کتاب هاي مربوط به رشته زبان و ادبيات فارسي و ايران شناسي و زبان هاي ايراني در دپارتمان مطالعات آسيايي نگهداري مي شود. اين کتابخانه در سال 1984 و در زمان تأسيس دپارتمان مطالعات آسيايي، از تلفيق کتابخانه سمينارهاي مختلف زبان، مربوط به حوزه فرهنگي آسيا، به وجود آمده است. از به هم پيوستن اين کتابخانه ها مجموعه اي بالغ بر 60 هزار جلد کتاب در زمينه هاي گوناگون در کتابخانه دپارتمان مطالعات آسيايي جمع آوري شد که هسته اوليه اسناد و کتب اين مرکز به شمار مي آيد.
هم اکنون کتابخانه اين دپارتمان شامل 208 هزار جلد کتاب است که 60 درصد اين کتب به زبان هاي اروپايي و 40 درصد آن به زبان هاي آسيايي نوشته شده است. علاوه بر اين، تعداد 2000 مجله و گاهنامه به زبان هاي مختلف آسيايي و اروپايي و 150 نسخه دست نويس به اين مجموعه اضافه شده است که به اين ترتيب آن را در زمره يکي از کتابخانه هاي وسيع و مهم در زمينه شرق شناسي قرار مي دهد. بيش از 500 ميکرو فيلم و ديگر امکانات سمعي و بصري در اين کتابخانه وجود دارد که دانشجويان مي توانند در فعاليت هاي پژوهشي خود، از طريق استفاده از کامپيوترهايي که در اختيار آنان گذاشته شده، مورد استفاده قرار دهند. در اين کتابخانه نسخ بسيار نفيس و نايابي که متعلق به هسته اوليه موسسه شرق شناسي ناپل (مدرسه چيني ها) بوده اند نيز نگهداري مي شوند که در واقع سرمايه ارزنده اي براي استفاده تحقيقي شرق شناسان در سطح بين المللي به شمار مي آيند.

دکتري مطالعات ايراني
 

موسسه دانشگاهي شرق شناسي ناپل در حال حاضر تنها موسسه اي است که به طور مستقل دوره دکتري مطالعات ايراني دارد. اين دوره از سال 1987 تأسيس شده و تاکنون تعداد بسياري از دانش پژوهان علاقمند به مطالعات ايراني موفق به اخذ درجه دکتري از اين موسسه شده اند.
از شرط ورود به دوره دکتري مطالعات ايراني گذراندن آزموني در دو مرحله کتبي و شفاهي و تسلط کامل به دو زبان خارجي مي باشد. اين دوره سه سال به طول مي انجامد و دانشجويان متقاضي پس از موفقيت در آزمون ورودي از بورس تحصيلي بهره مند مي شوند. در پايان دوره سه ساله دکتري دانشجويان موظفند نتايج بررسي ها و پژوهش هاي علمي خود را به صورت پايان نامه تدوين نموده و در مرحله آزمون نهايي از آن دفاع نمايند. اين رساله ها در اکثر موارد به جهت ارزش علمي و پژوهشي که دارا هستند از طرف دانشگاه چاپ و در دسترس دانشجويان و علاقمندان اين رشته درسي قرار مي گيرند. در اينجا به عنوان برخي از اين رساله ها اشاره مي رود:
• شعر و کتاب شناسي: پنج تذکره از دوره صفويه (س. مانوکيان 1996)
• سروده هاي اوستايي درباره خورشيد و ماه (آ. ک پانايينو، 1992)
• روابط ايران و اندلس و تأثير فرهنگ ايراني (ل. ماسترانجلو، 1997)
• يکي از ريشه هاي داستان کوتاه در زبان فارسي: حکايات و مقامات (ن. لوچتي، 1997)
• بازسازي جغرافيايي تاريخي مرو از انقراض حکومت ساسانيان تا حمله مغول (س. سيد سجادي، 1996)
• متن اوستايي هدوخت نسک (آ. پيراس، 1995)
منبع: یزدان پرست، حمید؛ (1388) نامه ایران: مجموعه مقاله ها، سروده ها و مطالب ایران شناسی، تهران، اطلاعات، چاپ نخست.