ثواب نماز جماعت
1- قال النبي(ص): و اما الجماعة فان صفوف امتي في الارض کصفوف الملائکة في السماء، و الرکعة في جماعة، اربع و عشرون رکعة، کل رکعة احب الي الله عزوجل من عباده اربعين سنة، و اما يوم القيامة يجمع الله فيه الاولين و الاخرين للحساب، فما من مومن مشي الي الجماعة الا خفف الله عليه عزوجل اهوال يوم القيامة ثم يامر به الي الجنة(1).
پيامبر(ص) فرمودند: و امّا جماعت، پس همانا صف هاي امّت من روي زمين مانند صفوف ملائکه در آسمان ها مي باشد، و يک رکعت نماز جماعت مساوي است با بيست و چهار رکعت نمازي که هر رکعت آن نزد خدا محبوب تر است از عبادت چهل سال.
و امّا ثواب نماز جماعت در قيامت که خدا اوّلين و آخرين را جمع مي کند براي حساب اين خواهد بود که نيست هيچ مؤمني که در دنيا شرکت در نماز جماعت کرده باشد مگر آنکه خدا تخفيف مي دهد بر آن هول هاي قيامت را و سپس به آن امر مي کند داخل بهشت شود.
2- قال النبي(ص): من ام قوما باذنهم و هم به راضون فاقتصد بهم في حضوره و احسن صلاته بقيامه و قراءته و رکوعه و سجوده و قعوده فله مثل اجر القوم و لا ينقص من اجورهم شيء.
الا و من ام قوما بامرهم ثم لم يتم بهم الصلاة و لم يحسن في رکوعه و سجوده و خشوعه و قراءته ردت عليه صلاته و لم تجاوز ترقوته و کانت منزلته کمنزلة امام جائر معتد لم يصلح الي رعيته و لم يقم فيهم بحق و لا قام فيهم بامر(2).
پيامبر(ص) فرمودند: کسي که امام جماعت شود براي گروهي به اذن و رضايت آنها پس اين امام جماعت در حضور خود براي جماعت مرتّب باشد، به وقت حاضر شود براي جماعت و نماز را از نظر رکوع و سجود و نشست و برخاست خوب انجام دهد پس از براي اين امام جماعت ثوابي خواهد بود معادل ثواب همه افراد جماعت با اين که خدا از ثواب آن افراد هم کم نخواهد نمود.
توجّه داشته باشيد: هرکس امام جماعت شد براي افراد البتّه به خواست آنها، امّا نماز را به طور کامل و خوب از نظر رکوع و سجود و خشوع و قرائت انجام نداد اين نماز بر اين شخص ردّ خواهد شد و حتي از گردن و تراقي او بالاتر نخواهد رفت و مقام اين شخص مثل مقام امام ظالم مي ماند که نسبت به زيردستان خود اصلاح و خدمتي انجام نداده باشد و حق و عدالت را در ميان آنها پياده نکرده باشد و هيچ گونه کاري براي آنها انجام نداده باشد.
3- قال علي(ع) قال رسول الله(ص): من صلي صلاة الصبح يوم الجمعة مع الجماعة اعطاه الله بکل رکعة ثواب نبي و بني له في الجنة قصرا من الزبرجد و يستغفر له ملائکة السماوات السبع، و سموک البحار و اوراق الاشجار و طيور الهواء و نجوم السماء و اقطار الامطار الي الجمعة الاتية.
و من صلي صلاة الظهر منها معها اعطاه الله ثواب العلماء و الصلحاء و الزهاد، وبکل رکعة حجة و عمرة و يحشر و في راسه تاج من نور و لو مات الي الجمعة الاتية کان کمن مات شهيدا.
و من صلي صلاة العصر منها معها اعطاه الله ثواب خمسة و عشرين نبيا.
و من صلي صلاة المغرب منها معها فکانه اکسي الف يتيم و اشبع الف جائع و خدم الف نبي مرسل و بني بيت المقدس بيده و يجعل الله تعالي قبره روضة و يرحمه النکيرين.
و من صلي صلاة العشاء منها مع الجماعة ينادي ملک من تحت العرش: ايها العبد السعيد ادع کلما تريد من الله من حوائج الدنيا و الاخرة ويسقي عند الاحتضار بشربة الکوثر ويطعم بفواکه الجنة و غفر الله لوالديه و لو مات تلک الليلة کان کمن مات شهيدا(3).
امام علي(ع) فرمود: پيامبر(ص) فرمودند: کسي که روز جمعه نماز صبح را به جماعت بخواند خداوند براي هر رکعت ثواب پيامبري به او عطا مي کند و قصري از زبرجد براي او در بهشت بنا مي کند و ملائکه هفت آسمان براي او استغفار مي کند و همچنين طلب مغفرت مي کنند براي او ماهيان دريا، برگ درختان، و پرندگان هوا و ستاره هاي آسمان و قطرات باران تا جمعه آينده.
و امّا کسي که نماز ظهر جمعه را به جماعت بخواند، خداوند عطا مي کند به آن ثواب علما و صلحا و زهّاد را، و به هررکعتي ثواب يک حجّ و يک عمره عطا مي کند و فرداي قيامت محشور مي شود و حال آنکه در سر او تاجي از نور مي باشد و اگر تا جمعه آينده بميرد مانند شهيد مرده است.
و امّا کسي که نماز عصر را به جماعت بخواند خداوند عطا مي کند به آن ثواب بيست و پنج نبي را.
و امّا کسي که نماز مغرب را به جماعت بخواند پس گويا هزار يتيم را پوشانده، و هزار گرسنه را سير کرده و خدمت هزار پيامبر مرسل نموده است، و بنا نموده بيت المقدّس را با دست خود و قرارمي دهد خدا قبر او را باغي و دو ملک نکير و منکر به او رحم خواهند نمود.
و امّا کسي که نماز عشا را به جماعت بخواند در روز جمعه، ملکي از تحت عرش خدا ندا مي کند: اي بنده سعادت مند خدا هر چه از حوائج دنيا و آخرت مي خواهي، دعا کن که برآورده است و در موقع احتضار از آب کوثر سير خواهد شد و او را به ميوه هاي بهشتي اطعام مي کنند و خداوند پدر و مادر او را مي بخشد و اگر در اين شب بميرد مانند شهيد مرده است.
4- قال الصادق(ع): من صلي خمس صلوات في اليوم و الليلة في جماعة فظنوا به خيرا و اجيزوا شهادته(4).
امام صادق(ع) فرمودند: کسي که به پنج نماز در شب و روز به جماعت حاضر شود پس به او حُسن ظنّ نماييد و شهادت او را هم در امورات بپذيريد.
5- قال سئلت الصادق(ع) عن القوم من اصحابنا يجتمعون فتحضر الصلاة فيقول بعضهم لبعض تقدم يا فلان.
فقال(ع) ان رسول الله(ص) قال يتقدم القوم اقروهم للقرآن، فان کانوا في القراءة سواء، فاقدمهم هجرة، فان کانوا في الهجرة سواء، فاکبرهم سنا، فان کانوا في السن سواء، فليومهم اعلمهم بالسنة و افقههم في الدين، و لا يتقدمن احدکم الرجل في منزله و لا صاحب سلطان في سلطانه(5).
راوي گويد سؤال نمودم از امام صادق(ع) درباره عده اي از دوستان که در جلسه اي جمع بودند پس وقت نماز شد و بعضي از آنها به بعض ديگري گفتند بايست جلو و امام جماعت بشو (اين مساله چه حکمي دارد؟) پس حضرت شرائط حقّ تقدّم در امام جماعت بر ديگري را معيّن کردند و استناد نمودند به فرمايشات رسول خدا(ص) که آن حضرت اين چنين حقّ تقدّم را بيان کردند:
اوّل آن کسي که از نظر قرائت بهتر باشد.
و اگر در قرائت همه يکسان بودند آن کسي که از نظر هجرت (رفتن از مکّه و ديگر مناطق بت پرستي به مدينه طيّبه) مقدّم باشد.
پس اگر در هجرت هم مساوي بودند پس مسن ترين آنها مقدم است.
و اگر از نظر سن هم مساوي بودند آنکه از شناخت مسائل ديني علم او بيشتر باشد.
سپس حضرت فرمودند: مبادا شما يک فرد را در منزل مقدّم قرار دهيد به خاطر صاحب منزل بودن يا سلطاني را در قلمرو حکومتش مقدّم داريد به خاطر مقام سلطنتش هيچ کدام از اين دو امر ملاک براي تقدّم امام جماعت نخواهد بود.
قال: فان کانوا في السن سواء فاصبحهم وجها(6).
امام فرمودند: پس اگر از نظر سنّ ميان افراد تفاوتي نباشد پس آنکه از نظر صورت صباحت و زيبايي بيشتر دارد حقّ تقدّم خواهد داشت بر ديگران.
6- قال الرضا(ع): و ان اولي الناس بالتقدم في الجماعة اقرئهم بالقرآن و ان کانوا في القرآن سواء فافقههم، و ان کانوا في الفقه سواء فاقدمهم هجزة و کانوا في الهجرة سواء فاسنهم فان کانوا في السن سواء فاصبحهم وجها و صاحب المسجد اولي بالمسجد (7).
امام رضا(ع) فرمودند: حقّ تقدّم در نماز جماعت براي امام به اين ترتيب خواهد بود.
اوّل آنکه از نظر قرائت بهتر باشد.
دوّم آنکه از نظر شناخت به مسائل آگاه تر باشد.
سوّم آنکه از نظر هجرت مقدّم باشد.
چهارم آنکه از نظر سنّ مقدّم باشد.
پنجم آنکه از نظر زيبايي زيباتر باشد.
و در پايان فرمود صاحب مسجد (که شايد مقصود امام جماعت راتب باشد) مقدّم بر ديگران است.
7- قال الرضا(ع) في حديث العلل: انما جعلت الجماعة لئلا يکون الاخلاص و التوحيد و الاسلام و العبادة الله الا ظاهرا مکشوفا مشهورا لان في اظهاره حجة علي اهل المشرق و المغرب لله وحده، و ليکون المنافق و المستخف موديا لما اقر به بظاهر الاسلام و المراقبة و ليکون شهادات الناس بالاسلام بعضهم لبعض جائزة ممکنة مع ما فيه من المساعدة علي البر و التقوي و الزجر عن کثير عن معاصي الله عزوجل(8).
امام رضا(ع) در ضمن حديثي در بيان علّت احکام فرمودند: همانا جماعت تأسيس شده به خاطر چند علّت:
اوّل: آنکه عبادت براي خدا و توحيد و اخلاص و اسلام همه اين ها در نماز جماعت به مرحله ظهور و کشف براي جميع اهل شرق و غرب خواهد رسيد و اين خود دليل و حجّت از خدا است بر ديگران که متوجّه شوند خدا چه اندازه بنده موحّد و خالص در عبادت دارد.
دوّم آنکه: شخص منافق و بي تفاوت به احکام اسلام مجبور خواهد شد که انجام دهد آنچه که به ظاهر اقرار نموده است ازاسلام و آن هم مراقبت کامل داشته باشد از نظر عمل.
سوّم آنکه: امکان شهادت دادن به اسلام يک نفر با حضور در نماز جماعت براي ديگران ميسّر خواهد بود.
چهارم آنکه: در نماز جماع به خاطر اجتماع مسلمين امکان مساعدت همگان در امورات خير وعام المنفعة وجود دارد و در ضمن شرکت در جماعت سبب تقوي و پرهيز از بسياري ازمعاصي خواهد بود.
8- سئل الصادق(ع): ايهما افضل يصلي الرجل لنفسه في اول الوقت او يوخر قليلا و يصلي باهل مسجده اذا کان امامهم؟ قال: يوخر و يصلي باهل مسجده اذا کان [هو] الامام(9).
سؤال شد از امام صادق(ع) آيا کداميک از اين دو قسم افضل مي باشد در صورتي که شخص امام جماعت مسجدي باشد به تنهايي اوّل وقت نماز بخواند يا اين که مقدار کمي تأخير بيندازد تا اهل جماعت حاضر شوند و نماز را به جماعت بخواند حضرت فرمود: تأخير افضل خواهد بود که نماز به جماعت خوانده شود.
9- قال النبي(ص): من صلي اربعين يوما في جماعة يدرک التکبيرة الاولي کتب له براءتان: براءة من النار، و براءة من النفاق(10).
پيامبر (ص) فرمودند: کسي که چهل روز به جماعت حاضر شود و درک تکبيرة الاحرام امام جماعت را بکند يعني اوّل جماعت خود را حاضر سازد خدا دو آزادي برايش مي نويسد يک از آتش جهنّم، دوّم از نفاق.
10- عن عبدالله بن مسعود: عن عبدالله بن مسعود رحمة الله انه فاتته تکبيرة الافتتاح يوما فاعتق رقبة و جاء الي النبي(ص) فقال يا رسول الله(ص) فاتتني تکبيرة الافتتاح يوما فاعتقت رقبة هل کنت مدرکا فضلها فقال لا فقال ابن مسعود ثم اعتق اخري هل کنت مدرکا فضلها فقال(ص): لا يا ابن مسعود و لو انفقت ما في الارض جميعا لم تکن مدرکا فضلها(11).
از عبدالله بن مسعود نقل شده که يک مرتبه موقعي رسيد به نماز جماعت پيامبر که تکبيرة الاحرام آن حضرت را درک ننمود براي آنکه جبران ثواب آن بشود بنده اي در راه خدا آزاد نمود سپس از پيامبر سؤال نمود آيا جبران شد؟
حضرت فرمودند: خير، پس گفت: اگر بنده ديگري آزاد کنم آيا جبران ثواب تکبيرة الاحرام شده است؟
حضرت به او خطاب نمودند: خير، اي ابن مسعود اگر آنچه روي زمين است در راه خدا انفاق نمايي جبران ثوابي که نصيب تو نشده است نخواهد نمود.
11- قال الصادق(ع) انما جعل الجماعة و الاجتماع الي الصلاة لکي يعرف من يصلي ممن لايصلي، و من يحفظ مواقيت الصلاة ممن يضيع، و لولا ذلک لم يکن احدا ان يشهد علي احد بصلاح لان من لم يصل في جماعة فلا صلاة له بين المسلمين لان رسول الله(ص) قال لا صلاة لمن لم يصل في المسجد مع المسلمين الا من علة(12).
امام صادق(ع) فرمودند: نماز جماعت در اسلام تأسيس شد براي آنکه نمازگزار از غير نمازگزار شناخته شود، و همچنين معلوم شود چه کسي مقيّد است نماز را به وقت انجام دهد و چه کسي بي تفاوت در اين جهت، و اگر نبود نماز جماعت هيچ کس نمي توانست شهادت دهد خوبي ديگري را.
چون کسي که به جماعت مسلمين حاضر نشود مثل کسي است که اصل نماز را نخواند. زيرا پيامبر اکرم(ص) فرمودند: نماز نيست براي کسي که در مسجد با مسلمين نماز نگذارد مگر اين که ترک آن از جهت مريضي باشد.
12- قال الصادق(ع) صلاة الرجل في منزله جماعة تعدل اربعا و عشرين صلاة، و صلاة الرجل جماعة في المسجد تعدل ثمانيا و اربعين صلاة، مضاعفة في المسجد و ان الرکعة في المسجد الحرام الف رکعة في سواه من المساجد، و ان الصلاة في المسجد فردا بأربع و عشرين صلاة، و الصلاة في منزلک فردا هباء منثور لا يصعد منه الي الله تعالي شيء و من صلي في بيته جماعة رغبة عن المساجد فلا صلاة له و لا لمن صلي معه الا من علة تمنع من المسجد(13).
امام صادق(ع) فرمودند: نمازي که مرد در منزل به جماعت بخواند با بيست و چهار نماز مساوي است.
و اگر در مسجد به جماعت بخواند مساوي است با چهل و هشت نماز که دو برابر منزل خواهد بود.
و يک رکعت جماعت در مسجد الاحرام به منزله هزار رکعت در غيرمسجد الحرام مي باشد.
و نماز فرادي در مسجد ثواب بيست و چهار نماز دارد، اما نماز فرادي در منزل فقط ثواب يک نماز دارد.
و کسي که در منزل جماعت بخواند به جهت دوري و روگرداني از مسجد نمازي نيست، براي او و آن کسي که با او جماعت مي خواند مگر آنکه به جهت علتي باشد که نتواند حضور در مسجد داشته باشد.
13- قال النبي (ص): رجل يصلي في الجماعة و ليس له صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله صلاة واحدة و لاحظ له في الجماعة و رجل يصلي في الجماعة فله اربع و عشرون صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله خمسون صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله سبعون صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله ماتي صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله خمسماة صلاة.
فقام جابر بن عبدالله الانصاري و قال يا رسول الله فسر لنا هذه. قال رسول الله: رجل يصلي يرفع راسه قبل الامام و يضع قبل الامام فلا صلاة له، و رجل يضع راسه مع الامام و يرفع مع الامام فله صلاة واحدة و لا حظ في الجماعة، و رجل يضع راسه بعد الامام و يرفع بعده فله اربع و عشرون صلاة و رجل دخل في المسجد فراي الصفوف فقام وحده و خرج من الصف يمشي القهقري و قام معه فله مع من معه خمسون صلاة و رجل يصلي بالمسواک فله سبعون صلاة، و رجل کان موذنا يوذن في اوقات الصلاة فله ماتا صلاة و رجل کان اماما يقوم فيودي حق الامامة فله خمسماة صلاة(14).
پيامبر (ص) فرمودند: مردي نماز مي خواند در جماعت و نيست از براي او نمازي، و مردي نماز جماعت مي خواند و براي او يک نماز است و بهره اي از جماعت ندارد، و مردي است نماز جماعت مي خواند و نماز او مساوي با بيست و چهار نماز مي باشد، و مردي نماز جماعت مي خواند و نماز او مساوي با پنجاه نماز مي باشد و مردي نماز جماعت مي خواند و براي او هفتاد نماز است، و مردي نماز جماعت مي خواند براي او پانصد نماز مي باشد.
در اين هنگام جابر بن عبدالله انصاري ايستاد و گفت: يا رسول الله تفسير و بيان نماييد منظور از اين افراد چه کساني مي باشند. پيامبر (ص) فرمودند:
مردي نماز جماعت مي خواند امّا قبل از امام سر از رکوع و سجود بر مي دارد و قبل از امام هم به رکوع و سجود مي رود پس نماز واقعي و حقيقي براي او نيست.
و مردي نماز جماعت مي خواند امّا با امام به رکوع و سجود مي رود و با امام هم زمان برمي گردد براي اين فرد تنها يک نماز مي باشد مثل فرادي و بهره اي از ثواب جماعت براي او نيست.
و مردي نماز جماعت مي خواند امّا بعد از امام به رکوع و سجود مي رود و بعد از امام سر از رکوع و سجود بر مي دارد که براي هر نماز بيست و چهار نماز ثواب به او خواهند داد.
و مردي داخل مسجد مي شود صفوف نماز جماعت محلي براي او ندارد پس اين شخص تنها مي ايستد در اين موقع يک فرد از صف جلو خارج مي شود و برمي گردد به عقب و در کنار او مي ايستد که تنها نباشد خداوند به هر دو نفر ثواب پنجاه نماز خواهد داد.
و مردي مسواک مي زند و با دهان تميز نماز مي خواند براي او هفتاد نماز ثواب خواهند داد.
و مردي در اوقات نماز اذان مي گويد (و بعد وارد نماز جماعت مي شود) و يا اين که موذن و مکبّر نماز جماعت خواهد بود به اين فرد هم ثواب دويست نماز خواهند داد. و مردي که امام جماعت باشد و ديگران به او اقتدا کنند براي او ثواب پانصد نماز خواهد بود.
14- قال سالت الصادق(ع) عن رجل دخل المسجد فافتتح الصلاة فبينا هو قائم يصلي اذا اذن الموذن و اقام الصلاة.
قال(ع): فليصل رکعتين ثم يستانف الصلاة مع الامام و ليکن الرکعتان تطوعا(15).
گفت سؤال کردم از امام صادق(ع) از مردي که داخل شد و نماز را شروع کرد و در همين حالي که ايستاده بود و مشغول نماز بود موذن اذان گفت و نماز جماعت برپا شد.
حضرت فرمودند: نمازي که مشغول شده دو رکعت تمام کند و به امام اقتدا کند و آن دو رکعت نماز مستحبّ مي باشد.
15- قال سالت ابا عبدالله (ع) عن الرجل يصلي الفريضة ثم يجد قوما يصلون جماعة أ يجوز له ان يعيد الصلاة معهم؟
قال(ع): نعم و هو افضل. قلت: فان لم يفعل؟ قال: ليس به باس(16).
گفت سؤال نمودم از امام صادق از مردي که نماز واجب را مشغول مي شود پس از آن نماز جماعتي را مي يابد آيا جايز است براي او نماز را دو مرتبه با آنها به جماعت بخواند؟
حضرت فرمودند: بلي جايز است بلکه افضل مي باشد.
گفتم: اگر نخواند به جماعت براي او مسئوليتي مي باشد؟ فرمود: اشکالي ندارد.
16- سال رجل عن الصادق(ع) فقال: ان لي مسجدا علي باب داري فايهما افضل، اصلي في منزلي فاطيل الصلاة او اصلي بهم و اخفف؟ فکتب (ع): صل بهم و احسن الصلاة و لا تثقل(17).
سؤال کرد مردي از امام صادق(ع): مسجدي درب منزل من مي باشد آيا کداميک از اين دوعمل افضل مي باشد، نمازم را در منزل بخوانم و طول بدهم يا آنکه به جماعت با آنها بخوانم و مختصر؟
حضرت براي آن مرد در جواب نوشتند: نماز را به جماعت بخوان و هميشه نماز را خوب انجام ده و آن را عمل سنگين براي خود قرار ده.
17- قال الصادق(ع): الصلاة خلف العالم بالف رکعة، و خلف القرشي بماة، وخلف العربي خمسون، و خلف الموتي خمس(18).
امام صادق(ع) فرمودند: نماز پشت سرعالم خواندن هزار رکعت ثواب دارد، و اقتداء کردن به سيد ثواب صدرکعت و اقتداء نمودن به عربي (يعني مسلمان عادي غيرقريش) پنجاه رکعت و اقتداء نمودن به مولي (يعني برده و غلام) پنج رکعت مي باشد.
18- قال النبيُ (ع): من صلي خلف امام عالم فکانما صلي خلفي و خلف ابراهيم خليل الرحمن(19).
پيامبر(ص) فرمودند: کسي که به امام جماعت عالم اقتداء کند گويا به من و به ابراهيم خليل الرحمن(ع) اقتداء نموده است.
19- قال الصادق قال اميرالمومنين(ع) في وصية لابنه محمد بن الحنفية: و اعلم ان مروة المرء المسلم مروتان، مروة في حضر، و مروة في سفر.
فاما مروة الحضر، فقرائة القرآن، و مجالسة العلماء، و النظر في الفقه والمحافظة علي الصلاة في الجماعات.
و اما مروة السفر: فبذل الزاد، و قلة الخلاف علي من صحبک، و کثرة ذکر الله عزوجل في کل مصعد و مهبط و نزول و قيامت و قعود(20).
امام صادق(ع) فرمود اميرالمومنين(ع) در وصيتي به فرزند خود محمّد حنفيّه فرمودند: بدان اي فرزند من مروّت و انصاف و اداء حقّ براي مرد مسلمان دو قسم است: يک قسم در وطن، و يک قسم درسفر.
امّا در وطن، قرائت قرآن، حضورت در مجالس عالم، دقّت نظر در احکام شرعيّة، و مراقبت بر نماز جماعت مي باشد.
و امّا در سفر، پس بخشش زاد توشه به همسفران خود، نسبت به همراهان خود کمتر خطا انجام دادن- در جميع حالات و مواقع ازنشست و برخاست، سوار شدن و پياده شدن زياد ذکر خدا گفتن و به ياد او بودن.
20- قال النبي (ص): ان الله وعد ان يدخل الجنة ثلاثة نفر بغير حساب و يشفع کل واحد منهم في ثمانين الفا، الموذن، و الامام و رجل يتوضا ثم يدخل المسجد فيصلي في الجماعة(21).
پيامبر(ص) فرمودند: خداوند متعال وعده داده است سه نفر را بدون حساب وارد بهشت گرداند و هرکدام مي توانند هشتاد هزار نفر را شفاعت نمايند، شخصي که اذان مي گويد و امام جماعت، و مردي که وضو مي گيرد و وارد مسجد مي شود که نماز را به جماعت انجام دهد.
21- قال رسول اللهٌ(ص): ان الله يستحيي من عبده اذا صلي في جماعة، ثم ساله حاجة ان ينصرف حتي يقضيها(22).
پيامبر (ص) فرمودند: خداوند حيا مي کند از بنده خود موقعي که نماز جماعت مي خواند و از خدا حاجتي مسألت مي نمايد تا اين که حاجت او را برآورد.
22- قال الصادق(ع) في ذيل قوله تعالي: (رجال لاتلهيهم تجارة) انهم قوم اذا حضرت الصلاة ترکوا التجارة و انطلقوا الي الصلاة و هم اعظم اجرا ممن لم يتجر(23).
امام صادق(ع) در تفسير اين آيه قرآن (رجال لا تلهيهم تجارة) فرمود که منظور از اين مردان آنهايي مي باشد که موقعي که وقت نماز حاضر مي شود تجارت را ترک مي کنند و روانه نماز مي شوند و اجر اين ها بيشتر است از کساني که مشغول تجارت باشند.
23- قال النبي(ص): من شهد الجماعة کتب الله له بکل خطوة ذاهبا و راجعا عشر حسنات و رفع له عشر درجات و محي عنه عشر سيئات و ايما رجل يصلي الصلاة بالجماعة جاء علي الصراط کالبرق اللامع.
و الجماعة رحمة خير من الدنيا و ما فيها و من صلي الخمس بالجماعة اعطاه الله اجورالشهداء الذين قتلوا في سبيل الله محسنين و صابرين مصلين غيرمديرين.
و قال صلاة الرجل في الجماعة خير من صلاته في بيته اربعين سنة قيل يا رسول الله صلاة يوم قال لا صلاة واحدة(24).
پيامبر(ص) فرمودند: کسي که به نماز جماعت حاضر شد خداوند براي هر قدمي که جهت رفتن به جماعت و برگشتن بر مي دارد ده حسنه برايش مي نويسد و ده درجه مقام او را بالا مي برد و ده خطا از خطاهاي او محو خواهد کرد، و هر مردي که به جماعت نماز بخواند فرداي قيامت ازپل صراط مانند برق لامع عبور خواهد نمود.
و جماعت رحمتي است بهتر از دنيا و آنچه که در دنيا مي باشد. و کسي که نمازهاي پنج گانه را به جماعت بخواند خدا به او اجر شهيدان در راه خود را عطا مي کند.
و فرمودند: نماز مرد در جماعت بهتر است از چهل سال نماز فرادي که در خانه خوانده شود گفته شد يا رسول الله نماز يک روز که پنج نماز است بهتر است از چهل سال؟ حضرت فرمودند: خير، يک نماز اگر به جماعت خوانده شود بهتر از چهل سال نماز است که مرد در منزل خود فرادي بخواند.
24- قال النبي(ص): سدوا فرج الصفوف من استطاع ان يتم الصف الاول و الذي يليه فليفعل فان ذلک احب الي نبيکم و اتموا الصفوف فان الله و ملائکته يصلون علي الذين يتمون الصفوف(25).
پيامبر فرمودند: پر کنيد مکان هاي خالي بين صف ها را کسي که مي تواند صف اوّل يا دوّم را تمام کند که جاي خالي نباشد انجام دهد که اين عمل نزد پيامبر شما محبوب تر است و صف ها را تمام کنيد بعداً صف ديگري تشکيل دهيد خداوند و ملائکه اش بر اشخاصي که صفوف خالي را پر مي کنند درود و رحمت مي فرستند.
25- قال علي(ع): الا و من مشي الي مسجد يطلب فيه الجماعة کان له بکل خطوة سبعون الف حسنة و يرفع له من الدرجات مثل ذلک و ان مات و هو علي ذلک و کل الله به سبعين الف ملک يعودونه في قبره و يونسونه في وحدته و يستغفرون له حتي يبعث(26).
امام علي(ع) فرمودند: آگاه باشيد هرکس به طرف مسجدي براي خواندن نماز جماعت رفت براي هر قدم که بر مي دارد خدا هفتاد هزارحسنه به او مي دهد و هفتاد هزار درجه به مقام او مي افزايد و اگر به همين عمل از دار دنيا رفت خدا هفتاد هزار ملک موکّل او مي گرداند که در قبر از او عبادت کنند و انيس او باشند در تنهايي و تا فرداي قيامت براي او طلب مغفرت کنند.
26- قال رسول الله(ص): اتاني جبرئيل مع سبعين الف ملک بعد صلاة الظهر فقال: يا محمد، ان ربک يقرئک السلام و اهدي اليک هديتين لم يهدهما الي نبي قبلک. قلت: و ما تلک الهديتان؟ قال: الوتر ثلاث رکعات و الصلاة الخمس في جماعة. قلت. يا جبرئيل و ما لامتي في الجماعة؟
قال: يا محمد اذا کانا اثنين کتب الله لکل واحد بکل رکعة مائة و خمسين صلاة، و اذا کانوا ثلاثة کتب لکل واحد بکل رکعة ست مائة صلاة، و اذا کانوا اربعة کتب الله لکل واحد بکل رکعة الفا و مائتي صلاة، و اذا کانوا خسمة کتب الله لکل واحد بکل رکعة الفين و اربعمائة و اذا کانوا ستة کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة اربعة آلاف و ثمانمائة صلاة و اذا کانوا سبعة کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة تسعة آلاف و ست مائة صلاة، و اذا کانوا ثمانية کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة تسعة عشر الفا و مائتي صلاة، و اذا کانوا تسعة کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة ستة و ثلاثين الفا و اربعمائة صلاة و اذا کانوا عشره کتب الله لکل واحد بکل رکعة سبعين الفا و الفين و ثمانمائة صلاة.
فان زادوا علي العشرة فلو صارت السماوات کلها مدادا و الاشجار اقلاما و الثقلان مع الملائکة کتابا لم يقدروا ان يکتبوا ثواب رکعة واحدة.
يا محمد تکبيرة يدرکها المومن مع الامام خير من ستين الف حجة و عمرة و خير من الدنيا و ما فيها سبعين الف مرة، و رکعة يصليها المومن مع الامام خير من مائة الف دينار يتصدق بها علي المساکين وسجدة يسجدهما المومن مع الامام في جماعة خير من عتق مائة رقبة(27).
پيامبر(ص) فرمودند: جبرئيل با هفتاد هزار ملک بعد از نماز ظهر بر من نازل شد و گفت اي محمّد، پروردگارت سلامت مي رساند و دو هديه براي تو فرستاده که قبل از تو براي هيچ پيامبري نفرستاده.
گفتم چيست آن دو هديه؟
گفت: اوّل نماز وتر و شفع سه رکعت، دوّم نماز پنج عدد شبانه روز را به جماعت خواندن.
گفتم: براي امّت من چه ثوابي خواهد بود در جماعت؟
گفت: اي محمّد! اگر دو نفر باشند يک مأموم و ديگري امام جماعت، به هرکدام براي هر رکعت صد و پنجاه نماز داده مي شود، و اگر سه نفر باشند به هرکدام بر هر رکعت ششصد نماز، و اگر چهار نفر باشند به هرکدام بر هر رکعت دو هزار و چهارصد. و اگر شش نفر باشند، به هرکدام براي هر رکعت چهار هزار و ششصد نماز دهده مي شود، و اگر هفت نفر باشند به هر کدام براي هر رکعت نه هزار و ششصد نماز، و اگر هشت نفر باشند به هر کدام براي هر رکعت نوزده هزار و دويست نماز، و اگر نه نفر باشند به هر کدام براي هر نماز سي و شش هزار و چهارصد نماز، و اگر به ده نفر برسند براي هر کدام به هر رکعت هفتاد و دو هزار و هشتصد نماز ثواب داده مي شود.
پس اگر ده نفر تجاوز نمود اگر تمام درياهاي زمين و آسمان مرکّب شوند و درخت ها قلم شوند و جنّ و انس با ملائکه نويسنده شوند قدرت نوشتن ثواب يک رکعت از اين جماعت را نخواهند داشت.
و نيز جبرئيل گفت: اي محمّد! اگر مأموم تکبيرة الاحرام امام را درک کند بهتر است براي او از هفتاد هزار حجّ و عمره و هفتاد هزار مرتبه بهتر از دنيا و آنچه در دنيا خواهد بود، و اگر مأموم يک رکعت با امام درک کند بهتر است از صد هزار دينار که به فقرا صدقه بدهد، و اگر يک سجده با امام انجام دهد بهتر است از صد بنده که در راه خدا آزاد کند.
پيامبر(ص) فرمودند: و امّا جماعت، پس همانا صف هاي امّت من روي زمين مانند صفوف ملائکه در آسمان ها مي باشد، و يک رکعت نماز جماعت مساوي است با بيست و چهار رکعت نمازي که هر رکعت آن نزد خدا محبوب تر است از عبادت چهل سال.
و امّا ثواب نماز جماعت در قيامت که خدا اوّلين و آخرين را جمع مي کند براي حساب اين خواهد بود که نيست هيچ مؤمني که در دنيا شرکت در نماز جماعت کرده باشد مگر آنکه خدا تخفيف مي دهد بر آن هول هاي قيامت را و سپس به آن امر مي کند داخل بهشت شود.
2- قال النبي(ص): من ام قوما باذنهم و هم به راضون فاقتصد بهم في حضوره و احسن صلاته بقيامه و قراءته و رکوعه و سجوده و قعوده فله مثل اجر القوم و لا ينقص من اجورهم شيء.
الا و من ام قوما بامرهم ثم لم يتم بهم الصلاة و لم يحسن في رکوعه و سجوده و خشوعه و قراءته ردت عليه صلاته و لم تجاوز ترقوته و کانت منزلته کمنزلة امام جائر معتد لم يصلح الي رعيته و لم يقم فيهم بحق و لا قام فيهم بامر(2).
پيامبر(ص) فرمودند: کسي که امام جماعت شود براي گروهي به اذن و رضايت آنها پس اين امام جماعت در حضور خود براي جماعت مرتّب باشد، به وقت حاضر شود براي جماعت و نماز را از نظر رکوع و سجود و نشست و برخاست خوب انجام دهد پس از براي اين امام جماعت ثوابي خواهد بود معادل ثواب همه افراد جماعت با اين که خدا از ثواب آن افراد هم کم نخواهد نمود.
توجّه داشته باشيد: هرکس امام جماعت شد براي افراد البتّه به خواست آنها، امّا نماز را به طور کامل و خوب از نظر رکوع و سجود و خشوع و قرائت انجام نداد اين نماز بر اين شخص ردّ خواهد شد و حتي از گردن و تراقي او بالاتر نخواهد رفت و مقام اين شخص مثل مقام امام ظالم مي ماند که نسبت به زيردستان خود اصلاح و خدمتي انجام نداده باشد و حق و عدالت را در ميان آنها پياده نکرده باشد و هيچ گونه کاري براي آنها انجام نداده باشد.
3- قال علي(ع) قال رسول الله(ص): من صلي صلاة الصبح يوم الجمعة مع الجماعة اعطاه الله بکل رکعة ثواب نبي و بني له في الجنة قصرا من الزبرجد و يستغفر له ملائکة السماوات السبع، و سموک البحار و اوراق الاشجار و طيور الهواء و نجوم السماء و اقطار الامطار الي الجمعة الاتية.
و من صلي صلاة الظهر منها معها اعطاه الله ثواب العلماء و الصلحاء و الزهاد، وبکل رکعة حجة و عمرة و يحشر و في راسه تاج من نور و لو مات الي الجمعة الاتية کان کمن مات شهيدا.
و من صلي صلاة العصر منها معها اعطاه الله ثواب خمسة و عشرين نبيا.
و من صلي صلاة المغرب منها معها فکانه اکسي الف يتيم و اشبع الف جائع و خدم الف نبي مرسل و بني بيت المقدس بيده و يجعل الله تعالي قبره روضة و يرحمه النکيرين.
و من صلي صلاة العشاء منها مع الجماعة ينادي ملک من تحت العرش: ايها العبد السعيد ادع کلما تريد من الله من حوائج الدنيا و الاخرة ويسقي عند الاحتضار بشربة الکوثر ويطعم بفواکه الجنة و غفر الله لوالديه و لو مات تلک الليلة کان کمن مات شهيدا(3).
امام علي(ع) فرمود: پيامبر(ص) فرمودند: کسي که روز جمعه نماز صبح را به جماعت بخواند خداوند براي هر رکعت ثواب پيامبري به او عطا مي کند و قصري از زبرجد براي او در بهشت بنا مي کند و ملائکه هفت آسمان براي او استغفار مي کند و همچنين طلب مغفرت مي کنند براي او ماهيان دريا، برگ درختان، و پرندگان هوا و ستاره هاي آسمان و قطرات باران تا جمعه آينده.
و امّا کسي که نماز ظهر جمعه را به جماعت بخواند، خداوند عطا مي کند به آن ثواب علما و صلحا و زهّاد را، و به هررکعتي ثواب يک حجّ و يک عمره عطا مي کند و فرداي قيامت محشور مي شود و حال آنکه در سر او تاجي از نور مي باشد و اگر تا جمعه آينده بميرد مانند شهيد مرده است.
و امّا کسي که نماز عصر را به جماعت بخواند خداوند عطا مي کند به آن ثواب بيست و پنج نبي را.
و امّا کسي که نماز مغرب را به جماعت بخواند پس گويا هزار يتيم را پوشانده، و هزار گرسنه را سير کرده و خدمت هزار پيامبر مرسل نموده است، و بنا نموده بيت المقدّس را با دست خود و قرارمي دهد خدا قبر او را باغي و دو ملک نکير و منکر به او رحم خواهند نمود.
و امّا کسي که نماز عشا را به جماعت بخواند در روز جمعه، ملکي از تحت عرش خدا ندا مي کند: اي بنده سعادت مند خدا هر چه از حوائج دنيا و آخرت مي خواهي، دعا کن که برآورده است و در موقع احتضار از آب کوثر سير خواهد شد و او را به ميوه هاي بهشتي اطعام مي کنند و خداوند پدر و مادر او را مي بخشد و اگر در اين شب بميرد مانند شهيد مرده است.
4- قال الصادق(ع): من صلي خمس صلوات في اليوم و الليلة في جماعة فظنوا به خيرا و اجيزوا شهادته(4).
امام صادق(ع) فرمودند: کسي که به پنج نماز در شب و روز به جماعت حاضر شود پس به او حُسن ظنّ نماييد و شهادت او را هم در امورات بپذيريد.
5- قال سئلت الصادق(ع) عن القوم من اصحابنا يجتمعون فتحضر الصلاة فيقول بعضهم لبعض تقدم يا فلان.
فقال(ع) ان رسول الله(ص) قال يتقدم القوم اقروهم للقرآن، فان کانوا في القراءة سواء، فاقدمهم هجرة، فان کانوا في الهجرة سواء، فاکبرهم سنا، فان کانوا في السن سواء، فليومهم اعلمهم بالسنة و افقههم في الدين، و لا يتقدمن احدکم الرجل في منزله و لا صاحب سلطان في سلطانه(5).
راوي گويد سؤال نمودم از امام صادق(ع) درباره عده اي از دوستان که در جلسه اي جمع بودند پس وقت نماز شد و بعضي از آنها به بعض ديگري گفتند بايست جلو و امام جماعت بشو (اين مساله چه حکمي دارد؟) پس حضرت شرائط حقّ تقدّم در امام جماعت بر ديگري را معيّن کردند و استناد نمودند به فرمايشات رسول خدا(ص) که آن حضرت اين چنين حقّ تقدّم را بيان کردند:
اوّل آن کسي که از نظر قرائت بهتر باشد.
و اگر در قرائت همه يکسان بودند آن کسي که از نظر هجرت (رفتن از مکّه و ديگر مناطق بت پرستي به مدينه طيّبه) مقدّم باشد.
پس اگر در هجرت هم مساوي بودند پس مسن ترين آنها مقدم است.
و اگر از نظر سن هم مساوي بودند آنکه از شناخت مسائل ديني علم او بيشتر باشد.
سپس حضرت فرمودند: مبادا شما يک فرد را در منزل مقدّم قرار دهيد به خاطر صاحب منزل بودن يا سلطاني را در قلمرو حکومتش مقدّم داريد به خاطر مقام سلطنتش هيچ کدام از اين دو امر ملاک براي تقدّم امام جماعت نخواهد بود.
قال: فان کانوا في السن سواء فاصبحهم وجها(6).
امام فرمودند: پس اگر از نظر سنّ ميان افراد تفاوتي نباشد پس آنکه از نظر صورت صباحت و زيبايي بيشتر دارد حقّ تقدّم خواهد داشت بر ديگران.
6- قال الرضا(ع): و ان اولي الناس بالتقدم في الجماعة اقرئهم بالقرآن و ان کانوا في القرآن سواء فافقههم، و ان کانوا في الفقه سواء فاقدمهم هجزة و کانوا في الهجرة سواء فاسنهم فان کانوا في السن سواء فاصبحهم وجها و صاحب المسجد اولي بالمسجد (7).
امام رضا(ع) فرمودند: حقّ تقدّم در نماز جماعت براي امام به اين ترتيب خواهد بود.
اوّل آنکه از نظر قرائت بهتر باشد.
دوّم آنکه از نظر شناخت به مسائل آگاه تر باشد.
سوّم آنکه از نظر هجرت مقدّم باشد.
چهارم آنکه از نظر سنّ مقدّم باشد.
پنجم آنکه از نظر زيبايي زيباتر باشد.
و در پايان فرمود صاحب مسجد (که شايد مقصود امام جماعت راتب باشد) مقدّم بر ديگران است.
7- قال الرضا(ع) في حديث العلل: انما جعلت الجماعة لئلا يکون الاخلاص و التوحيد و الاسلام و العبادة الله الا ظاهرا مکشوفا مشهورا لان في اظهاره حجة علي اهل المشرق و المغرب لله وحده، و ليکون المنافق و المستخف موديا لما اقر به بظاهر الاسلام و المراقبة و ليکون شهادات الناس بالاسلام بعضهم لبعض جائزة ممکنة مع ما فيه من المساعدة علي البر و التقوي و الزجر عن کثير عن معاصي الله عزوجل(8).
امام رضا(ع) در ضمن حديثي در بيان علّت احکام فرمودند: همانا جماعت تأسيس شده به خاطر چند علّت:
اوّل: آنکه عبادت براي خدا و توحيد و اخلاص و اسلام همه اين ها در نماز جماعت به مرحله ظهور و کشف براي جميع اهل شرق و غرب خواهد رسيد و اين خود دليل و حجّت از خدا است بر ديگران که متوجّه شوند خدا چه اندازه بنده موحّد و خالص در عبادت دارد.
دوّم آنکه: شخص منافق و بي تفاوت به احکام اسلام مجبور خواهد شد که انجام دهد آنچه که به ظاهر اقرار نموده است ازاسلام و آن هم مراقبت کامل داشته باشد از نظر عمل.
سوّم آنکه: امکان شهادت دادن به اسلام يک نفر با حضور در نماز جماعت براي ديگران ميسّر خواهد بود.
چهارم آنکه: در نماز جماع به خاطر اجتماع مسلمين امکان مساعدت همگان در امورات خير وعام المنفعة وجود دارد و در ضمن شرکت در جماعت سبب تقوي و پرهيز از بسياري ازمعاصي خواهد بود.
8- سئل الصادق(ع): ايهما افضل يصلي الرجل لنفسه في اول الوقت او يوخر قليلا و يصلي باهل مسجده اذا کان امامهم؟ قال: يوخر و يصلي باهل مسجده اذا کان [هو] الامام(9).
سؤال شد از امام صادق(ع) آيا کداميک از اين دو قسم افضل مي باشد در صورتي که شخص امام جماعت مسجدي باشد به تنهايي اوّل وقت نماز بخواند يا اين که مقدار کمي تأخير بيندازد تا اهل جماعت حاضر شوند و نماز را به جماعت بخواند حضرت فرمود: تأخير افضل خواهد بود که نماز به جماعت خوانده شود.
9- قال النبي(ص): من صلي اربعين يوما في جماعة يدرک التکبيرة الاولي کتب له براءتان: براءة من النار، و براءة من النفاق(10).
پيامبر (ص) فرمودند: کسي که چهل روز به جماعت حاضر شود و درک تکبيرة الاحرام امام جماعت را بکند يعني اوّل جماعت خود را حاضر سازد خدا دو آزادي برايش مي نويسد يک از آتش جهنّم، دوّم از نفاق.
10- عن عبدالله بن مسعود: عن عبدالله بن مسعود رحمة الله انه فاتته تکبيرة الافتتاح يوما فاعتق رقبة و جاء الي النبي(ص) فقال يا رسول الله(ص) فاتتني تکبيرة الافتتاح يوما فاعتقت رقبة هل کنت مدرکا فضلها فقال لا فقال ابن مسعود ثم اعتق اخري هل کنت مدرکا فضلها فقال(ص): لا يا ابن مسعود و لو انفقت ما في الارض جميعا لم تکن مدرکا فضلها(11).
از عبدالله بن مسعود نقل شده که يک مرتبه موقعي رسيد به نماز جماعت پيامبر که تکبيرة الاحرام آن حضرت را درک ننمود براي آنکه جبران ثواب آن بشود بنده اي در راه خدا آزاد نمود سپس از پيامبر سؤال نمود آيا جبران شد؟
حضرت فرمودند: خير، پس گفت: اگر بنده ديگري آزاد کنم آيا جبران ثواب تکبيرة الاحرام شده است؟
حضرت به او خطاب نمودند: خير، اي ابن مسعود اگر آنچه روي زمين است در راه خدا انفاق نمايي جبران ثوابي که نصيب تو نشده است نخواهد نمود.
11- قال الصادق(ع) انما جعل الجماعة و الاجتماع الي الصلاة لکي يعرف من يصلي ممن لايصلي، و من يحفظ مواقيت الصلاة ممن يضيع، و لولا ذلک لم يکن احدا ان يشهد علي احد بصلاح لان من لم يصل في جماعة فلا صلاة له بين المسلمين لان رسول الله(ص) قال لا صلاة لمن لم يصل في المسجد مع المسلمين الا من علة(12).
امام صادق(ع) فرمودند: نماز جماعت در اسلام تأسيس شد براي آنکه نمازگزار از غير نمازگزار شناخته شود، و همچنين معلوم شود چه کسي مقيّد است نماز را به وقت انجام دهد و چه کسي بي تفاوت در اين جهت، و اگر نبود نماز جماعت هيچ کس نمي توانست شهادت دهد خوبي ديگري را.
چون کسي که به جماعت مسلمين حاضر نشود مثل کسي است که اصل نماز را نخواند. زيرا پيامبر اکرم(ص) فرمودند: نماز نيست براي کسي که در مسجد با مسلمين نماز نگذارد مگر اين که ترک آن از جهت مريضي باشد.
12- قال الصادق(ع) صلاة الرجل في منزله جماعة تعدل اربعا و عشرين صلاة، و صلاة الرجل جماعة في المسجد تعدل ثمانيا و اربعين صلاة، مضاعفة في المسجد و ان الرکعة في المسجد الحرام الف رکعة في سواه من المساجد، و ان الصلاة في المسجد فردا بأربع و عشرين صلاة، و الصلاة في منزلک فردا هباء منثور لا يصعد منه الي الله تعالي شيء و من صلي في بيته جماعة رغبة عن المساجد فلا صلاة له و لا لمن صلي معه الا من علة تمنع من المسجد(13).
امام صادق(ع) فرمودند: نمازي که مرد در منزل به جماعت بخواند با بيست و چهار نماز مساوي است.
و اگر در مسجد به جماعت بخواند مساوي است با چهل و هشت نماز که دو برابر منزل خواهد بود.
و يک رکعت جماعت در مسجد الاحرام به منزله هزار رکعت در غيرمسجد الحرام مي باشد.
و نماز فرادي در مسجد ثواب بيست و چهار نماز دارد، اما نماز فرادي در منزل فقط ثواب يک نماز دارد.
و کسي که در منزل جماعت بخواند به جهت دوري و روگرداني از مسجد نمازي نيست، براي او و آن کسي که با او جماعت مي خواند مگر آنکه به جهت علتي باشد که نتواند حضور در مسجد داشته باشد.
13- قال النبي (ص): رجل يصلي في الجماعة و ليس له صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله صلاة واحدة و لاحظ له في الجماعة و رجل يصلي في الجماعة فله اربع و عشرون صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله خمسون صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله سبعون صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله ماتي صلاة، و رجل يصلي في الجماعة فله خمسماة صلاة.
فقام جابر بن عبدالله الانصاري و قال يا رسول الله فسر لنا هذه. قال رسول الله: رجل يصلي يرفع راسه قبل الامام و يضع قبل الامام فلا صلاة له، و رجل يضع راسه مع الامام و يرفع مع الامام فله صلاة واحدة و لا حظ في الجماعة، و رجل يضع راسه بعد الامام و يرفع بعده فله اربع و عشرون صلاة و رجل دخل في المسجد فراي الصفوف فقام وحده و خرج من الصف يمشي القهقري و قام معه فله مع من معه خمسون صلاة و رجل يصلي بالمسواک فله سبعون صلاة، و رجل کان موذنا يوذن في اوقات الصلاة فله ماتا صلاة و رجل کان اماما يقوم فيودي حق الامامة فله خمسماة صلاة(14).
پيامبر (ص) فرمودند: مردي نماز مي خواند در جماعت و نيست از براي او نمازي، و مردي نماز جماعت مي خواند و براي او يک نماز است و بهره اي از جماعت ندارد، و مردي است نماز جماعت مي خواند و نماز او مساوي با بيست و چهار نماز مي باشد، و مردي نماز جماعت مي خواند و نماز او مساوي با پنجاه نماز مي باشد و مردي نماز جماعت مي خواند و براي او هفتاد نماز است، و مردي نماز جماعت مي خواند براي او پانصد نماز مي باشد.
در اين هنگام جابر بن عبدالله انصاري ايستاد و گفت: يا رسول الله تفسير و بيان نماييد منظور از اين افراد چه کساني مي باشند. پيامبر (ص) فرمودند:
مردي نماز جماعت مي خواند امّا قبل از امام سر از رکوع و سجود بر مي دارد و قبل از امام هم به رکوع و سجود مي رود پس نماز واقعي و حقيقي براي او نيست.
و مردي نماز جماعت مي خواند امّا با امام به رکوع و سجود مي رود و با امام هم زمان برمي گردد براي اين فرد تنها يک نماز مي باشد مثل فرادي و بهره اي از ثواب جماعت براي او نيست.
و مردي نماز جماعت مي خواند امّا بعد از امام به رکوع و سجود مي رود و بعد از امام سر از رکوع و سجود بر مي دارد که براي هر نماز بيست و چهار نماز ثواب به او خواهند داد.
و مردي داخل مسجد مي شود صفوف نماز جماعت محلي براي او ندارد پس اين شخص تنها مي ايستد در اين موقع يک فرد از صف جلو خارج مي شود و برمي گردد به عقب و در کنار او مي ايستد که تنها نباشد خداوند به هر دو نفر ثواب پنجاه نماز خواهد داد.
و مردي مسواک مي زند و با دهان تميز نماز مي خواند براي او هفتاد نماز ثواب خواهند داد.
و مردي در اوقات نماز اذان مي گويد (و بعد وارد نماز جماعت مي شود) و يا اين که موذن و مکبّر نماز جماعت خواهد بود به اين فرد هم ثواب دويست نماز خواهند داد. و مردي که امام جماعت باشد و ديگران به او اقتدا کنند براي او ثواب پانصد نماز خواهد بود.
14- قال سالت الصادق(ع) عن رجل دخل المسجد فافتتح الصلاة فبينا هو قائم يصلي اذا اذن الموذن و اقام الصلاة.
قال(ع): فليصل رکعتين ثم يستانف الصلاة مع الامام و ليکن الرکعتان تطوعا(15).
گفت سؤال کردم از امام صادق(ع) از مردي که داخل شد و نماز را شروع کرد و در همين حالي که ايستاده بود و مشغول نماز بود موذن اذان گفت و نماز جماعت برپا شد.
حضرت فرمودند: نمازي که مشغول شده دو رکعت تمام کند و به امام اقتدا کند و آن دو رکعت نماز مستحبّ مي باشد.
15- قال سالت ابا عبدالله (ع) عن الرجل يصلي الفريضة ثم يجد قوما يصلون جماعة أ يجوز له ان يعيد الصلاة معهم؟
قال(ع): نعم و هو افضل. قلت: فان لم يفعل؟ قال: ليس به باس(16).
گفت سؤال نمودم از امام صادق از مردي که نماز واجب را مشغول مي شود پس از آن نماز جماعتي را مي يابد آيا جايز است براي او نماز را دو مرتبه با آنها به جماعت بخواند؟
حضرت فرمودند: بلي جايز است بلکه افضل مي باشد.
گفتم: اگر نخواند به جماعت براي او مسئوليتي مي باشد؟ فرمود: اشکالي ندارد.
16- سال رجل عن الصادق(ع) فقال: ان لي مسجدا علي باب داري فايهما افضل، اصلي في منزلي فاطيل الصلاة او اصلي بهم و اخفف؟ فکتب (ع): صل بهم و احسن الصلاة و لا تثقل(17).
سؤال کرد مردي از امام صادق(ع): مسجدي درب منزل من مي باشد آيا کداميک از اين دوعمل افضل مي باشد، نمازم را در منزل بخوانم و طول بدهم يا آنکه به جماعت با آنها بخوانم و مختصر؟
حضرت براي آن مرد در جواب نوشتند: نماز را به جماعت بخوان و هميشه نماز را خوب انجام ده و آن را عمل سنگين براي خود قرار ده.
17- قال الصادق(ع): الصلاة خلف العالم بالف رکعة، و خلف القرشي بماة، وخلف العربي خمسون، و خلف الموتي خمس(18).
امام صادق(ع) فرمودند: نماز پشت سرعالم خواندن هزار رکعت ثواب دارد، و اقتداء کردن به سيد ثواب صدرکعت و اقتداء نمودن به عربي (يعني مسلمان عادي غيرقريش) پنجاه رکعت و اقتداء نمودن به مولي (يعني برده و غلام) پنج رکعت مي باشد.
18- قال النبيُ (ع): من صلي خلف امام عالم فکانما صلي خلفي و خلف ابراهيم خليل الرحمن(19).
پيامبر(ص) فرمودند: کسي که به امام جماعت عالم اقتداء کند گويا به من و به ابراهيم خليل الرحمن(ع) اقتداء نموده است.
19- قال الصادق قال اميرالمومنين(ع) في وصية لابنه محمد بن الحنفية: و اعلم ان مروة المرء المسلم مروتان، مروة في حضر، و مروة في سفر.
فاما مروة الحضر، فقرائة القرآن، و مجالسة العلماء، و النظر في الفقه والمحافظة علي الصلاة في الجماعات.
و اما مروة السفر: فبذل الزاد، و قلة الخلاف علي من صحبک، و کثرة ذکر الله عزوجل في کل مصعد و مهبط و نزول و قيامت و قعود(20).
امام صادق(ع) فرمود اميرالمومنين(ع) در وصيتي به فرزند خود محمّد حنفيّه فرمودند: بدان اي فرزند من مروّت و انصاف و اداء حقّ براي مرد مسلمان دو قسم است: يک قسم در وطن، و يک قسم درسفر.
امّا در وطن، قرائت قرآن، حضورت در مجالس عالم، دقّت نظر در احکام شرعيّة، و مراقبت بر نماز جماعت مي باشد.
و امّا در سفر، پس بخشش زاد توشه به همسفران خود، نسبت به همراهان خود کمتر خطا انجام دادن- در جميع حالات و مواقع ازنشست و برخاست، سوار شدن و پياده شدن زياد ذکر خدا گفتن و به ياد او بودن.
20- قال النبي (ص): ان الله وعد ان يدخل الجنة ثلاثة نفر بغير حساب و يشفع کل واحد منهم في ثمانين الفا، الموذن، و الامام و رجل يتوضا ثم يدخل المسجد فيصلي في الجماعة(21).
پيامبر(ص) فرمودند: خداوند متعال وعده داده است سه نفر را بدون حساب وارد بهشت گرداند و هرکدام مي توانند هشتاد هزار نفر را شفاعت نمايند، شخصي که اذان مي گويد و امام جماعت، و مردي که وضو مي گيرد و وارد مسجد مي شود که نماز را به جماعت انجام دهد.
21- قال رسول اللهٌ(ص): ان الله يستحيي من عبده اذا صلي في جماعة، ثم ساله حاجة ان ينصرف حتي يقضيها(22).
پيامبر (ص) فرمودند: خداوند حيا مي کند از بنده خود موقعي که نماز جماعت مي خواند و از خدا حاجتي مسألت مي نمايد تا اين که حاجت او را برآورد.
22- قال الصادق(ع) في ذيل قوله تعالي: (رجال لاتلهيهم تجارة) انهم قوم اذا حضرت الصلاة ترکوا التجارة و انطلقوا الي الصلاة و هم اعظم اجرا ممن لم يتجر(23).
امام صادق(ع) در تفسير اين آيه قرآن (رجال لا تلهيهم تجارة) فرمود که منظور از اين مردان آنهايي مي باشد که موقعي که وقت نماز حاضر مي شود تجارت را ترک مي کنند و روانه نماز مي شوند و اجر اين ها بيشتر است از کساني که مشغول تجارت باشند.
23- قال النبي(ص): من شهد الجماعة کتب الله له بکل خطوة ذاهبا و راجعا عشر حسنات و رفع له عشر درجات و محي عنه عشر سيئات و ايما رجل يصلي الصلاة بالجماعة جاء علي الصراط کالبرق اللامع.
و الجماعة رحمة خير من الدنيا و ما فيها و من صلي الخمس بالجماعة اعطاه الله اجورالشهداء الذين قتلوا في سبيل الله محسنين و صابرين مصلين غيرمديرين.
و قال صلاة الرجل في الجماعة خير من صلاته في بيته اربعين سنة قيل يا رسول الله صلاة يوم قال لا صلاة واحدة(24).
پيامبر(ص) فرمودند: کسي که به نماز جماعت حاضر شد خداوند براي هر قدمي که جهت رفتن به جماعت و برگشتن بر مي دارد ده حسنه برايش مي نويسد و ده درجه مقام او را بالا مي برد و ده خطا از خطاهاي او محو خواهد کرد، و هر مردي که به جماعت نماز بخواند فرداي قيامت ازپل صراط مانند برق لامع عبور خواهد نمود.
و جماعت رحمتي است بهتر از دنيا و آنچه که در دنيا مي باشد. و کسي که نمازهاي پنج گانه را به جماعت بخواند خدا به او اجر شهيدان در راه خود را عطا مي کند.
و فرمودند: نماز مرد در جماعت بهتر است از چهل سال نماز فرادي که در خانه خوانده شود گفته شد يا رسول الله نماز يک روز که پنج نماز است بهتر است از چهل سال؟ حضرت فرمودند: خير، يک نماز اگر به جماعت خوانده شود بهتر از چهل سال نماز است که مرد در منزل خود فرادي بخواند.
24- قال النبي(ص): سدوا فرج الصفوف من استطاع ان يتم الصف الاول و الذي يليه فليفعل فان ذلک احب الي نبيکم و اتموا الصفوف فان الله و ملائکته يصلون علي الذين يتمون الصفوف(25).
پيامبر فرمودند: پر کنيد مکان هاي خالي بين صف ها را کسي که مي تواند صف اوّل يا دوّم را تمام کند که جاي خالي نباشد انجام دهد که اين عمل نزد پيامبر شما محبوب تر است و صف ها را تمام کنيد بعداً صف ديگري تشکيل دهيد خداوند و ملائکه اش بر اشخاصي که صفوف خالي را پر مي کنند درود و رحمت مي فرستند.
25- قال علي(ع): الا و من مشي الي مسجد يطلب فيه الجماعة کان له بکل خطوة سبعون الف حسنة و يرفع له من الدرجات مثل ذلک و ان مات و هو علي ذلک و کل الله به سبعين الف ملک يعودونه في قبره و يونسونه في وحدته و يستغفرون له حتي يبعث(26).
امام علي(ع) فرمودند: آگاه باشيد هرکس به طرف مسجدي براي خواندن نماز جماعت رفت براي هر قدم که بر مي دارد خدا هفتاد هزارحسنه به او مي دهد و هفتاد هزار درجه به مقام او مي افزايد و اگر به همين عمل از دار دنيا رفت خدا هفتاد هزار ملک موکّل او مي گرداند که در قبر از او عبادت کنند و انيس او باشند در تنهايي و تا فرداي قيامت براي او طلب مغفرت کنند.
26- قال رسول الله(ص): اتاني جبرئيل مع سبعين الف ملک بعد صلاة الظهر فقال: يا محمد، ان ربک يقرئک السلام و اهدي اليک هديتين لم يهدهما الي نبي قبلک. قلت: و ما تلک الهديتان؟ قال: الوتر ثلاث رکعات و الصلاة الخمس في جماعة. قلت. يا جبرئيل و ما لامتي في الجماعة؟
قال: يا محمد اذا کانا اثنين کتب الله لکل واحد بکل رکعة مائة و خمسين صلاة، و اذا کانوا ثلاثة کتب لکل واحد بکل رکعة ست مائة صلاة، و اذا کانوا اربعة کتب الله لکل واحد بکل رکعة الفا و مائتي صلاة، و اذا کانوا خسمة کتب الله لکل واحد بکل رکعة الفين و اربعمائة و اذا کانوا ستة کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة اربعة آلاف و ثمانمائة صلاة و اذا کانوا سبعة کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة تسعة آلاف و ست مائة صلاة، و اذا کانوا ثمانية کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة تسعة عشر الفا و مائتي صلاة، و اذا کانوا تسعة کتب الله لکل واحد منهم بکل رکعة ستة و ثلاثين الفا و اربعمائة صلاة و اذا کانوا عشره کتب الله لکل واحد بکل رکعة سبعين الفا و الفين و ثمانمائة صلاة.
فان زادوا علي العشرة فلو صارت السماوات کلها مدادا و الاشجار اقلاما و الثقلان مع الملائکة کتابا لم يقدروا ان يکتبوا ثواب رکعة واحدة.
يا محمد تکبيرة يدرکها المومن مع الامام خير من ستين الف حجة و عمرة و خير من الدنيا و ما فيها سبعين الف مرة، و رکعة يصليها المومن مع الامام خير من مائة الف دينار يتصدق بها علي المساکين وسجدة يسجدهما المومن مع الامام في جماعة خير من عتق مائة رقبة(27).
پيامبر(ص) فرمودند: جبرئيل با هفتاد هزار ملک بعد از نماز ظهر بر من نازل شد و گفت اي محمّد، پروردگارت سلامت مي رساند و دو هديه براي تو فرستاده که قبل از تو براي هيچ پيامبري نفرستاده.
گفتم چيست آن دو هديه؟
گفت: اوّل نماز وتر و شفع سه رکعت، دوّم نماز پنج عدد شبانه روز را به جماعت خواندن.
گفتم: براي امّت من چه ثوابي خواهد بود در جماعت؟
گفت: اي محمّد! اگر دو نفر باشند يک مأموم و ديگري امام جماعت، به هرکدام براي هر رکعت صد و پنجاه نماز داده مي شود، و اگر سه نفر باشند به هرکدام بر هر رکعت ششصد نماز، و اگر چهار نفر باشند به هرکدام بر هر رکعت دو هزار و چهارصد. و اگر شش نفر باشند، به هرکدام براي هر رکعت چهار هزار و ششصد نماز دهده مي شود، و اگر هفت نفر باشند به هر کدام براي هر رکعت نه هزار و ششصد نماز، و اگر هشت نفر باشند به هر کدام براي هر رکعت نوزده هزار و دويست نماز، و اگر نه نفر باشند به هر کدام براي هر نماز سي و شش هزار و چهارصد نماز، و اگر به ده نفر برسند براي هر کدام به هر رکعت هفتاد و دو هزار و هشتصد نماز ثواب داده مي شود.
پس اگر ده نفر تجاوز نمود اگر تمام درياهاي زمين و آسمان مرکّب شوند و درخت ها قلم شوند و جنّ و انس با ملائکه نويسنده شوند قدرت نوشتن ثواب يک رکعت از اين جماعت را نخواهند داشت.
و نيز جبرئيل گفت: اي محمّد! اگر مأموم تکبيرة الاحرام امام را درک کند بهتر است براي او از هفتاد هزار حجّ و عمره و هفتاد هزار مرتبه بهتر از دنيا و آنچه در دنيا خواهد بود، و اگر مأموم يک رکعت با امام درک کند بهتر است از صد هزار دينار که به فقرا صدقه بدهد، و اگر يک سجده با امام انجام دهد بهتر است از صد بنده که در راه خدا آزاد کند.
پي نوشت ها :
1- بحارالأنوار: جلد85 صفحه 6، حديث 8.
2- بحارالأنوار: جلد 85 صفحه8، حديث 11.
3- انوار الهداية: جلد1 صفحه 206، حديث 1.
4- بحارالأنوار: جلد 85 صفحه8، حديث 11.
5- وسائل الشّيعة: جلد 8 صفحه 351.
6- وسائل الشّيعة: جلد 8 صفحه 351.
7- جامع احاديث الشّيعة: جلد 6 صفحه 454، حديث 59.(اين روايت در جاهاي ديگري نيز آمده بود با مختصر تفاوتي، و لذا يکي از آنها را در پاورقي ذکر مي نمايم:
8- وسائل الشّيعة: جلد 8 صفحه 287.(اين روايت با متن کتاب تفاوتهايي دارد، در ترجمه دقّت شود)
9- وسائل الشّيعة: جلد 8 صفحه308.
10- بحارالأنوار: جلد 85 صفحه4، حديث 5.
11- انوارالهداية، ص 240، مستدرک الوسائل: جلد 6 صفحه 445.
12- بحارالأنوار: جلد 85 صفحه11، حديث 18.
13- بحارالأنوار: جلد 85 صفحه 14.
14- انوار الهداية: 1 صفحه 202، حديث 1.
15- وسائل الشّيعة: 8صفحه 404.
16- وسائل الشّيعة: 8 صفحه 403.
17- وسائل الشّيعة: 8صفحه 430.
18- جامع احاديث الشّيعه: 6 صفحه 456، حديث 19.
19- مستدرک الوسائل: 6 صفحه 473.
20- جامع احاديث الشّيعه: 6صفحه 329، حديث 39.
21- مستدرک الوسائل: 6 صفحه 449.
22- بحارالأنوار: 85 صفحه4، حديث 3.
23- بحارالأنوار: 23 صفحه 327، حديث 5.
24- انوارالهداية: 1صفحه 200، حديث 2.
25- بحارالأنوار: 85 صفحه 18.
26- بحارالأنوار: 73 صفحه 336.
27- بحارالأنوار: 85 صفحه 14، حديث 26.