در خبر آمده است که امام علی (علیه السلام) به حسنین (علیها السلام) وصیت فرمود که «چون بمیرم، مرا غسل دهید و عقب جنازه را بردارید و با پیش جنازه کار مدارید که ملائکه آن را می برند و هر جا که پیش جنازه بر زمین آمد، عقب آن را بر زمین بگذارید و به جانب قبله کلنگی بزنید و آن گاه که چنین کنید، قبری ظاهر می شود که پدرم نوح نبی (علیه السلام) برای من نزد سینه ی خود، ساخته است».
 

چگونگی دفن و مکان امام علی ( ع )

پس چنان کردند و لوحی یافتند که به خط و زبان سریانی دو سطر بر آن مکتوب بود که ترجمه آن بدین گونه است: «بسم الله الرحمن الرحیم. این قبری است که نوح پیغمبر ساخته است برای علی ــ وصیِّ محمد ــ پس از طوفان، به هفتصد سال».(8)

مدفن مطهر امام علی (علیه السلام) از بیم خوارج و دیگر دشمنان بیش از هفتاد سال بر عوام پوشیده بود و به جز خاندان اهل بیت و برخی خواص و اصحاب نزدیک، کسی بر آن آگاهی نداشت تا آن که در زمان امام صادق (علیه السلام) (83 - 148ق) مکان آن بر شیعیان آشکار شد.(9)

اولین بنایی که بر فراز تربت مطهر امام علی (علیه السلام) و مزار آدم و نوح (علیهما السلام) ساخته شد، در دوره ی خلافت هارون عباسی (170-193ق) بود که عمارتی ساده و سنگ چین بود و به «تَحجیر هارونی» شهرت داشت.(10)

بعدها در دوره ی دیالمه و آل بویه و صفویه و قاجاریه که پادشاهانی شیعی مذهب بودند، آن مکان شریف رو به توسعه و آبادانی گذاشت و به تدریج عمارت بسیار باشکوهی در آن جا ساخته شد و گنبد و گلدسته های مطلّا بر آن افزوده گردید و ضریحی عالی از نقره بر روی آن قبور مطهر قرار گرفت.

موقعیت قبور آدم ، نوح و امیرالمؤمنین (علیمها السلام) بر هم  

موقعیت قرار گرفتن قبور آدم و نوح (علیمها السلام) نسبت به تربت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در داخل روضه ی مطهّر مشهور نیست، اما علّامه مجلسی در خصوص مدفن امام علی (علیه السلام)، روایتی از امام صادق (علیه السلام) به این مضمون نقل کرده است: «قبرُ عَلی (علیه السلام) فی الْغَری ما بَینَ صَدرِ نوح و مِفْرَق رَاسِهِ مِمّا یَلی القبله».(11) (قبر علی [علیه السلام] - در غری - بین سینه و سر نوح [علیه السلام] است به گونه ای که به قبله متمایل است).

ادیب الممالک در سفرنامه اش به عتبات عالیات به سال 1273ق در شرح حرم حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) نوشته است: «در میان ضریح پولاد، صندوق مطهر است ... و در میان صندوق مطهّر منوّر، مدفنِ مَظهرُ العَجایب ... علی بن ابی طالب صلوات الله و سلامه علیه است و [مدفن] حضرت نوح (علیه السلام) و حضرت آدم (علیه السلام) نیز در میان همین ضریح مبارک است و مشهور است که حضرت امیر ــ صلوات الله و سلامه علیه ــ [نزد] سینه ی حضرت آدم و در بعضی روایات [نزد] چشم راست مبارک حضرت آدم (علیه السلام) مدفون است».(12)

مفضل بن عمر می گوید: «به محضر امام صادق (علیه السلام) رسیدم و عرض کردم: من بسیار مشتاق غری (نجف) هستم. حضرت (علیه السلام) فرمودند: چرا؟ عرض کردم: زیارت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را دوست دارم. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: آیا فضیلت زیارت او را می دانی؟ عرض کردم: نه، یابن رسول الله، شما بفرمایید. حضرت فرمودند: هرگاه اراده ی زیارت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را نمودی، بدان که تو زائر استخوان های آدم (علیه السلام) و بدن نوح (علیه السلام) و جسم علی بن ابی طالب هستی ... همانا درهای آسمان در هنگام دعای زائر او باز می شود؛ پس در آن زمان از دعای خیر غافل مباش...».(13)

با این که در احادیث و روایات درباره ی مدفن حضرت نوح (علیه السلام) در نجف تصریح شده، اما قبور دیگری نیز به آن حضرت منسوب گردیده است. از جمله بقعه ای منسوب به حضرت نوح نبی (علیه السلام) در مسجدی در شهر «زَحله» در حاشیه ی درّه ی بُقاع در لبنان قرار دارد. در این بقعه، قبری است به طول 20 متر که بر آن پارچه ی سبزی کشیده اند و بر دیوارهایش نیز آیات قرآنی نوشته شده است. برای انتساب این قبر به حضرت نوح (علیه السلام) سند معتبری وجود ندارد.

علاوه بر این، مقام دیگری نیز در حومه ی شهر کَرَک در غرب اردن قرار دارد که نزد مردم این کشور به عنوان مزار حضرت نوح (علیه السلام) و همچنین به محل ساخته شدن کشتی نوح (علیه السلام) شهرت یافته است. به تصریح احادیث، حضرت نوح (علیه السلام) در نجف اشرف مدفون می باشد (14) و محل ساخت کشتی او نیز در موقعیت فعلی مسجد کوفه بوده است.(15)

پی نوشت ها :

1. صافات/77 و ...؛ انجیل لوقا، 26/17، 27؛ 36/3؛ تورات، سفر تکوین، 9/6، 13، 22؛ 9/7، 5، 1.
2. مجلسی، بحارالانوار، 386/100، 262.
3. نوح / 23.
4. مجلسی، بحارالانوار، 332/26.
5. هود /44.
6. تورات، سفر تکوین، 4/8.
7. طوسی، تهذیب، 23/6؛ مجلسی، بحارالانوار، 66/82؛ 258/100.
8 . مجلسی، حیوه القلوب، 99/1.
9. سیدعلی اکبر فیاض، تاریخ اسلام، 150.
10. مفید، ارشاد القلوب، 233/2 و مجلسی، بحارالانوار، 252/100؛ سلطان الواعظین شیرازی، شبهای پیشاور، 128.
11. مجلسی، بحارالانوار، 250/100.
12. سفرنامه ادیب الملک به عتبات، 195.
13. مجلسی، بحارالانوار، 258/100؛ سیدبن طاوس، فرحه الغری، 29؛ کامل الزیارات، 38.
14. مجلسی، بحارالأنوار، 249/100- 322؛ 119/42.
15. همان، 395/100-397، 404؛ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، 28.
 

منبع:

رامین نژاد؛ رامین، (1387)، مزار پیامبران، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی، چاپ اول.