نویسنده: رامین رامین نژاد
حضرت زکریا بن یهویاداع (علیه السلام) یکی از پیغمبران شهید است. در میان پیامبران الهی، سه پیامبر به نام زکریا شناخته شده اند:
1ــ حضرت زَکرِیّا بن یِهویاداع (علیه السلام)، (زکریای اول).
2ــ حضرت زَکریّا بن بِرِکْیاه (علیه السلام)، معاصر حضرت حَجَّی نبی (علیه السلام) و صاحب کتاب زَکریا در مجموعه کتاب مقدس (زکریای دوم).
3ــ حضرت زَکَرِیّا (علیه السلام) پدر حضرت یحیای پیغمبر (علیه السلام) که نامش در قرآن نیز آمده است (زکریای سوم).
نام زکریای اول (علیه السلام) در قرآن نیامده، ولی 2 بار در انجیل برنابا و 1 بار در انجیل لوقا از او نام برده شده است.(1) پدرش ــ یهویاداع ــ از کاهنان قدس بود که برای مرمّت خانه ی خداوند تلاش بسیاری کرد و در بیت المقدس از دنیا رفت و در شهر داوود به خاک سپرده شد، اما پس از او بنی اسرائیل به پرستش بت ها و درختزارها روی آوردند و به سبب این عصیان، غضب خداوند بر آن ها فرود آمد؛ اگرچه انبیای خویش را بر ایشان فرستاد تا متنبه شوند، اما گوش ندادند «پس روح خدا به زِکَرْیاه پسر یِهویاداع کاهن نازل گردید و او به طرف بالای قوم ایستاد و به ایشان گفت که خدا چنین می فرماید که شما چرا از احکام خداوند تجاوز نموده اید، پس به خوشی نتوانید گذرانید. چون که شما خداوند را ترک نمودید، او شما را وا خواهد گذاشت. پس [بنی اسرائیل] بر خلاف او همعهد گردیدند و او را سنگسار کردند به امر پادشاه در صحن خانه ی خداوند، و یُواشِ مَلک احسانی که یِهویاداع ــ پدر زِکَریاه ــ به او نموده بوده، به یاد نیاورد، بلکه پسرش را کشت و هنگام وفاتش گفت که خداوند ببیند و [خون او را از من] طلب نماید».(2) در انجیل لوقا آمده است که حضرت عیسی (علیه السلام) فرمود: «از خون هابیل تا خون زکریا که در میانه ی قربانگاه و خانه ی [خدا] هلاک شد،... بازخواست خواهد شد».(3) و در انجیل برنابا نیز به نقل از آن حضرت آمده است که «[زکریا] زاری کرد به پروردگار خدای تا این که این قوم روی به توبه آرند... و زکریا چنین کرد وقتی به امر پادشاه بدکار در هیکل (معبد) کشته شد و اِرمیا و اشعیا و حزقیال و دانیال و داوود و همه ی خلیلان خدای و پیغمبران پاک چنین کردند».(4)
اگرچه بر اساس متن کتاب مقدس، حضرت زکریای اول (علیه السلام) در بیت المقدس به شهادت رسیده، اما به مدفن آن حضرت اشاره ای نشده است. محتمل است که بدن مطهر آن پیامبر خدا ــ مطابق سنّت یهود که فرزندان را در کنار پدران و نیاکانشان به خاک می سپارند ــ در کنار آرامگاه پدرش در شهر داوود در بیت المقدس مدفون شده باشد. در عین حال، قبری با نام و نشان او در بیت المقدس یافت نمی شود، ولی مزاری منسوب به آن حضرت در روستای کوچک «تَلِّ زکریا» قرار دارد. این روستا در 20 کیلومتری جنوب غربی بیت المقدس واقع است و در کتاب یوشع نبی (علیه السلام) از آن به نام «آزِکاه» یاد شده (5)، ولی نام های دیگری همچون «کَفَر زَکرَیّا» و «بِیت زَکَر» و «سَنْتْ زَکَرِیّا» نیز به آن داده شده است. فاصله ی طولانی میان این بقعه تا محل شهادت آن حضرت در بیت المقدس قدری تأمّل برانگیز است، اما ممکن است با توجه به خصومت مَلِک و خوف از هتک حرمت به قبر زکریای پیغمبر (علیه السلام)، پیکر آن پیامبر شهید توسط یارانش به این روستا منتقل و مدفون شده باشد. قدیمی ترین سندی که به این مزار مقدس اشاره کرده است، نقشه ی مشهور «مادابا» متعلق به قرن هفتم میلادی است که با موزاییک های رنگی ترسیم شده و اخیراً در شرق اردن کشف گردیده است. روستای بیت زکر در این نقشه با چند ساختمان کوتاه و یک عمارت بلندتر با گنبدی مدوّر بر فراز آن نشان داده شده و عبارت لاتینی «بیت زَکَر... سَنت زکریا» (بیت زَکَر... زکریای مقدس) در سه سطر در کنار آن نوشته شده است.
مزار دیگری منسوب به حضرت زکریای اول (علیه السلام) در روستای «ابوسینای» قرار دارد. این روستا در نزدیکی شهر عَکّا در شمال غربی فلسطین و در مجاورت دریای مدیترانه واقع شده و یهودیان معتقدند که حضرت زکریا (علیه السلام) در این مکان مدفون است، اما هیچ سند معتبری در این باره وجود ندارد. بر فراز این آرامگاه، عمارتی مدرن و زیبا ساخته شده است.
1ــ حضرت زَکرِیّا بن یِهویاداع (علیه السلام)، (زکریای اول).
2ــ حضرت زَکریّا بن بِرِکْیاه (علیه السلام)، معاصر حضرت حَجَّی نبی (علیه السلام) و صاحب کتاب زَکریا در مجموعه کتاب مقدس (زکریای دوم).
3ــ حضرت زَکَرِیّا (علیه السلام) پدر حضرت یحیای پیغمبر (علیه السلام) که نامش در قرآن نیز آمده است (زکریای سوم).
نام زکریای اول (علیه السلام) در قرآن نیامده، ولی 2 بار در انجیل برنابا و 1 بار در انجیل لوقا از او نام برده شده است.(1) پدرش ــ یهویاداع ــ از کاهنان قدس بود که برای مرمّت خانه ی خداوند تلاش بسیاری کرد و در بیت المقدس از دنیا رفت و در شهر داوود به خاک سپرده شد، اما پس از او بنی اسرائیل به پرستش بت ها و درختزارها روی آوردند و به سبب این عصیان، غضب خداوند بر آن ها فرود آمد؛ اگرچه انبیای خویش را بر ایشان فرستاد تا متنبه شوند، اما گوش ندادند «پس روح خدا به زِکَرْیاه پسر یِهویاداع کاهن نازل گردید و او به طرف بالای قوم ایستاد و به ایشان گفت که خدا چنین می فرماید که شما چرا از احکام خداوند تجاوز نموده اید، پس به خوشی نتوانید گذرانید. چون که شما خداوند را ترک نمودید، او شما را وا خواهد گذاشت. پس [بنی اسرائیل] بر خلاف او همعهد گردیدند و او را سنگسار کردند به امر پادشاه در صحن خانه ی خداوند، و یُواشِ مَلک احسانی که یِهویاداع ــ پدر زِکَریاه ــ به او نموده بوده، به یاد نیاورد، بلکه پسرش را کشت و هنگام وفاتش گفت که خداوند ببیند و [خون او را از من] طلب نماید».(2) در انجیل لوقا آمده است که حضرت عیسی (علیه السلام) فرمود: «از خون هابیل تا خون زکریا که در میانه ی قربانگاه و خانه ی [خدا] هلاک شد،... بازخواست خواهد شد».(3) و در انجیل برنابا نیز به نقل از آن حضرت آمده است که «[زکریا] زاری کرد به پروردگار خدای تا این که این قوم روی به توبه آرند... و زکریا چنین کرد وقتی به امر پادشاه بدکار در هیکل (معبد) کشته شد و اِرمیا و اشعیا و حزقیال و دانیال و داوود و همه ی خلیلان خدای و پیغمبران پاک چنین کردند».(4)
اگرچه بر اساس متن کتاب مقدس، حضرت زکریای اول (علیه السلام) در بیت المقدس به شهادت رسیده، اما به مدفن آن حضرت اشاره ای نشده است. محتمل است که بدن مطهر آن پیامبر خدا ــ مطابق سنّت یهود که فرزندان را در کنار پدران و نیاکانشان به خاک می سپارند ــ در کنار آرامگاه پدرش در شهر داوود در بیت المقدس مدفون شده باشد. در عین حال، قبری با نام و نشان او در بیت المقدس یافت نمی شود، ولی مزاری منسوب به آن حضرت در روستای کوچک «تَلِّ زکریا» قرار دارد. این روستا در 20 کیلومتری جنوب غربی بیت المقدس واقع است و در کتاب یوشع نبی (علیه السلام) از آن به نام «آزِکاه» یاد شده (5)، ولی نام های دیگری همچون «کَفَر زَکرَیّا» و «بِیت زَکَر» و «سَنْتْ زَکَرِیّا» نیز به آن داده شده است. فاصله ی طولانی میان این بقعه تا محل شهادت آن حضرت در بیت المقدس قدری تأمّل برانگیز است، اما ممکن است با توجه به خصومت مَلِک و خوف از هتک حرمت به قبر زکریای پیغمبر (علیه السلام)، پیکر آن پیامبر شهید توسط یارانش به این روستا منتقل و مدفون شده باشد. قدیمی ترین سندی که به این مزار مقدس اشاره کرده است، نقشه ی مشهور «مادابا» متعلق به قرن هفتم میلادی است که با موزاییک های رنگی ترسیم شده و اخیراً در شرق اردن کشف گردیده است. روستای بیت زکر در این نقشه با چند ساختمان کوتاه و یک عمارت بلندتر با گنبدی مدوّر بر فراز آن نشان داده شده و عبارت لاتینی «بیت زَکَر... سَنت زکریا» (بیت زَکَر... زکریای مقدس) در سه سطر در کنار آن نوشته شده است.
مزار دیگری منسوب به حضرت زکریای اول (علیه السلام) در روستای «ابوسینای» قرار دارد. این روستا در نزدیکی شهر عَکّا در شمال غربی فلسطین و در مجاورت دریای مدیترانه واقع شده و یهودیان معتقدند که حضرت زکریا (علیه السلام) در این مکان مدفون است، اما هیچ سند معتبری در این باره وجود ندارد. بر فراز این آرامگاه، عمارتی مدرن و زیبا ساخته شده است.
پی نوشت ها :
1ــ انجیل برنابا، 16/69، 21؛ انجیل لوقا، 51/11.
2ــ کتاب مقدس؛ کتاب دوم تواریخ ایام، 20/24، 22.
3ــ انجیل لوقا، 51/11.
4ــ انجیل برنابا، 16/69، 21، 22.
5ــ کتاب یوشع، 10/10.