نویسنده: رامین رامین نژاد
حضرت زکریا (علیه السلام) از پیامبران الهی است که بر بنی اسرائیل مبعوث گردید. او پس از زکریا بن یِهویاداع (علیه السلام) و زکریا بن بِرِکْیاه (علیه السلام) به عنوان زکریای سوم و پدر حضرت یحیی (علیه السلام) شناخته می شود نام آن حضرت در قرآن کریم 6 بار آمده (1) و در انجیل لوقا نیز 8 بار با تلفظ «زِکَریاه» ذکر گردیده است.(2) حضرت زکریا (علیه السلام) و همسرش ــ (الیزابت) ــ به سنین کهولت رسیده بودند، اما هنوز فرزندی نداشتند. پس آن پیامبر خدا از پروردگار خویش فرزند خواست تا پس از او وارث آل یعقوب باشد و خداوند زکریا (علیه السلام) را به تولد یحیی (علیه السلام) بشارت داد.(3)
حضرت زکریا (علیه السلام) هنگامی که حضرت مریم (علیه السلام) را در کودکی به عنوان خدمتگزار به معبد سلیمان آوردند، سرپرستی او را به عهده گرفت و از او حمایت کرد. حضرت زکریا (علیه السلام) معاصر حضرت عیسی (علیه السلام) بود و او را از نزدیک ملاقات نمود.
درباره ی سال های پایانی عمر حضرت زکریا (علیه السلام) آگاهی چندانی در دست نیست، اما دو مقبره در سوریه و فلسطین به آن حضرت منسوب است. مزاری منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) در مسجد جامعُ الکبیر حَلَب در شمال سوریه وجود دارد. این مسجد در سال 478 ق در دوره حکومت سلجوقیان بر روی پایه های یک کلیسای بیزانسی ساخته شد و برج ناقوس 45 متری آن به شکل مناره ای اسلامی تغییر یافت. مسجد جامع الکبیر حلب همچون مسجد بزرگ دمشق چند بار در آتش سوخته و از نو بنا گردیده است.(4) بر اساس منابع اسلامی، حضرت زکریای پیامبر (علیه السلام) به شهادت رسیده است.(5) و احتمالاً سر مبارکش در این بقعه مدفون می باشد. محدث قمی در باب فضیلت زیارت انبیا (علیهم السلام) نوشته است: «... قبر جناب زکریا ــ علیه السلام ــ در حَلَب معروف است».(6) ضریح مطهر آن حضرت در شبستان این مسجد و در چپ محراب آن واقع شده است و بر قبر او ضریحی نقره ای نهاده اند پیشتر در این مکان صندوقی چوبین بود و نام زکریا (علیه السلام) بر آن حک شده بود.(7)
امروزه در داخل ضریح مطهر، صندوقی چوبین و مُنَّبت کاری شده به ارتفاع 1/10 متر و مزیّن به نقوش اسلیمی قرار دارد و بر بالای ضریح نیز زیارت نامه ی آن حضرت در قاب زیبایی نصب کرده اند. در سال 1380 ش پنجره ای فولادین در فاصله 6 متری ضریح ساخته شد که زائران برای خواندن زیارت نامه از آن مکان استفاده می کنند.
مزار دیگری منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) در کوه زیتون در شرق بیت المقدس وجود دارد. این بقعه در حاشیه ی شرقی درّه ی کیدرون که شیب به نسبت ملایمی دارد، واقع شده و با ارتفاع 10 متر و به صورت یک پارچه از صخره تراشیده شده است. این بنای تاریخی قبلاً تا نیمه در خاک فرو رفته بود که دو بار مرمّت و احیا گردیده و نرده و پلّکانی برای ورود و بازدید آن قرار داده شد. یک نقاشی قدیمی از مزار منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) متعلق به دوران قبل از اشغال فلسطین وجود دارد و نشان می دهد که تَلّی از خاک به ارتفاع چندین متر اطراف آرامگاه را فراگرفته و 4 نفر که 2 نفر آنها مسلّح به تفنگ سر پُر هستند، در حال نگهبانی و محافظت از بقعه دیده می شوند.
در سال 1381ش / 2003 م اعضای یک گروه باستان شناس از دانشگاه اورشلیم و دانشگاه فلوریدای جنوبی به نام های «جو زِیاس» و «جیم اِسترونگ» (9) کتیبه ای سنگی متعلق به قرن چهارم میلادی را در این منطقه شناسایی کردند که این عبارت در 47 حرف به خط لاتین بر آن نقش بسته بود:
This is the tomb of Zachariah, martyr, very pious priest, father of jhon.
(این قبر زکریای شهید است؛ روحانی بسیار متّقی، پدر یحیی)
این کتیبه در فاصله 100 متری از مزار منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) بر سر درب آرامگاه «آبسالوم» ــ یکی از پسران حضرت داوود نبی و برادر حضرت سلیمان (علیه السلام) ــ حک شده است. جو زیاس که نمونه شبیه سازی شده ی این کتیبه را نیز ساخته، معتقد است که سنگ نوشته مذکور توسط مسیحیان بیزانسی در قرن 4 و 5 میلادی اقدام به نشانه گذاری اماکن مقدس در سرزمین فلسطین کردند، پدید آمده است و با توجه به این که از فاصله ی زمان شهادت حضرت زکریا (علیه السلام) تا زمان کتابت این سنگ نوشته بیش از چندین قرن است، لذا نمی توان بر عبارت های آن اعتماد کرد.
به علاوه مسیحیان بیزانسی بر اساس آگاهی های اقوام ساکن در این منطقه اقدام به این نشانه گذاری ها کرده اند و هیچ منبع علمی دیگری در تأیید متن این کتیبه وجود ندارد.
در عین حال آنچه در این کتیبه بیشتر جلب توجه می کند، کلمه «matryr» (شهید) است و نشان می دهد که مردم این نواحی در 16 قرن پیش، از حضرت زکریا (علیه السلام) به عنوان «پیامبر شهید» نام می برده اند. در برخی از روایت های اسلامی نیز به شهادت حضرت زکریا (علیه السلام) اشاره شده است.(9)
حضرت زکریا (علیه السلام) هنگامی که حضرت مریم (علیه السلام) را در کودکی به عنوان خدمتگزار به معبد سلیمان آوردند، سرپرستی او را به عهده گرفت و از او حمایت کرد. حضرت زکریا (علیه السلام) معاصر حضرت عیسی (علیه السلام) بود و او را از نزدیک ملاقات نمود.
درباره ی سال های پایانی عمر حضرت زکریا (علیه السلام) آگاهی چندانی در دست نیست، اما دو مقبره در سوریه و فلسطین به آن حضرت منسوب است. مزاری منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) در مسجد جامعُ الکبیر حَلَب در شمال سوریه وجود دارد. این مسجد در سال 478 ق در دوره حکومت سلجوقیان بر روی پایه های یک کلیسای بیزانسی ساخته شد و برج ناقوس 45 متری آن به شکل مناره ای اسلامی تغییر یافت. مسجد جامع الکبیر حلب همچون مسجد بزرگ دمشق چند بار در آتش سوخته و از نو بنا گردیده است.(4) بر اساس منابع اسلامی، حضرت زکریای پیامبر (علیه السلام) به شهادت رسیده است.(5) و احتمالاً سر مبارکش در این بقعه مدفون می باشد. محدث قمی در باب فضیلت زیارت انبیا (علیهم السلام) نوشته است: «... قبر جناب زکریا ــ علیه السلام ــ در حَلَب معروف است».(6) ضریح مطهر آن حضرت در شبستان این مسجد و در چپ محراب آن واقع شده است و بر قبر او ضریحی نقره ای نهاده اند پیشتر در این مکان صندوقی چوبین بود و نام زکریا (علیه السلام) بر آن حک شده بود.(7)
امروزه در داخل ضریح مطهر، صندوقی چوبین و مُنَّبت کاری شده به ارتفاع 1/10 متر و مزیّن به نقوش اسلیمی قرار دارد و بر بالای ضریح نیز زیارت نامه ی آن حضرت در قاب زیبایی نصب کرده اند. در سال 1380 ش پنجره ای فولادین در فاصله 6 متری ضریح ساخته شد که زائران برای خواندن زیارت نامه از آن مکان استفاده می کنند.
مزار دیگری منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) در کوه زیتون در شرق بیت المقدس وجود دارد. این بقعه در حاشیه ی شرقی درّه ی کیدرون که شیب به نسبت ملایمی دارد، واقع شده و با ارتفاع 10 متر و به صورت یک پارچه از صخره تراشیده شده است. این بنای تاریخی قبلاً تا نیمه در خاک فرو رفته بود که دو بار مرمّت و احیا گردیده و نرده و پلّکانی برای ورود و بازدید آن قرار داده شد. یک نقاشی قدیمی از مزار منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) متعلق به دوران قبل از اشغال فلسطین وجود دارد و نشان می دهد که تَلّی از خاک به ارتفاع چندین متر اطراف آرامگاه را فراگرفته و 4 نفر که 2 نفر آنها مسلّح به تفنگ سر پُر هستند، در حال نگهبانی و محافظت از بقعه دیده می شوند.
در سال 1381ش / 2003 م اعضای یک گروه باستان شناس از دانشگاه اورشلیم و دانشگاه فلوریدای جنوبی به نام های «جو زِیاس» و «جیم اِسترونگ» (9) کتیبه ای سنگی متعلق به قرن چهارم میلادی را در این منطقه شناسایی کردند که این عبارت در 47 حرف به خط لاتین بر آن نقش بسته بود:
This is the tomb of Zachariah, martyr, very pious priest, father of jhon.
(این قبر زکریای شهید است؛ روحانی بسیار متّقی، پدر یحیی)
این کتیبه در فاصله 100 متری از مزار منسوب به حضرت زکریا (علیه السلام) بر سر درب آرامگاه «آبسالوم» ــ یکی از پسران حضرت داوود نبی و برادر حضرت سلیمان (علیه السلام) ــ حک شده است. جو زیاس که نمونه شبیه سازی شده ی این کتیبه را نیز ساخته، معتقد است که سنگ نوشته مذکور توسط مسیحیان بیزانسی در قرن 4 و 5 میلادی اقدام به نشانه گذاری اماکن مقدس در سرزمین فلسطین کردند، پدید آمده است و با توجه به این که از فاصله ی زمان شهادت حضرت زکریا (علیه السلام) تا زمان کتابت این سنگ نوشته بیش از چندین قرن است، لذا نمی توان بر عبارت های آن اعتماد کرد.
به علاوه مسیحیان بیزانسی بر اساس آگاهی های اقوام ساکن در این منطقه اقدام به این نشانه گذاری ها کرده اند و هیچ منبع علمی دیگری در تأیید متن این کتیبه وجود ندارد.
در عین حال آنچه در این کتیبه بیشتر جلب توجه می کند، کلمه «matryr» (شهید) است و نشان می دهد که مردم این نواحی در 16 قرن پیش، از حضرت زکریا (علیه السلام) به عنوان «پیامبر شهید» نام می برده اند. در برخی از روایت های اسلامی نیز به شهادت حضرت زکریا (علیه السلام) اشاره شده است.(9)
پی نوشت ها :
1ــ مریم /2، 7؛ آل عمران/37؛ انعام /85؛ انبیاء/89.
2ــ انجیل لوقا، 5/1، 12، 13، 18، 21، 40، 59، 67.
3ــ مریم/1ــ14؛ انجیل لوقا 5/1 ــ 25.
4ــ پل کوپلند، سرزمین و مردم سوریه، ترجمه فریبرز مجیدی، 156-157.
5ــ مستدرک الوسائل، 138/1؛ مجلسی، بحارالانوار، 229/47ــ 301؛ 138/1؛ محمد بن محسن کاشانی، معادن الحکمه، 118/2.
6ــ مفاتیح الجنان، باب فضیلت زیارت انبیا، 929.
7ــ علی اکبر بابا زاده، با من به سوی شام، تاریخ و اماکن زیارتی سوریه، 264ــ 265.
8ــ Joe zias physical anthropologist and Jim strange, a New Testament scholar at the university of south Florida.
9ــ علل الشرایع، 38؛ مجلسی، بحارالانوار، 179/14.