لذا شرع مطهّر اسلام برای نظافت دهان و دندان و استفاده نمودن از مسواک و خلال و مواد خوشبو کننده اهمیت ویژه ای قائل شده و نسبت به انجام این امر تأکید و سفارش و توصیه ی فراوانی نموده است.
در این مقاله به پاره ای از احادیث شریف که پیرامون این موضوع می باشد اشاره می نمائیم.
عواقب دهان بد بو
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مردمی را که به نظافت دهان ودندان خود نمی پرداختند و مسواک نمی زدند و با این وضع به نزد ایشان می آمدند- مورد سرزنش قرار داده و به آنها فرمود:چرا با دندانهای زرد و مسواک نزده بر من وارد می شوید؟(1)
و در حدیث دیگری اینچنین آمده است: پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به اینگونه افراد فرمود: چرا دندانهای شما زرد است؟
چرا شما مسواک نمی زنید ؟ (2)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامی که حضرت ابراهیم (علیه السلام) خانه ی کعبه را بنا نمود. خانه ی کعبه از آلودگی دستهای مشرکین و بوی متعفّن دهان آنها به خدای عزّ و جلّ شکوه و شکایت نمود.
در این هنگام خدای متعال خطاب به کعبه فرمود: در آخر الزمان گروهی را به سوی تو گسیل خواهم داد. که آنان اهل نظافت و پاکیزگی می باشند و با مسواک زدن و خلال نمودن دهان خود را تمیز و پاکیزه می کنند.(3)
علل و اسباب بدبو شدن دهان
1- گرسنگی و خالی بودن معده
امام صادق (علیه السلام) فرمود: برای مؤمن سزاوار است که در هنگام خارج شدن از منزل چیزی میل کند زیرا این امر عزّت او را حفظ می کند (یعنی بهتر است هنگام صبح در وقت بیرون رفتن از منزل چیزی تناول کند و او با انجام این کار بوی بد دهان خود را برطرف می سازد و همچنین از قُرقُر کردن معده و صدائی که در وقت خالی بودن معده بروز می کند جلوگیری می کند. و بدینوسیله عزّت و احترام خود را حفظ می نماید).(4)امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامی که می خواهی سراغ کاری روانه گردی مقداری نان با نمک تناول نما. زیرا این کار عزّت تو را حفظ می کند و باعث به انجام رسیدن کار و حاجت تو می گردد.(5)
2ــ باقی ماندن غذا در لابلای دندانها
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: پس از تناول نمودن غذا خلال نمائید.زیرا هیچ چیزی برای فرشتگان نفرت انگیزتر از این نیست که ببینند در لابلای دندان بنده ای غذائی وجود داشته باشد.(6)
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: روزی پیامبر (صلی الله علیه و آله) به اصحاب خود فرمود: خوشا به حال متخلّلین.
به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفته شد: تخلّل چیست؟
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: تمیزکردن لابلای انگشتان و زیر ناخنها و خلال نمودن دندانها پس از غذا خوردن.
زیرا چیزی برای دو فرشته ای که نزد مؤمن هستند نفرت انگیزتر از این نیست که ببینند در هنگام خواندن نماز لابلای دندان او غذائی باقی مانده است.(7)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: فرشتگان از بوی دهان شخصی که پس از خوردن غذا خلال نمی کند در اذیّت می باشند.(8)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: دهان خود را بوسیله ی خلال کردن تمیز و پاکیزه کنید.
زیرا دهان شما مکان و محلّی است برای آن دو ملکی که از شما محافظت می کنند و اعمال شما را می نویسند.
مرکّب آنها: آب دهان شما می باشد.
و قلم آنها: زبان شما می باشد.
و برای آنها هیچ چیز سخت تر (و نفرت انگیزتر) از آن نیست که ببینند غذائی لابلای دندانها باقی مانده است.(9)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداوند متعال متخلّلین را مورد رحمت خود قرار می دهد.
به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفته شد: متخلّلین چه کسانی هستند؟
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: آنها کسانی هستند که بعد از خوردن غذا خلال می کنند. زیرا هنگامیکه باقیمانده ی غذائی در دهان می ماند باعث بدبو شدن دهان می گردد. و این بوی بد فرشتگان را آزار می دهد.(10)
3ــ تناول خوراکیهائی که بوی نامطبوعی دارند
فرد مسلمان باید پس از استفاده نمودن و استعمال کردن یا همراه داشتن چیزی که بوی بد آن باعث تنفّر دیگران و اشمئزاز آنها می گردد. لازم است که از حضور یافتن در جمع پرهیز کرد. زیرا وجود این بوی بد و نامطبوع باعث آزار اطرافیان و اذیّت آنها می گردد.محمد بن سنان می گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره ی خوردن پیاز و تره سؤال کردم؟
آن حضرت (علیه السلام) فرمود: خوردن پخته و خام آنها باکی ندارد و چنانچه شخصی آنها را تناول کرد بر او لازم است از رفتن به مسجد خودداری کند. زیرا بخاطر بوی بدی که دارند همنشینان او آزرده می گردند.(11)
از امام صادق (علیه السلام) درباره ی خوردن سیر و پیاز و تره سؤال شد؟
آن حضرت (علیه السلام) فرمود: خوردن آنها باکی ندارد.
امّا اگر شخصی چیزی از آنها را تناول کرد به مسجد نرود. زیرا با بوی بدی که دارند دیگران مورد آزار قرار می گیرند.(12)
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: چنانچه شخصی خوراکیهائی را که بوی نامطبوعی دارند تناول کند بر او لازم است که در مسجد حاضر نشود.(13)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: شخصی که سیر و یا پیاز یا تره می خورد بر او لازم است که نزدیک ما نگردد. و به مسجد نیز نرود.(14)
امام صادق (علیه السلام) به مردی فرمود: بر تو باکی نیست بخاطر معالجه نمودن از سیر استفاده نمائی.
اما اگر چیزی از آن تناول کردی در آن هنگام روانه ی مسجد نشو.(15)
ابوبصیر می گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره ی خوردن سیر و پیاز و تره سؤال شد؟
امام صادق (علیه السلام) فرمود: برای خوردن آنها باکی نیست.
اما هنگامی که از آنها تناول کردی به مسجد روانه نشو.(16)
4ــ آروغی که پس از پر شدن معده بوجود می آید
شخصی بنام ابوجحیفه می گوید: روزی پس از آنکه در خوردن غذا زیاده روی کرده بودم در حالی که آروغ می زدم به نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) رفتم.در این هنگام پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: ای ابوجحیفه! جلوی آروغ زدن خود را بگیر.(17) زیرا پرخورترین شما در دنیا گرسنه ترین شما در آخرت خواهد بود.(18)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: کسانی که در دنیا آروغ بیشتری می زنند گرسنگی آنها در روز قیامت نیز بیشتر است.(19)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگام آروغ زدن صدای آن را بلند نکنید و در آن هنگام دهان خود را به طرف آسمان باز ننمائید.(20)
5 باقی ماندن بر جنابت.
در حدیث آمده است: باقی ماندن بر جنابت موجب بدبو شدن دهان می گردد.(21)6ــ بسته شدن فضای دهان در وقت خواب
روزی حضرت عیسی (علیه السلام) وارد شهری شد و مشاهده نمود که بیشتر دندانهای آنها ریخته و صورتهای آنها ورم کرده است.آنها از این امر به حضرت عیسی (علیه السلام) شکایت کردند.
حضرت عیسی (علیه السلام) به آنها فرمود: زیرا شما هنگامی که می خوابید دهان خود را بیش از حد می بندید. و در این صورت نفسهای شما در سینه ها به تنگ آمده و در دهان شما حبس می شود و این امر موجب فساد در دندان و بیماری در صورت و چهره ی شما می گردد.
پس بر شما لازم است هنگامی که می خوابید لبهای خود را باز نگه دارید و کاملاً نبندید.(22)
7ــ قرار گرفتن صورت روبروی آفتاب
روزی حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) مردی را دیدند که روبروی آفتاب قرار دارد.(23)در این هنگام حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: برخیز زیرا این کار موجب می گردد که دهان تو بدبو شود.(24)
8 مسواک زدن در توالت
در حدیث آمده است: مسواک زدن در توالت باعث بدبو شدن دهان می گردد.(25)9ــ خون خوردن
مفضّل می گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: چرا خداوند متعال خون خوردن را حرام کرده است؟امام صادق (علیه السلام) فرمود: زیرا خوردن خون دهان را متعفّن می کند و بدن را بدبو می سازد و اخلاق را بد و چهره را زشت می گرداند و قساوت قلب را بوجود می آورد و رأفت و رحمت را از بین می برد.
به گونه ای که ممکن است چنین شخصی فرزند و والدین خود را به قتل برساند. و دوستان و نزدیکانش نیز از گزندش در امان نباشند.(26)
10ــ شراب خوردن
امام رضا (علیه السلام) فرمود: خوردن شراب موجب بیماری قلب می گردد و دندانها را سیاه می کند و بوی دهان را متعفّن می سازد و آدمی را از خدای متعال دور می کند و خشم الهی را نزدیک می نماید و نوشیدنی ابلیس بشمار می آید.(27)در حدیث آمده است: خوردن شراب موجب قساوت قلب می گردد.(28)
*لازم به یادآوری است که بوی بد دهان علل و اسباب مختلف دیگری نیز می تواند داشته باشد که در اینجا به پاره ای از آنها مختصراً اشاره می کنیم:
1ــ نوشیدن مایعاتی که بوی نامطبوعی دارند.
2ــ مصرف بعضی از داروها.
3ــ پوسیدگی دندانها و کرم خوردگی آنها.
4ــ وجود بیماری در فک و دهان و لثه.
5 وجود بیماری در معده و مجاری آن.
6ــ وجود بیماری در بینی و مجاری تنفّسی.
7ــ وجود بیماری عفونی مانند: تب و امثال آن.
8 استعمال دخانیات و مصرف موادّ مخدّر.
9ــ عوارض ناشی از دوران قاعدگی در بانوان.
10ــ عوارض ناشی از حاملگی در دوران بارداری در بانوان.
علل و اسباب معنوی بد بو شدن دهان
1ــ کفر و شرک و بت پرستی و اعتقاد نداشتن به توحید و یکتاپرستی
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: شخصی که کافر است به منزله ی گیاه حنظل می باشد. که مزه ی آن تلخ و بوی آن بد و مشمئز کننده است.(29)2ــ ارتکاب گناه و معصیت
امام کاظم (علیه السلام) فرمود: هنگامی که بنده ای مرتکب گناه گردد و به انجام آن اقدام نماید بوی متعفّنی از او منتشر می شود.(30)حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: خود را با بوی خوش استغفار معطّر سازید. تا بوی متعفّن گناه شما را رسوا نکند.(31)
3ــ غیبت و بدگوئی کردن و عیب جوئی نمودن
روزی دو نفر از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) به جناب سلمان گفتند به نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) برو و برای ما غذائی بیاور.آنگاه جناب سلمان (رحمه الله) برای تهیه ی غذا به نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) رفت.
سپس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) جناب سلمان را برای تهیه ی غذا به نزد اسامة بن زید که انباردار آذوقه ی پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود فرستاد.
پس از آنکه سلمان به نزد اسامه رفت. اسامه به او گفت: فعلاً طعامی در نزد من نیست تا به تو تقدیم کنم.
آنگاه جناب سلمان علیه الرحمة به نزد آن دو نفر رفته و به آنها گفت: طعامی موجود نبود تا برای شما بیاورم.
پس از این امر آن دو نفر درباره ی اسامه گفتند: او بخیل می باشد.
و درباره ی سلمان گفتند: اگر او را به سوی چاه پرآبی روانه کنیم آن چاه خشک می گردد.
سپس آن دو نفر برای تجسّس درباره ی نبودن طعام خود را به نزد اسامه رساندند.
در این حین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آن دو نفر را مشاهده نموده و به آنها فرمود: این گوشتی که در میان دندانهای شما قرار دارد چیست؟
آن دو نفر به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) گفتند: ما امروز هیچ نوع گوشتی را تناول نکرده ایم.
در این هنگام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به آن دو نفر فرمود: شما امروز به خاطر بدگوئی و غیبتی که کرده اید گوشت سلمان و اسامه را خورده اید.(32)
ابن عبّاس می گوید: روزی دو نفر در حالی که با پیامبر (صلی الله علیه و آله) راه می رفتند از مردی غیبت و بدگوئی کردند.
در میانه راه گذر آنها به مردار بدبویی افتاد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این حین به آن دو نفر فرمود: از این مردار بخورید.
آنها گفتند: یا رسول الله! چگونه از یک مردار بدبو تناول کنیم؟
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به آنها فرمود: بدگوئی و غیبتی که از برادر خود کرده اید از این مردار گندیده بدبوتر می باشد.(33)
روزی در حالی که عائشه در نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود. زنی که قد کوتاهی داشت خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسید تا درباره ی چیزی از ایشان پرسش نماید.
پس از آنکه آن زن از نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) رفت. عائشه با حرکات دست خود کوتاه بودن قد آن زن را توصیف و ترسیم کرد.
در این هنگام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به عایشه فرمود: دندانهای خود را خلال کن.
عایشه به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: من چیزی نخورده ام تا دندانهای خود را خلال نمایم.
دوباره پیامبر به عایشه فرمود: دندانهای خود را خلال کن.
پس از آنکه عایشه دهان خود را وارسی نمود تکّه گوشتی از دهانش بیرون افتاد.(34)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به دو زن که روزه بودند اما زن مسلمانی را غیبت کرده بودند فرمود: چیزی را که خورده اید قی کنید و بیرون بریزید.
در این هنگام هر یک از این دو زن، لخته خونی را قی کرده و از دهان خود خارج ساختند.(35)
روزی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در حالی که از کنار جماعتی عبور می کردند به آنها فرمود: دندانهای خود را خلال کنید.
آنها به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفتند: ما گوشتی تناول نکردیم تا دندانهای خود را خلال کنیم.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به آنها فرمود: امّا شما به خاطر غیبتی که از فلان شخص نمودید. مانند آن است که گوشت او را خورده باشید.(36)
جابر (رحمه الله) می گوید: روزی با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مسیر راهی حرکت می کردیم. که ناگهان باد متعفّن و بدبویی وزیدن گرفت.
در این هنگام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: وزیدن این باد بدبو و متعفّن در این هنگام بخاطر آن است که عدّه ای از منافقین جمعی از مؤمنین را مورد غیبت قرار دادند.(37)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در شب معراج گروهی را در آتش مشاهده نمود که چیزهای گندیده و متعفّن می خوردند.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل فرمود: اینها چه کسانی هستند؟
جبرئیل گفت: اینها کسانی هستند که با غیبت کردن گوشت مردم را می خوردند.(38)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: فردی که شخص مسلمانی را غیبت نماید روزه اش باطل می گردد و وضوی او نیز از بین می رود و از دهان او در روز قیامت بوی متعفّن تر و گندیده تر از مردار منتشر می شود.
به گونه ای که اهل محشر از این بوی متعفّن مورد آزار و اذیت قرار خواهند گرفت و اگر چنین شخصی قبل از مرگ توبه نکند. مانند شخصی خواهد بود که حرام خدا را حلال کرده است.(39)
4ــ دروغ گفتن
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگامی که شخصی دروغ می گوید بوئی متعفّن از او برمی خیزد و ملائکه بخاطر آن بوی بد از وی دور می گردند.(40)پی‌نوشت‌ها:
1ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): مالی أراکم تدخلون علیّ قُلحاً (1) مرغاً؟
مالکم لاتستاکون؟ (المحاسن ج 2 ص 381).
2ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): مالی أراکم قُلُحاً؟
مالکم لاتستاکون؟ (الکافی ج 6 ص 496).
(1)القُلُح: من تغیّرت أسنانه و رکبتها صفرة أو خضرة.
3- قال الإمام الصادق (علیه السلام): لمّا بنی إبراهیم (علیه السلام) البیت و حجّ الناس شکت الکعبة إلی الله تبارک و تعالی ما تلقی من أیدی المشرکین و أنفاسهم.
فأوحی الله إلیها: قرّی کعبة. فإنّی أبعث فی آخر الزمان قوماً یتنظّفون بقضبان الشجر.
و یتخلّلون (تفسیر القمیّ علیه الرحمة ج 1 ص 87).
قال الإمام الباقر (علیه السلام): شکت الکعبة إلی الله عزّ و جلّ ما تلقی من أنفاس من* المشرکین.
فأوحی الله إلیها: قرّی کعبة. فإنّی مبدلک بهم قوماً یتنظّفون بقضبان الشجر.
فلمّا بعث الله عزّ و جلّ محمّداً (صلی الله علیه و آله) أوحی إلیه مع جبرئیل (علیه السلام) بالسواک و الخلال (الکافی ج 4 ص 546) *هکذا فی المصدر: أثبتناه کما وجدناه.
4- قال الإمام الصادق (علیه السلام): ینبغی للمؤمن أن لایخرج من بیته حتّی یطعم.
فإنّه أعزّ له (المحاسن ج 2 ص 160 و ص 236).
5- قال الإمام الصادق (علیه السلام): إذا أردت أن تأخذ فی حاجة.
فکُل کسرة بملح.
فهو أعزّ لک.
و أقضی للحاجة (المحاسن ج 2 ص 160 و ص 236).
6- قال رسول الله (صلی الله علیه و اله): تخلّلوا علی أثر الطعام (دعائم الإسلام ج 2 ص 120).
قال الإمام الکاظم (علیه السلام): قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): تخلّلوا.
فإنّه لیس شیء أبغض إلی الملائکة من أن یروا فی أسنان العبد طعاماً (المحاسن ج 1 ص 332).
7- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): خرج رسول الله (صلی الله علیه و آله) یوماً علی أصحابه. فقال: حبّذا المتخلّلون
قیل: یا رسول الله ما هذا التخلّل؟
قال (صلی الله علیه و آله): التخلّل فی الوضوء بین الأصابع و الأظافیر.
و التخلّل من الطعام.
فلیس شیء أشدّ علی ملکی المؤمن من أن یریا شیئاً من الطعام فی فیه وهو قائم یصلّی (دعائم الإسلام ج 1 ص 123 و ج 2 ص 120).
8ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): إنّ الملائکة تتأذّی بریح فم من لایتخلّل بعد الطعام (تحف العقول ص 14).
9- عن سعد بن معاذ قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): نقّوا أفواهکم بالخلال.
فإنّها مسکن الملکین. الحافظین الکاتبین.
و إنّ مدادهما: الریق.
و قلمهما: اللسان.
و لیس شیء أشدّ علیهما من فضل الطعام فی الفم (مکارم الأخلاق ج 1 ص 330).
10- عن أبی حمزة عن أبی الحسن (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): رحم الله المتخلّلین.
قیل: یا رسول الله و ما المتخلّلون؟
قال (صلی الله علیه و آله): یتخلّلون من الطعام.
فإنّه إذا بقی فی الفم تغیّر.
فآذی الملک ریحه (المحاسن ج 2 ص 377).
11- عن محمّد بن سنان قال: سألت أبا عبدالله (علیه السلام) عن أکل البصل و الکراّث؟
فقال (علیه السلام): لابأس بأکله مطبوخاً و غیرمطبوخ ــ
ولکن إن أکل منه ما له أذی فلایخرج إلی المسجد.
کراهیّة أذاه علی من یجالس (علل الشرائع ج 2 ص 278 الباب 295).
عن ابن سنان قال: سألت أبا عبدالله (علیه السلام) عن الکرّاث؟
فقال (علیه السلام): لابأس بأکله مطبوخاً و غیرمطبوخ ــ
ولکن ان أکل منه شیئاً له أذی فلایخرج إلی المسجد.
کراهة أذاه من یجالس (المحاسن ج 2 ص 317).
12- سُئل الإمام الصادق (علیه السلام) عن أکل الثوم و البصل و الکرّاث نیّاً و مطبوخاً ــ؟
قال (علیه السلام): لابأس بذلک.
ولکن من أکله نیّاً فلایدخل المسجد. فیؤذی برائحته (دعائم الإسلام ج 2 ص 112).
13- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): من أکل شیئاً من المؤذیات. فلایقربنّ المسجد (تحف العقول ص 118).
14- قال رسول الله (صلی لله علیه و آله): من أکل الثوم و البصل و الکرّاث.
فلایقربنا.
و لایقرب المسجد (مستدرک الوسائل ج 3 ص 378).
15- قال الإمام الصادق (علیه السلام): لابأس أن یتداوی بالثوم.
ولکن إذا أکلت ذلک فلاتخرج إلی المسجد (مکارم الأخلاق ج 1 ص 395).
سُئل الإمام الصادق (علیه السلام) عن أکل الثوم؟
قال (علیه السلام): لابأس بألکه نیّاً و فی القدر ــ.
ولکن إذا کان کذلک. فلایخرج إلی المسجد (مکارم الأخلاق ج 1 ص 394).
16- عن أبی بصیر قال: سُئل أبوعبدالله (علیه السلام) عن الثوم و البصل و الکرّاث؟
فقال (علیه السلام): لابأس بأکله نیّاً و فی القدور و لابأس بأن یتداوی بالثوم.
ولکن إذا کان ذلک. لاتخرج إلی المسجد (من لایحضره الفقیه ج 3 ص 226 و تهذیب الأحکام ج 3 ص 112 و ص 113).
17- و در روایت دیگر حضرت (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: از صدای آروغ خود بکاه.
18- قال أبو جحیفه: أکلت یوماً ثریداً و لحماً سمیناً. ثمّ أتیت رسول الله (صلی الله علیه و اآله) و أنا أتجشّأ.
فقال (صلی الله علیه و آله): إحبس جشأک یا أبا جحیفة إنّ أکثرکم شبعاً فی الدنیا. أکثرکم جوعاً فی الآخرة.
(تنبیه الخواطر ج 1 ص 46). (راجع: شرح نهج البلاغة لإبن أبی الحدید ج 19 ص 187).
19- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): أطولکم جشاءاً فی الدنیا. أطولکم جوعاً یوم القیامة.
20- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): إذا تجشّیتم. فلاترفعوا جشاءکم إلی السماء (المحاسن ج 2 ص 233).
21- قال الإمام الصادق (علیه السلام): ... إنّ الجنابة بمنزلة الحیض. و ذلک أنّ النطفة دم لم یستحکم.
و لایکون الجماع إلاّ بحرکة شدیدة و شهوة غالبة. فإذا فرغ الرجل تنفّس البدن و وجد الرجل من نفسه رائحة کریهة. فوجب الغسل لذلک.
و غسل الجنابة مع ذلک أمانة ائتمن الله عزّ و جلّ علیها عبیده لیختبرهم بها (الإحتجاج ج 2 ص 239 240). (و راجع: المناقب ج 4 ص 286 و ص 385).
22- (مرّ عیسی (علیه السلام)) بمدینة و إذاً أهلها أسنانهم منثرة وجوههم منتفخة. فشکوا إلیه.
فقال (علیه السلام): أنتم إذا نمتم تطبقون أفواهکم، فتغلی الریح فی الصدور. حتّی تبلغ إلی الفم.
فلایکون لها مخرج. فتردّ إلی اصول الأسنان. فیفسد الوجه.
فإذا نمتم فإفتحوا شفاهکم. و صیّروه لکم خُلقاً.
ففعلوا. فذهب ذلک عنهم (علل الشرائع ج 2 ص 350 الباب 377).
23- احتمال بسیار می رود که این شخص روبروی آفتاب خوابیده و دهان او نیز بسته بود.
24- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): فی الشمس أربع خصال: تغیّر اللون. و تنتن الریح و تخلق الثیاب و تورث الداء (الخصال ص 249 و روضة الواعظین ج 2 ص 118).
قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): لاتسقبلوا الشمس. فإنّها مبخرة. تشحب اللون و تبلی الثوب.
و تظهر الداء الدفین (الخصال ص 97).
25- قال الإمام الکاظم (علیه السلام): السواک فی الخلاء یورث البخر (من لایحضره الفقیه ج 1 ص 32 و تهذیب الأحکام ج 1 ص 35 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 114 و ص 119).
26 عن مفضّل بن عمر قال: قلت لأبی عبدالله (علیه السلام): أخبرنی جعلت فداک لِمَ حرّم الله تبارک و تعالی الخمر و المیتة و الدم و لحم الخنزیر؟
تبارک و تعالی الخمر و المیتة و الدم و لحم الخنزیر؟
فقال (علیه السلام): ... أمّا الدم فإنّه یورث آکله الماء الأصفر. و یبخّر الفم (و ینتن الریح).
و یسیء الخلق. و یورث الکلب و القسوة فی القلب و قلّة الرأفة و الرحمة.
حتی لایؤمن أن یقتل ولده و والدیه. و لایؤمن علی حمیمه. و لایؤمن من یصحبه (الکافی ج 6 ص 242 و التهذیب ج 9 ص 149 و الإختصاص ص 103 و المحاسن ج 2 ص 62).
27- قال الإمام الرضا (علیه السلام): الخمر یورث فساد القلب. و یسوّد الأسنان. و یبخّر الفم.
و یبعّد من الله. و یقرّب من سخطه.
و هو من شراب إبلیس (الفقه المنسوب إلی الإمام الرضا (علیه السلام) ص 254 الباب 37).
28- قال (علیه السلام): الخمر تورث قساوة القلب (بحار الأنوار ج 62 ص 166 و ج 76 ص 141).
29- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): إنّ الکافر کحنظلة. طعمها مرّ.
و رائحتها کریهة (إرشاد القلوب ج 1 ص 162 الباب 20).
30- قال الإمام الکاظم (علیه السلام): (إنّ العبد) ... إذا همّ بالسیئة خرج نفسه منتن الریح (الکافی ج 2 ص 429 و صفات الشیعة حدیث رقم 62 و إرشاد القلوب ج 1 ص 341).
31- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): تعطّروا بالإستغفار. لئلاّ تفضحکم روائح الذنوب (تنبیه الخواطر ج 2 ص 154).
32- إنّ رجلین من أصحاب رسول الله (صلی الله علیه و آله) إغتابا رفیقهما و هو سلمان
بعثاه إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) لیأتی لهما بطعام.
فبعثه (صلی الله علیه و آله) إلی اسامة بن زید و کان خازن رسول الله (صلی الله علیه و آله) علی رحله ــ.
فقال: ما عندی شیء.
فعاد إلیهما.
فقالا: بخل اسامة.
و قالا لسلمان: لو بعثناه إلی بئر سمیحة لغار ماؤها.
ثمّ إنطلقا یتجسّسان عند اسامة ما أمر لهما به رسول الله (صلی الله علیه و آله).
فقال لهما رسول الله (صلی الله علیه و آله): ما لی أری خُضره اللحم فی أفواهکما؟
قالا: یا رسول الله ما تناولنا یومنا هذا لحماً.
قال (صلی الله علیه و آله): ظللتم تأکلون لحم سلمان و اسامة (مجمع البیان ج 9 ص 203).
33- قال ابن عبّاس: إنّ رجلین من أصحاب رسول الله (صلی الله علیه و آله) إغتابا بحضرته رجلاً.
ــ و هو (صلی الله علیه و آله) یمشی و هما یمشیان معه ــ.
فمرّ (صلی الله علیه و آله) علی جیفة. فقال (صلی الله علیه و آله): إنهشا منها.
فقالا: یا رسول الله أو ننهش الجیفة.
فقال (صلی الله علیه و آله): ما أصبتما من أخیکما أنتن من هذه (شرح نهج البلاغة لإبن أبی الحدید ج 9 ص 61).
(1)أی: بقیتم و لا زلتم.
34- قد جائت امرأة إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) تسأل عن شیء و عائشة عنده ــ.
فلمّا انصرفت و کانت قصیرة قالت عائشة بیدها : تحکی قصرها.
فقال لها رسول الله (صلی الله علیه و آله): تخلّلی.
قالت: یا رسول الله و هل أکلت شیئاً؟
قال (صلی الله علیه و آله) لها: تخلّلی.
ففعلت.
فألقت مضغة من فیها (المحاسن ج 2 ص 250).
35- فی حدیث أنس: إنّ رسول الله (صلی الله علیه و آله) قال فی یوم صوم ــ: إنّ فلانة و فلانة کانتا تأکلان الیوم شحم امرأة مسلمة.
یعنی: الغیبة.
فمرهما. فلیتقایا.
فقائت کلّ واحدة منهما علقة دم (شرح نهج البلاغة لإبن أبی الحدید ج 9 ص 61).
36- مرّ رسول الله (صلی الله علیه و آله): بناس من أصحابه. فقال (صلی الله علیه و آله) لهم: تخلّلوا.
فقالوا: ما أکلنا لحماً.
فقال (صلی الله علیه و آله): بلی. مرّ بکم فلان. فوقعتم فیه (مستدرک الوسائل ج 9 ص 126).
37- قال جابر: کنّا نسیر مع رسول الله (صلی الله علیه و آله): فهاجت ریح منتنة.
فقال (صلی الله علیه و آله): إنّما هاجت هذه الریح. إنّ* قوماً من المنافقین ذکروا قوماً من المؤمنین.
فإغتابوهم (روضة الواعظین ج 2 ص 468). *أی: لأنّ.
هاجت ریح منتة فی عهد رسول الله (صلی الله علیه و آله) فقال (صلی الله علیه و آله): إنّ اناساً من المنافقین إغتابوا اُناساً من المؤمنین فلذلک هاجت (مستدرک الوسائل ج 9 ص 125).
38- إنّ رسول الله (صلی الله علیه و آله) نظر فی النار لیلة الإسراء ــ. فإذاً بقوم یأکلون الجیف.
فقال (صلی الله علیه و آله): یا جبرئیل من هؤلاء؟
قال: هؤلاء الّذین یأکلون لحم الناس (مستدرک الوسائل ج 9 ص 125).
39- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من إغتاب امرءاً مسلماً. بطل صومه و نقض وضوئه.
و جاء یوم القیامة تفوح من فیه رائحة أنتن من الجیفة. یتأذّی به* أهل الموقف.
فإن مات قبل أن یتوب مات مستحلاً لما حرّم الله عزّ و جلّ (من لایحضره الفقیه ج 4 ص 8 و الأمالی للشیخ الصدوق علیه الرحمة ص 515 المجلس 66 و مکارم الأخلاق ج 2 ص 315 و تنبیه الخواطر ج 2 ص 262). *فی الفقیه: بها.
40- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): إذا کذب العبد. تباعد منه الملک من نتن ما جاء منه (مستدرک الوسائل ج 9 ص 89).
/م