تربیت باید بر اساس تواناییهای فردی باشد

«لا یکلف اللهُ نفساً الا وسعَها» (286 بقره)
خداوند هیچکس را جز به اندازه توانائیش تکلیف نمی کند.

رعایت توانایی فهم کودکان و همزبانی با آنها

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند:
من کان له صبی فلیتصاب له
هرکس کودکی دارد باید مقام خویش را تا سر حد کودکی تنزل دهد.
(خود را با عوالم او هماهنگ ساخته، رفتاری که در خور درک اوست پیش برد).
1- کودک تمایل دارد که معلم و همکلاسانش بدانند که وی با استعداد است. این شناسایی استعداد به وی احساس اعتماد به نفس و اطمینان خاطر می دهد.
2- یکی از بزرگترین رسالت پدران و مادران در درجه اول شناسایی استعدادها و نیروهای روانی کودکانشان است. بدیهی است که پس از شناسایی استعدادها باید بکوشند آن ذخایر وجودی را استخراج نمایند.
3- او را در رشته ای از دانش آموزی سوق دهید که در عین تطابق با استعدادش باشد.
4- باید توجه داشته باشید که برحسب استعداد هر فردی برایش تکلیفی در نظر بگیرید و کسانی که در سطح پایین تری قرار دارند تکالیف دشوار و خارج از توانایی آنان در اختیارشان نگذارید.
5- در درجه اول باید کودک را بشناسید سپس استعدادهای او را پرورش دهید.
6- استعدد فرزندانتان را بشناسید و با ایجاد زمینه مساعد امکان فعالیت آنها را فراهم آورید.
7- نسبت به تفاوتهای فردی میان کودکان و نوجوانان هوشیار باشید.
8- باید توجه داشته باشید اختلاف عمیق تری بین افراد وجود دارد و این اختلاف در استعدادها و رغبت های کودکان است. هرکسی براساس استعداد ذاتی و تمایلات فطری به چیزی و کاری علاقه مند است. اولیاء نباید این علایق را نادیده بگیرند.
9- به همان اندازه که به کار بچه های باهوش اهمیت می دهید به فعالیتهای افراد کم هوش نیز توجه داشته باشید.
10- شما والدین و مربیان عزیز بایستی از وجود تفاوتهای فردی میان کودکان آگاه باشید که اولاً: از دو کودک همسن و یا کودکان یک خانواده انتظارات یکسانی نداشته باشید ثانیاً: از تحقیر و سرزنش بی دلیل کودک به جهت دیر آموزی خودداری کنید.
11- آگاه باشید که علت پایین بودن نمرات کودک شما فقط کاهلی و بازیگوشی نیست بلکه ممکن است بعلت ضریب هوشی پایین و میزان درک اندک باشد.
12- با شاگردان خود در عین شادابی و گشاده رویی و اظهار شادمانی و محبت خوش آیند و صمیمانه و ابراز دلسوزی و احسان به آنها از طریق بذل علم و مقام و گرامیداشت آنها- در حد وسع و امکانات- برخورد و ملاقات کنید.
13- از توانایی فرزندانتان به نحو احسن استفاده کنید.
14- آنچه انجام آن برای کودک سنگین و طاقت فرساست از او نخواهید.
15- والدین محترم به اندازه امکانات و استعدادهای فرزندانتان از آنها مسئولیت بخواهید.
16- توقعات و انتظارات خود را از کودکان و نوجوانان، با توجه به شناختی که از جنبه های عقلانی- عاطفی آنها دارید متعادل و متناسب سازید.
17- تحمیل کار سنگین به کودک او را عاجز و احساس ناتوانی را در او قوت می بخشد.
18- از آنها نخواهید با قدم نهادن در شغل یا کاری که دلخواهشان نیست جبران ضعف و شکست شما را بکنند.
19- از بچه هایتان در بزرگی نخواهید که همان شوند که شما هستید.
20- کودکانی را که کمتر از 14 سال دارند بالاجبار وارد بازار کار نکنید چون از حوادث ناشی از آن رنج می برند.
21- باید به نیکی بر فرزندانتان یاری کنید و فوق طاقت از ایشان توقع ننمایید و چون ناشکیبا و ملول باشند برایشان تکلفی نفرمایید و از طاعت خداوند آنان را منع نکنید و به تربیت ایشان منّتی نگذارید.
22- آنچه را که کودک در قوه و قدرت خویش داشته و انجام داده است از او قبول کنید.
23- روشهای تربیتی و چگونگی برخورد با کودک و نیز انتظاراتی که از وی دارید باید متناسب با شرایط و خصوصیات ویژه او باشد.
24- از پسران خود به یک گونه درخواست و توقع داشته باشید و از دختران خود درخواست و توقعی دیگر.
25- به رفتار کودک آنگونه که هست نگاه کنید نه آن گونه که می خواهید باشد.
26- کودک و نوجوان خود را با دیگران مقایسه نکنید زیرا هیچگاه دو فرد از نظر خصایص روحی و به ویژه شرایط عاطفی یکسان نیستند.
27- در نظر داشته باشید که معلومات تجربی کودک محدود است بنابراین باید از تفسیر و توضیحات اضافی که مافوق نیروی ادراک کودک باشد خودداری کنید.
28- از فرزند توقعات سنگین و طاقت فرسا نداشته باشید اگر چنین کنید فرزندتان دروغگو و بدبین به دین خدا بار می آید.
منبع مقاله :
شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم