چه چیزهایی می توانند عامل ابتلا به بیماری روانی باشند؟

بیماری روانی می تواند به علت های مختلف بروز کند. از جمله به دلایل زیست شناسی یا وراثت و روان شناختی اجتماعی و فرهنگی. تقسیم بندی بیماری ها بر پایه ی سبب شناسی آن ها صورت می گیرد. از زاویه ی دید پزشکی علت های آسیب شناسی، متکی بر دو یا سه مبنا هستند. یک دسته از بیماری ها، بیماری های عفونی به شمار می روند که این بیماری ها هم به بیماری های میکروبی، ویروسی یا بیماری های قارچی تقسیم می شوند. خوشبختانه در این بخش از پزشکی دست ما باز است و علت یا سبب بیماری مشخص است ـ اگرچه در این جا هم علت مساوی با بیماری نیست، ولی به هر حال تکلیف روشن تر است.
رشته ی دیگری از بیماری ها، علت مشخصی ندارند، بیماری هایی در عضو یا اندامی از بدن خود را نشان می دهند، که بیماری های دستگاه تنفس، قلب و عروق، کلیه و مجاری ادرار، رحم و... در این تقسیم بندی قرار دارند. این نوع تقسیم بندی و سبب شناسی بر مبنای عضو صورت می گیرد.
در روان پزشکی چنین نیست. نه با سبب شناسی آن چنانی که در بیماری های عفونی وجود دارد روبه رو هستیم و نه با عضو و اندام خاصی سر و کار داریم تا تقسیم بندی خود را بر آن پایه قرار دهیم.
بیماری های روانی جنبه ها و پیچیدگی های بیشتری دارند. به دلیل این که روان انسان را نمی توان به اجزای مختلف تقسیم کرد. آدمی که روانش دچار آسیب می شود، جسمش نیز آسیب می بیند همان گونه که، آدمی که جسمش بیمار می شود روانش نیز آسیب پذیر می شود. در این موارد باید انسان را به طور کامل در نظر گرفت. یکپارچه از روان و جسم.
در سبب شناسی بیماری های روانی معمولاً با عوامل متعدد روبه رو هستیم. عوامل متعددی که دست به دست هم می دهند تا یک بیماری روانی را به وجود آورند؛ عوامل زیستی، ارثی، روان شناختی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و حوادث غیر منتظره ای مانند زلزله، توفان، و سیل یا هر چیزی که بتواند روی روان فرد تأثیر شدیدی بگذارد.
حتی در بیماری عفونی هم این معادله وجود ندارد که ورود عامل بیماری سل به بدن مساوی خود بیماری سل باشد. میکروب سل وارد بدن می شود. یکی را بیمار می کند و یکی دیگر را دچار نمی کند. ممکن است اعضای خانواده ای با میکروب سل تماس پیدا کنند، اما یکی از آن ها سل بگیرد و بقیه نگیرند. امکان دارد در اثر بیماری سل عفونت جزئی در بدن ایجاد شود اما سیستم ایمنی، قابلیت و توانایی از بین بردن میکروب آن را داشته باشد، که در این صورت بدن در برابر بیماری واکسینه می شود و فرد مصونیت پیدا می کند. یعنی همان کاری که قرار است واکسیناسیون انجام دهد، به شکلی طبیعی اتفاق می افتد. نهایتاً در مواردی هم که عامل معینی وجود داشته باشد، آن عامل، به خودی خود، به معنی بیماری تلقی نمی شود.
به هر حال در روان پزشکی چنین ادعایی نه معقول است و نه پذیرفتنی. مثلاً فرض کنیم ورشکستگی، فوت یکی از عزیزان، رویدادی ناگوار، زایمان یا طلاق، یک بیماری روانی را به دنبال بیاورد. از کجا می شود فهمید که این رویدادها موجب بروز کردن یا آشکار شدن بیماری شده اند؟ حتی گاهی اوقات خبر خوش هم باعث شعله ور شدن یک بیماری شده است. هرگز نمی توان عاملی را دلیل قطعی بیمار شدن فردی اعلام کرد. همان طور که گفتیم در ایجاد بیماری های روانی عوامل متعددی باید دست به دست هم بدهند تا فرد را از جاده ی سلامت به کج راهه ی بیماری بکشانند.
منبع مقاله: جلیلی، احمد؛ (1386)، شناخت بیماری های روانی، تهران: نشر قطره، چاپ دوم