از دیدگاه محقق اردبیلی، جهان یک آفریده است(1) و با عنایت و مشیّت الهی، دوام می یابد و « اگر خدای تعالی نبودی هیچ چیز نبودی.».(2)
از نگاه او نظام موجود، نظام احسن و اکمل است و هر « هر جزوی از این عالم، در حد ذات خود، بر احسن اوضاع» (3) قرار گرفته و خداوند « امور و اشیای موزونی را برای مصلحت انسان ها خلق کرده است.».(4)
از نظر محقق، این جهان به باطل و عبث آفریده نشده است. هدف هایی حکیمانه « در خلقت انسان و سایر حیوانات و آسمان و زمین» (5) وجود داشته است؛ چرا که « خداوند، عادل و حکیم است و افعال او، همگی خوب و پسندیده و مشتمل بر مصلحت و حکمت و معلّل به اغراض صحیحه است».(6)
به اعتقاد او، غرض از آفرینش، مصلحت و منفعتی است که انسان ها بدان نائل آیند و این مصالح، یا در حوزه ی زندگانیِ دنیویِ آنان است و یا در احوال معاد و آخرت آنان. پس هستیِ انسان ها دو چهره دارد: یک چهره ی آن « مبدأ»، و چهره ی دیگرش « معاد» است.
خداوند برای حسن انتظام مبدأ و معاد، این دو وجه هستی، « شریعت» را که عبارت از « تعلیم حسن معاش و معاد بر طبق صواب و سداد» (7) است، وضع نموده و اجرای آن را بر عهده ی پیامبر، که « ریاست همه ی انسان ها در امور دنیوی و دینی» را عهده دار است، نهاد. (8)
با هدایت پیامبران و اولیای معصوم(ع) « ضررها» از زندگیِ انسان دفع و « منافع» برای آن ها حاصل می گردد و امر مبدأ و معاد آنان انتظام می یابد و از فساد و تباهی رها می گردد.(9)

پی نوشت ها :

1- محقق اردبیلی، اصول دین، ص237.
2- همان، ص234.
3- محقق اردبیلی، حدیقة الشیعه، ص363.
4- محقق اردبیلی، زبدة البیان، ص463- 464.
5- محقق اردبیلی، اصول دین، ص238.
6- محقق اردبیلی، اصول دین، ص249.
7- محقق اردبیلی، حدیقة الشیعه، ص473.
8- محقق اردبیلی، الحاشیه علی الهیات الشرح الجدید للتجرید، ص179.
9- همان.

منبع مقاله :
خالقی، علی؛ (1345)، اندیشه سیاسی محقّق اردبیلی، قم: موسسه بوستان کتاب( مرکز چاپ و نشر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، چاپ دوم