راه کارهای موفقیت تحصیلی
اگر در امتحان ناموفق بودید و احساس ناکامی پیدا کردید، با این احساس به بهترین شکل مواجه شوید، یعنی باور منطقی، احساس مناسب و رفتار کارآمد داشته باشید.
حتماً این جمله معروف را شنیده اید که: « انسان های موفق هم شکست را تجربه می کنند اما تعداد موفقیت هایشان یک بار بیشتر از تعداد شکست هایشان است» لطفاً دوباره این جمله را بخوانید و کمی در مورد آن فکر کنید.
یکی از مهمترین بحث هایی که همیشه با دانش آموزان داوطلب کنکور مطرح می کنم همین است که باید نحوه ی مواجهه با شکست یا عدم موفقیت را بدانند و روش های درست مواجهه را بیاموزند و به آنها عمل کنند. بسیاری از دانش آموزان از ترس آنکه مبادا موفق نشوند، یا به قول خودشان شکست بخورند، حاضر نیستند حتی به این موضوع فکر کنند، غافل از این که همین اجتناب از فکر کردن به شکست باعث می شود که ترس از آن، به اضطراب فلج کننده ای تبدیل شود که مانع از موفق شدن آنان می شود.
به این جمله فکر کنید:
« وقتی که احتمال عدم موفقیت را در نظر می گیرم، احتمال موفقیت بیشتری خواهم داشت».
این جمله به نظر متناقض می آید، اما واقعیت دارد.
در نظر گرفتن احتمال عدم موفقیت به معنای تلاش نکردن، انگیزه نداشتن، مسئول نبودن و .... نیست بلکه این اطمینان را به ما می دهد که اگر با تمام تلاشی که کرده ایم، موفق نشدیم، بدانیم روش هایی برای مواجهه با نتایج تلاشمان وجود دارد که به ما کمک می کنند باورهای منطقی تر، احساسات مناسب تر و رفتارهای مؤثرتری داشته باشیم.
اعتقادی وجود دارد که « انسان بعد از آنکه با مشکلی مواجه شد، با انسان قبل از مشکل متفاوت است». یعنی فرد اگر مشکل را به درستی حل کند، رشد و پیشرفت می کند و اگر مشکل را به درستی حل نکند افت و پسرفت می کند.
با ناکامی بعد از امتحان به طور منطقی مواجه شوید ( اصلاح باور)
این که دانش آموز یا دانشجویی در امتحان ناموفق شود، بسیار شایع است و در این موقعیت ناخوشایند افراد مختلف، باورها، احساسات و رفتارهایی متفاوت از خود نشان می دهند. ممکن است این باورها، احساس ها و رفتارها مناسب و کارآمد یا نامناسب و ناکارآمد باشند.نمونه ای از باورهای غیرمنطقی و منفی:
- من کودن هستم.
- من بدشانس هستم.
- آخرش هیچی نمی شوم.
- تقصیر من نبود، با من لج کردند.
- من بی ارزش و به درد نخور هستم.
- به مسئله توجه نمی کند و خود را زیر سؤال می برد ( من کودن هستم).
- یک موقعیت را عمده می کند ( من بدشانس هستم).
- پیشگویی های نادرست از آینده می کند ( آخرش هیچی نمی شوم).
- سهم خود را نادیده می گیرد و دلیل تراشی می کند ( تقصیر من نبود، با من لج کردند).
- نتیجه امتحان را با ارزش های فردی یکی می دانند ( چون نمره ام کم شد، بی ارزش و به درد نخورم).
- فهمیدن این درس برایم خیلی سخته.
- نمره ی بدی آوردم.
- درسته که این امتحان خیلی مهم بود ولی سرنوشت من با این امتحان تعیین نمی شه.
- بهتره بفهمم سهم من چی بود تا بتوانم کار مناسبی انجام دهم.
- من هر نمره ای که بیارم و هر رتبه ای که کسب کنم ارزشم همونیه که بود.
1) مسئله چیه؟
2) من چه باوری راجع به آن دارم؟
3) این باور به چه احساسی منجر می شود؟
4) این باور و احساس به چه رفتاری منجر می شود؟
5) آیا باور من درسته؟
6) باور درست چیه؟
7) حالا چه احساسی باید داشته باشم؟
8) حالا چه رفتاری باید بکنم؟
نسبت به شکست در امتحان، احساسات مناسب تری داشته باشید
وقتی ما موقعیت منفی را تجربه می کنیم، دچار احساسات منفی می شویم. از روزی که چشم به جهان می گشاییم تا وقتی که زنده ایم، ممکن است تعداد بسیار زیادی موقعیت ناخوشایند، شکست، عدم موفقیت و ناکامی را تجربه کنیم.یکی از مهمترین دستاوردهای انسان در طول رشد، داشتن احساسات متناسب با موقعیت و نیز توانایی مهار هیجانات به طور مناسب است. شاید بتوان گفت تفاوت بیشتر آدم ها در تجربیات منفی و ناخوشایند نیست بلکه در نحوه ی فکر کردن، نوع احساس و شیوه ی رفتار کردن در آن موقعیت ها است. بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان در مواقعی که نمرات کم می آورند، در امتحانی رد می شوند یا رتبه های ضعیفی کسب می کنند احساسات و هیجانات نامتناسب و ناکارآمد مثل غمگینی، ناامیدی، دلسردی، اضطراب و نگرانی مفرط، احساس حقارت، احساس بی ارزشی، خشم، خصومت، حساسیت و زودرنجی دارند.
حتماً متوجه شده اید چرا این احساس ها و هیجانات کاربردی نیستند، این افراد:
- احساس شان راجع به یک موضوع خاص را به کل زندگی عمومیت داده اند.
- احساس به نتیجه ی منفی یک آزمون را با احساس نسبت به خود یکی دانسته اند.
- احساس شان را نسبت به توانایی هایی که دارند، از دست داده اند.
- به جای احساس امنیت از روابط خود، دچار زودرنجی و حساسیت شده اند.
- به جای مسئولیت پذیری منطقی، از خود و دیگران دلگیرند.
بعد از نتایج منفی در امتحانات رفتارهای کارآمدتری داشته باشید
قسمت عمده ای از موفقت تحصیلی، مربوط به نحوه ی مواجهه ما با نتایج منفی، شکست ها و عدم موفقیت ها است. در واقع می توان گفت همه آدم ها ممکن است نتایجی بگیرند که دلخواه شان نباشد، اما همه یک جور رفتار نمی کنند و از همین جا است که تفاوت ها به وجود می آید. عده ای موفق می شوند چون رفتارهای کارآمدی انتخاب می کنند و عده ای ناموفق می شوند چون رفتارهای ناکارآمدی را در پیش می گیرند.حتماً با بسیاری از این رفتارها آشنایید:
1- اجتناب از مواجهه با نتیجه و مطرح شدن موضوع در خانواده.
2- کنار گذاشتن تلاش، و درس نخواندن.
3- عصبانیت و افزایش برخورد منفی با اطرافیان.
4- قطع ارتباط با دیگران.
5- دلیل تراشی و محکوم کردن دیگران.
6- عدم رسیدگی به خود.
7- عدم رسیدگی به علائق.
موافق هستید که رفتارهای زیر بهتر هستند؟
1- مواجه شدن با نتایج امتحان، هرچقدر هم که بد و منفی باشد.
2- ادامه دادن به ارتباط خود با دیگران.
3- رسیدن به سر و وضع خود.
4- فراموش نکردن علائق خود.
5- رفتار مسئولانه، به جای دلیل تراشی.
6- اصلاح روش های نامناسب.
7- استفاده کردن و کمک گرفتن از روش های مناسب مثل « حل مسئله»، « بهبود خلق»، « برنامه ریزی مناسب» ، « افزایش توجه و تمرکز» و ....
8- رفتار کردن با خود مانند یک دوست مهربان و با انصاف.
/م