شیوع اختلال افسردگی اساسی، یعنی شدیدترین نوع افسردگی، در سالمندان کم تر از بالغین جوان تر است. حال آن که درصد شیوع اختلال افسرده خویی که نوع افسردگی خفیف و مزمن است (1/4 درصد در زن ها و 0/4 درصد در مردان) در این گروه سنی بیش تر از سایر سنین گزارش شده است.
شیوع اختلال افسردگی اساسی در افراد بالای 65 سال 1 درصد است و 60درصد از بیمارانی که به واحد روان پزشکی سالمندان مراجعه می کنند و 50 درصد از کل افراد سالمند پذیرش شده در بیمارستان های روانی، مبتلا به اختلال افسردگی اساسی اند. این میزان یک چهارم میزان شیوع اختلال افسردگی اساسی در بالغین جوان تر است. شیوع اختلال افسرده خویی در سنین بالای 65 سال 2 درصد است.
سایر انواع افسردگی ها از شیوع متفاوتی در جوامع مختلف برخوردارند؛ به عنوان مثال شیوع اختلال تطابقی با خلق افسرده در امریکا 4 درصد گزارش شده است. 15 درصد از سالمندان علایمی از افسردگی را تجربه می کنند که معیارهای کامل هیچ اختلال مشخص افسردگی را پر نمی کنند.

علایم شایع افسرده خویی

افسرده خویی این طور تعریف می شود: وجود چندین مورد از علایم زیر در اغلب ساعات روز و در اغلب روزها به مدت دو سال یا بیش تر،‌ به طوری که فرد هیچ گاه بیش از دو ماه رها از این علایم نبوده باشد:

- نداشتن اشتها یا برعکس پرخوری
- مشکلات خواب (خواب زیاد یا کم)
- فقدان انرژی، احساس خستگی در تمام اوقات
- مشغولیت ذهنی زیاد درباره ی احتمال شکست در کارها و بی کفایتی، و نیز داشتن افکار منفی (ناامیدی)
- احساس تأسف برای خود، منفی بافی
- نداشتن بازده کاری مناسب در خانه و محل کار
- داشتن مشکل در تمرکز و تصمیم گیری
- نداشتن علاقه یا لذت نبردن از فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
- تحریک پذیری
- گریه کردن بدون دلیل
- زیاد ایراد گرفتن یا شکایت کردن
- شکاک بودن

احتمالاً در اثر ترکیب عوامل ژنتیکی، نحوه ی بزرگ شدن و تربیت، و نیز عوامل روانی (مثل از دست دادن شغل یا طلاق) به وجود می آید.
نسبت شیوع افسردگی (صرف نظر از نوع آن) به طور کلی بین 12/3 درصد گزارش شده است و در اکثر مطالعات، زن ها دو برابر مردان مبتلا به افسردگی می شوند. شیوع افسردگی در سالمندانی که به پزشکان عمومی مراجعه می کنند 34 درصد (37-17 درصد) است. به طور کلی مراجعات مکرر به پزشکان عمومی، متخصصین داخلی و جراحان می تواند زنگ خطر وجود یک افسردگی نهفته باشد و در کل 30 درصد این بیماران مبتلا به افسردگی اساسی هستند. هم چنین شیوع افسردگی بین کسانی که به مدت طولانی در مراکز مختلف نگهداری سالمندان، مثل مراکز بهزیستی یا خانه های سالمندان، به سر می برند حدود 20 درصد است و این میزان بین کسانی که به دلایل مختلف در بیمارستان بستری شده اند بین 12 تا 45 درصد گزارش شده است. در این میان 11 درصد اختلال افسردگی اساسی دیده می شود.
افسردگی در کسانی که مبتلا به یک بیماری جسمانی هستند شایع تر از سالمندان سالم است. از آن جا که افسردگی نیز در این سنین غالباً‌ با علایم بیماری های جسمانی بروز می کند و علایمی نظیر اختلال خواب و اشتها و درد عموماً علایم عمده و اولیه ی افسردگی سالمندان را تشکیل می دهند،‌ در بروز این علایم به احتمال هر دو بیماری افسردگی و بیماری های جسمانی باید اندیشید.
مهم ترین عواملی که در یک بیماری جسمی خطر بروز افسردگی را افزایش می دهند عبارتند از:
- شدت ناتوانی هایی که از بیماری جسمانی زمینه ای ناشی می شود
- وجود اختلال شناختی
- سابقه ی ابتلا به یک اختلال روان پزشکی در گذشته
هر سه مورد ذکر شده، احتمال اضافه شدن اختلال افسردگی را به یک بیماری فیزیکی، به شدت بالا می برند. به این معنا که اگر فردی مبتلا به یک بیماری خاص مثل مشکلات قلبی، ریوی، کلیوی یا سایر اختلالاتی که ممکن است با افزایش سن شیوع بیش تری پیدا کنند بشود و در گذشته سابقه ی ابتلا به یک دوره ی افسردگی یا سایر انواع اختلالات روان پزشکی را نیز داشته باشد، احتمال این که به افسردگی سالمندی مبتلا شود نسبت به کسی که این سابقه را ندارد، بیش تر است. هم چنین اگر فردی به یک اختلال یا زدودگی مثل بیماری آلزایمر یا هر مشکل دیگری که به عنوان مثال حافظه را درگیر کند مبتلا باشد، احتمال ابتلا به افسردگی در او بیش از جمعیت عمومی است.
علاوه بر این، اضافه شدن علایم یک اختلال افسردگی منجر به مزمن شدن بیماری جسمی می شود و سیر بیماری را طولانی می کند، هم چنین پیش آگهی دراز مدت بیماری را نیز بدتر می کند. خصوصاً باعث طولانی تر شدن دوره ی نقاهت بیماری می شود و نوتوانی و بازتوانی بیمار را به تعویق می اندازد.
در سالمندان مبتلا به اختلال افسردگی، مدت بستری شدن به دلیل بیماری های جسمی طولانی تر است و میزان مرگ و میر نیز بالاتر است. پژوهشگران اخیراً تأثیر افسردگی را بر سلامت 35715 بیمار بررسی کردند. بر پایه ی یافته های این پژوهش، وجود سابقه ی افسردگی در افراد سالمند، احتمال مرگ و میر را در آنان تا 17 درصد افزایش می دهد. مطالعات گروهی هم نشان داده اند که افسردگی و خطر خودکشی در سالمندان رو به تزاید است. میزان بروز افسردگی بین سال های 1960 و 1975 در مقایسه با سال های پیشین افزایش قابل توجهی داشته است و این افزایش در سال های اخیر هم چنان روبه رشد بوده است. شاید این روند افزایشی به نوعی به تغییر در ساختار روابط اجتماعی دنیای امروز مربوط باشد.
منبع مقاله: مخبر، نغمه؛ (1388)، ‌افسردگی در سالمندان، تهران، نشر قطره.