یادگیری اجتماعی (1) نوعی از شیوه های یادگیری است. این گونه یادگیری زمانی رخ می دهد که از راه مشاهده ی رفتار دیگران و تقلید و الگوبرداری یادگیری جدیدی در ما ایجاد شود. یادگیری اجتماعی را یادگیری جانشینی (2) یا مشاهده ای (3) نیز نامیده اند.
اَلبرت بندورا (4) و همکارانش در سالهای 69- 1965 یک رشته آزمایشهایی را با کودکان پیش دبستانی انجام دادند و نتیجه گرفتند که یادگیری بیشتر در این دسته از کودکان بر اثر مشاهده و تقلید انجام می گیرد و نیازی به عامل تقویتی نیز ندارد. به عقیده ی بندورا برای اینکه یادگیری مشاهده ای صورت گیرد لازم است چهار شرط رعایت شود:
1- توجه به رفتاری که باید آموخته شود.
2- حفظ صحنه های مشاهده شده و تجسم دقیق آنها هنگام لزوم.
3- داشتن انگیزه برای بازسازی صحنه های مشاهده شده.
4- امکان ذاتی فرد برای ایجاد دوباره ی صحنه؛ به سخن دیگر فرد باید دارای توانمندی به صحنه درآوردن مشاهدات خود باشد.
یادگیری مشاهده ای تنها به کودکان محدود نمی شود، بلکه بسیاری از جوانان و بزرگسالان با مشاهده ی فیلمهای تلویزیونی و سینمایی پر زد و خورد، در مقایسه با کسانی که در معرض چنین نمایشهایی قرار نداشته اند، پرخاشگرتر و خشنتر رفتار می کنند (فریدریخ کافر (5)).
یادگیری مشاهده ای نشانگر هویت رفتار خانوادگی و افرادی است که با آنها رفت و آمد یا نشست و برخاست داریم گویای معنای این بیت است که:
تو اول بگو با کیان دوستی؟ *** من آنگه بگویم که تو کیستی
دختران به سبب آنکه بیشتر با مادران زندگی می کنند و نیازهای یکدیگر را بهتر می فهمند و پسران هم در رفتارهای اجتماعی از پدران و همتایان (6) خود تقلید می کنند، خود بیانگر تأثیر چشمگیر الگوبرداری و یادگیری مشاهده ای است.
مختصر آنکه یادگیری مشاهده ای، هم برای کودکان و هم بزرگسالان از اهمیت بالایی برخوردار است. در حقیقت ما از وقوع آن آگاهی نداریم، زیرا ناخودآگاه نتایج زیان بار یا ثمربخش خود را به بار می آورد. کودکان، به ویژه بیشتر از بزرگسالان از راه مشاهده به پذیرش رفتار گرایش نشان می دهند تا با وعظ و نصیحت، یا سخن گویی.

پی نوشت ها :

1. social learning
2. vicarious
3. observational
4. Albert Bandura
5. Friedrich - Cofer, L. & Huston, A. C., 1986
6. peers

منبع مقاله :
پارسا، محمد؛ (1382)، بنیادهای روان شناسی، تهران: انتشارات سخن، چاپ دوم