اغلب می بینیم که در یک خانواده با یک الگوی تربیتی یک سان، دو کودک با خصوصیات مختلف رشد می کنند. ممکن است یکی از فرزندان معتاد یا بزه کار شود ولی برادر یا خواهرش که در همان خانه بزرگ شده هیچ مشکلی نداشته باشد. این مسئله با میزان تاب آوری افراد ارتباط مستقیم دارد.
عوامل مختلفی روی میزان تاب آوری افراد تأثیر می گذارد. تعادل یا عدم تعادل بین «عوامل خطرساز» و «عوامل محافظت کننده»، میزان تاب آوری افراد را مشخص می کند. اگر عوامل خطرساز بیش تر از عوامل محافظت کننده باشند، آسیب پذیری فرد در مقابل انواع آسیب های اجتماعی افزایش می یابد و اگر عوامل محافظت کننده بیش تر باشند فرد مقاوم تر می شود، و میزان تاب آوری او بالا می رود.
اما طبق بعضی نظریه ها، تعادلِ بین عوامل محافظت کننده و خطرساز در تعیین میزان تاب آوری، نقش زیادی ندارد و شخصیتِ خود کودک مهم است. به همین دلیل میزان تاب آوری دو نفر که در وضعیت کاملاً یکسان و مشابه بوده اند، با هم فرق می کند، یکی در موقعیت های نامناسب مشکل پیدا می کند و دیگری آسیبی نمی بیند. بنابراین اثر انواع سوءاستفاده، بدرفتاری و آزار، روی همه ی کودکان یکسان نیست. عوامل تاب آوری، ساختار شخصیتی و ایگوی خودِ کودک، در آسیب پذیری او نقش تعیین کننده دارند. هم چنین کنترل های درونی، هوش بالا و هم دلی با دیگران هم می توانند آسیب پذیری کودک را کاهش بدهند.
عوامل محافظت کننده اهمیت بسیار زیادی دارند. برای کودکی که در خانواده مورد سوءاستفاده ی جنسی قرار می گیرد، میزان عوامل خطرساز خیلی بالاست. عامل محافظت کننده برای چنین کودکی این است که با یکی دیگر از اعضای خانواده رابطه ی صمیمانه داشته باشد و کسی از او حمایت کند. یعنی به عنوان مثال اگر پدری از دختر کوچکش سوءاستفاده ی جنسی می کند یا او را مورد آزار جسمی قرار می دهد، در صورتی که مادر یا برادر بزرگ تر از این کودک حمایت کنند، آسیب کم تری به او وارد می شود.
از دیگر عوامل محافظت کننده می توان به شبکه ی اجتماعی اشاره کرد. هر چه شبکه ی اجتماعی افراد خانواده گسترده تر و معاشرت شان با اقوام، دوستان و آشنایان بیش تر باشد، میزان آسیب پذیری شان کاهش می یابد و در مواقع رویارویی با بحران، افراد بیش تری را دارند که از آن ها کمک بگیرند. میزان وابستگی عاطفی در این گونه خانواده ها بالاست و اعضای آن ها منابع حمایتی زیادی در دسترس دارند، در نتیجه کم تر احساس تنهایی می کنند.
منبع مقاله :
خوشابی، کتایون؛ (1387)، کودک آزاری(انواع آزار جسمی، جنسی، عاطفی و بی توجهی به کودکان)، تهران: نشر قطره، چاپ اول