وقتي که سرماي ناگهاني، ايالت فلوريدا در امريکا را فرا مي گيرد، قيمت آب پرتقال در فروشگاه هاي مواد غذايي در سرتاسر کشور افزايش مي يابد. وقتي در سواحل انگليس هوا گرم مي شود، قيمت هتل ها در سواحل درياي کارائيب کاهش مي يابد. وقوع جنگ در خاورميانه باعث افزايش قيمت گازوئيل و کاهش قيمت خودروهايي با مصرف سوخت بالا مي شود. چه وجه اشتراکي بين اين حوادث وجود دارد؟ تمامي اين وقايع نحوه کارکرد عرضه و تقاضا را نشان مي دهند.
عرضه و تقاضا واژه هايي هستند که اقتصاددانان به دلايل منطقي بيش ترين استفاده را از آن ها مي کنند. اقتصاد بازار براساس نيروهاي عرضه و تقاضا کار مي کند. عرضه و تقاضا مقدار توليد هر کالا و قيمت را که کالا در آن قيمت فروخته مي شود، تعيين مي کنند. اگر شما بخواهيد اثر يک حادثه يا اجراي سياستي را بر اقتصاد بررسي کنيد ابتدا بايد در اين باره فکر کنيد که اين مسائل بر عرضه و تقاضا چه اثري مي گذارند.
در اين مقاله نظريه عرضه و تقاضا را معرفي مي کنيم. نحوه رفتار خريداران و فروشندگان و چگونگي تعامل و برخورد آن ها با يکديگر بررسي خواهد شد. اين بررسي ها نشان مي دهند که عرضه و تقاضا در بازار چگونه قيمت ها را در بازار تعيين مي کنند و چگونه قيمت ها در جاي خود به تخصيص منابع کمياب اقتصاد مي پردازند؟

بازارهاي رقابتي

واژه هاي عرضه و تقاضا به رفتار مردم و چگونگي برخورد آن ها در بازار مربوط مي شوند. يک بازار شامل دو گروه خريداران و فروشندگان يک کالا يا خدمت خاص است. خريداران گروهي هستند که تقاضا و فروشندگان گروهي هستند که عرضه محصول يا کالا را تعيين مي کنند. قبل از بحث بيش تر درباره ي رفتار خريداران و فروشندگان، ضروري است درباره ي مفهوم بازار و انواع مختلف بازارها، که در اقتصاد وجود دارند، صحبت کنيم.
انواعي مختلف از بازارها وجود دارند. برخي اوقات بازارها از يک سازمان دهي بسيار منظم برخوردارند، مانند بازار بسياري از کالاهاي کشاورزي. در اين بازارها خريداران و فروشندگان در يک زمان و مکان خاص با يکديگر روبه رو مي شوند. در اين بازارها دلال ها به تعيين قيمت و فروش کالاها کمک زيادي مي کنند.
در اکثر موارد ما با بازارهاي غيرمنسجم روبه رو هستيم. مثلاً بازار بستني در يک شهر خاص را در نظر بگيريد. خريداران بستني هرگز در يک زمان خاص در کنار يکديگر نخواهند بود. فروشندگان بستني نيز در مکان هاي مختلف محصولاتي نسبتاً متفاوت عرضه مي کنند. در اين بازار دلال يا واسطه اي وجود ندارد که قيمت بستني را تعيين و اعلام کند. هر فروشنده اي قيمت مورد نظر خود را اعلام مي کند و هر خريدار نيز تصميم مي گيرد که چه مقدار بستني از کدام فروشگاه خريداري کند.
هر چند چنين بازاري يک بازار سازمان يافته نيست، اما دو گروه خريداران و فروشندگان بستني يک بازار را به وجود آورده اند. هر خريدار مي داند که فروشندگان بسيار زيادي وجود دارند و هر فروشنده نيز مي داند که محصول او مشابه محصول ساير فروشندگان است. قيمت بستني و مقدار فروش آن به هيچ وجه توسط يک خريدار يا يک فروشنده تعيين نمي شود، بلکه قيمت و مقدار فروش بستني توسط تمامي خريداران و فروشندگاني که در بازار حضور دارند، تعيين مي شود.
بازار بستني مانند اکثر بازارها در اقتصاد کاملاً رقابتي است. بازار رقابتي بازاري است که در آن تعداد زيادي خريدار و فروشنده وجود دارد و هيچ يک از خريداران يا فروشندگان چندان اثري بر قيمت بازار ندارند. هر فروشنده بستني توانايي تعيين قيمت را ندارد زيرا ساير فروشندگان قيمت يکساني (قيمت بازار) را براي بستني تعيين مي کنند (به عبارت ديگر فروشندگان در بازار رقابتي از قيمت بازار تبعيت مي کنند و قيمت پذير هستند نه قيمت گذار). در اين بازار همه فروشندگان از يک قيمت پيروي مي کنند (قيمت بازار) و دليلي ندارد که يک فروشنده قيمتي کم تر از قيمت ساير فروشندگان اعلام کند (زيرا ضرر خواهد کرد) و اگر قيمتي بيش تر از قيمت ساير فروشندگان تعيين کنيد خريداران، بستني مورد نياز خود را از ساير فروشندگان بستني خريداري مي کنند. به طور مشابه هيچ خريداري نمي تواند بر روي قيمت بستني اثر بگذارد زيرا حجم خريد يا تقاضاي هر خريدار نسبت به کل تقاضاي بازار بسيار ناچيز است.
منبع مقاله :
منکيو، گريگوري، (1391)، کليات علم اقتصاد، ترجمه: حميدرضا ارباب، تهران: نشرني، چاپ اول