منبع:مجله پرسمان
براى شناخت قرآن و بهرهمندى بیشتر از آن باید مراحلى را طى کرد . مهمترین مراحل این مسیر عبارت است از:
1 . آشنایى با اهداف قرآن و محورهاى اساسى آن
2 . آشنایى با ابزار و شرایط فهم قرآن
3 . رعایت آداب تلاوت قرآن
4 . رفع موانع فهم قرآن
الف) یگانهشناسى و معرفى اسما و اوصاف خداوند تبارک و تعالى
ب) معادشناسى و معرفى حیات اخروى در مراحل و منازل مختلف مرگ، عالم بزرخ، قیامت کبرا و بهشت و جهنم .
حدود یک سوم از آیات قرآن کریم به این محور اختصاص یافته است . این امر اهمیت و نقش ویژه مباحث معادشناسى در فرآیند هدایت و سعادت را مىنمایاند .
ج) دعوت به تهذیب نفس وتطهیر باطن: این امر شرط رسیدن به هدایت، یعنى خروج از ظلمات به سوى نور و تقرب الى الله، به شمار مىآید .
د) قصص انبیا و اولیا: این بخش از آیات پیامها و معارف فراوان دارد و دقت در آنها انسان را با فراز و فرودهاى مسیر کمال و روشهاى پیروزى در این راه آشنا مىسازد .
ه) سرگذشت جنگها و برخورد کفار با اهل ایمان .
و) آیات احکام:
در این بخش از آیات به کلیات احکام و وظایف عملى یک فرد مسلمان (عبادات، معاملات و اجتماعیات مثل نماز و روزه و خمس و جهاد و بیع و نکاح) اشاره شده است و تفصیل و جزئیات آن در سخنان پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) تبیین مىگردد .
در این میان، طرح سؤال بهترین شیوه براى به دست آوردن ظرافتهاى آیات الاهى است . باید از چینش الفاظ آیات، انتخاب واژهها و ترتیب آیات پرس و جو کنیم یا با طرح سؤالهاى کلى در جست و جوى پاسخ آن از قرآن برآییم; براى مثال در جست و جوى این باشیم که خداوند چگونه شگردهاى شیطان را در قرآن بیان کرده است و با این نگاه در آیات الاهى تدبر کنیم .
بعد از طرح سؤال، مهمترین مساله «بردبارى و حوصله» در پاسخیابى است . نباید در یافتن پاسخ شتاب ورزید و بدون رعایت قواعد ادبى و لغوى و قرائن و شواهد چیزى را به قرآن نسبت داد; زیرا خطر تفسیر به راى همواره وجود دارد .
توجه به آرا و نظرهاى مفسران نیز بسیار مهم است; زیرا مىتوانیم برداشتهاى خود را با آراى آنها مقایسه کنیم و نقاط ضعف و قوت را دریابیم . «طهارت دل» اساسىترین نقش را در فهم قرآن دارد; زیرا اندیشه ما تحت الشعاع آن قرار مىگیرد . قرآن خود از این حقیقت پرده برداشته و تصریح مىکند که «لا یمسه الا المطهرون» . همان گونه که از نظر شرع بدون طهارت دست زدن به خطوط قرآن ممنوع است، از جهت تکوینى نیز کسى که طهارت و صفاى دل ندارد، به شناخت دقیق قرآن دست نمىیابد .
الف) تحصیل طهارت که همان وضو گرفتن و مسواک زدن است . پیامبر گرامى اسلام مىفرماید: «نظفوا طریق القرآن قیل یا رسول الله و ما طریق القرآن قال افواهکم قیل بماذا؟ قال بالسواک» .
ب) پناه بردن به خدا از شر شیطان و برداشتهاى ناصواب; «فاذا قرات القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم» .
ج) جارى ساختن «بسم الله الرحمن الرحیم» بر زبان .
د) تعظیم و احترام: از جمله آدابى که در استفاده از قرآن تاثیر دارد، عظیم شمردن قرآن است; به این معنا که حساب ویژهاى را براى آن باز کرده، قرآن را نظیر کتابهاى معمولى ندانیم . توجه به این حقیقت که آیات و سورهها سخن چه کسى است، حامل آن کیست، حافظ آن کیست، شارحان و مفسران آن کیانند، از عواملى است که به بزرگداشت و تعظیم قرآن مىانجامد .
ه) نظر تعلیم و تعلم داشتن: تلاوت قرآن ثوابهاى فراوان و پاداشهاى ارزشى دارد; ولى باید تعلیم و تعلم را نیز فراموش نکرد و با آن هدف به قرآن روى آورد .
و) حضور قلب و خشوع: چند لحظه تمرکز در یاد خدا، رهاسازى خود از درگیرىهاى ذهنى و انتخاب زمان و مکان مناسب براى تلاوت قرآن در دستیابى به حضور قلب بسیار سودمند است .
ز) تفکر و تدبر در آیات .
ح) تطبیق آیات بر خود و جبران کمبودها و درمان دردها: براى مثال وقتى آیات ویژگىهاى اهل ایمان را تلاوت مىکنیم، باید به خود بیندیشیم و وضعیتخویش را با شاخصهاى قرآنى بسنجیم . از خداوند توفیق بیشتر بخواهیم و شاکر باشیم .
الف) غررور علمى و خودبینى
ب) آراى باطل و عقاید نادرست
ج) گناهان و خصلت ناشایست
1 . آشنایى با اهداف قرآن و محورهاى اساسى آن
2 . آشنایى با ابزار و شرایط فهم قرآن
3 . رعایت آداب تلاوت قرآن
4 . رفع موانع فهم قرآن
1 . شناخت اجمالى قرآن
هدف این کتاب بزرگ هدایت و مخاطب آن «ناس» (همه انسانها) است; چنان که در سوره مبارکه ابراهیم مىخوانیم: «الر کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الى النور باذن ربهم الى صراط العزیز الحمید» . محورهاى کلى آیات نهفته در این کتاب مقدس عبارت است از:الف) یگانهشناسى و معرفى اسما و اوصاف خداوند تبارک و تعالى
ب) معادشناسى و معرفى حیات اخروى در مراحل و منازل مختلف مرگ، عالم بزرخ، قیامت کبرا و بهشت و جهنم .
حدود یک سوم از آیات قرآن کریم به این محور اختصاص یافته است . این امر اهمیت و نقش ویژه مباحث معادشناسى در فرآیند هدایت و سعادت را مىنمایاند .
ج) دعوت به تهذیب نفس وتطهیر باطن: این امر شرط رسیدن به هدایت، یعنى خروج از ظلمات به سوى نور و تقرب الى الله، به شمار مىآید .
د) قصص انبیا و اولیا: این بخش از آیات پیامها و معارف فراوان دارد و دقت در آنها انسان را با فراز و فرودهاى مسیر کمال و روشهاى پیروزى در این راه آشنا مىسازد .
ه) سرگذشت جنگها و برخورد کفار با اهل ایمان .
و) آیات احکام:
در این بخش از آیات به کلیات احکام و وظایف عملى یک فرد مسلمان (عبادات، معاملات و اجتماعیات مثل نماز و روزه و خمس و جهاد و بیع و نکاح) اشاره شده است و تفصیل و جزئیات آن در سخنان پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) تبیین مىگردد .
2 . ابزار و شرایط استفاده از قرآن
براى برخوردارى از فهم و توان تفسیر قرآن، آگاهى از ادبیات عرب، طرح سؤال، تفکر و تدبر در آیات، توجه به آراى مفسران و از همه مهمتر طهارت دل و تهذیب نفس از آلودگى ضرورت دارد .در این میان، طرح سؤال بهترین شیوه براى به دست آوردن ظرافتهاى آیات الاهى است . باید از چینش الفاظ آیات، انتخاب واژهها و ترتیب آیات پرس و جو کنیم یا با طرح سؤالهاى کلى در جست و جوى پاسخ آن از قرآن برآییم; براى مثال در جست و جوى این باشیم که خداوند چگونه شگردهاى شیطان را در قرآن بیان کرده است و با این نگاه در آیات الاهى تدبر کنیم .
بعد از طرح سؤال، مهمترین مساله «بردبارى و حوصله» در پاسخیابى است . نباید در یافتن پاسخ شتاب ورزید و بدون رعایت قواعد ادبى و لغوى و قرائن و شواهد چیزى را به قرآن نسبت داد; زیرا خطر تفسیر به راى همواره وجود دارد .
توجه به آرا و نظرهاى مفسران نیز بسیار مهم است; زیرا مىتوانیم برداشتهاى خود را با آراى آنها مقایسه کنیم و نقاط ضعف و قوت را دریابیم . «طهارت دل» اساسىترین نقش را در فهم قرآن دارد; زیرا اندیشه ما تحت الشعاع آن قرار مىگیرد . قرآن خود از این حقیقت پرده برداشته و تصریح مىکند که «لا یمسه الا المطهرون» . همان گونه که از نظر شرع بدون طهارت دست زدن به خطوط قرآن ممنوع است، از جهت تکوینى نیز کسى که طهارت و صفاى دل ندارد، به شناخت دقیق قرآن دست نمىیابد .
3 . رعایت آداب
انسان به عملى که برایش لذت بخش باشد، اشتیاق دارد و از آن بیشتر بهره مىبرد . رعایت آداب تلاوت قرآن موجب شیرینى و جذابیتبیشتر عمل مىگردد . بخشى از این آداب ظاهرى و بخشى معنوى است .بیشتر بخوانید: نتیجه انس با قرآن کریم
الف) تحصیل طهارت که همان وضو گرفتن و مسواک زدن است . پیامبر گرامى اسلام مىفرماید: «نظفوا طریق القرآن قیل یا رسول الله و ما طریق القرآن قال افواهکم قیل بماذا؟ قال بالسواک» .
ب) پناه بردن به خدا از شر شیطان و برداشتهاى ناصواب; «فاذا قرات القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم» .
ج) جارى ساختن «بسم الله الرحمن الرحیم» بر زبان .
د) تعظیم و احترام: از جمله آدابى که در استفاده از قرآن تاثیر دارد، عظیم شمردن قرآن است; به این معنا که حساب ویژهاى را براى آن باز کرده، قرآن را نظیر کتابهاى معمولى ندانیم . توجه به این حقیقت که آیات و سورهها سخن چه کسى است، حامل آن کیست، حافظ آن کیست، شارحان و مفسران آن کیانند، از عواملى است که به بزرگداشت و تعظیم قرآن مىانجامد .
ه) نظر تعلیم و تعلم داشتن: تلاوت قرآن ثوابهاى فراوان و پاداشهاى ارزشى دارد; ولى باید تعلیم و تعلم را نیز فراموش نکرد و با آن هدف به قرآن روى آورد .
و) حضور قلب و خشوع: چند لحظه تمرکز در یاد خدا، رهاسازى خود از درگیرىهاى ذهنى و انتخاب زمان و مکان مناسب براى تلاوت قرآن در دستیابى به حضور قلب بسیار سودمند است .
ز) تفکر و تدبر در آیات .
ح) تطبیق آیات بر خود و جبران کمبودها و درمان دردها: براى مثال وقتى آیات ویژگىهاى اهل ایمان را تلاوت مىکنیم، باید به خود بیندیشیم و وضعیتخویش را با شاخصهاى قرآنى بسنجیم . از خداوند توفیق بیشتر بخواهیم و شاکر باشیم .
4 . موانع فهم قرآن
براساس روایات اهل بیت (ع)، امور زیر انسان را از فهم درست آیات الاهى باز مىدارد:الف) غررور علمى و خودبینى
ب) آراى باطل و عقاید نادرست
ج) گناهان و خصلت ناشایست
