بررسي نهاد خانواده از ديدگاه هاي مختلف
بسمه تعالي
« هوالذي خلقكم من نفس واحده و جعل منها زوجها ليسكن اليها » 1 « و خدايي است كه شما را از نفس واحدي آفريد و همسر شما را از جنس شما قرار داد تا در كنار او آرامش و آسايش بيابيد .» خانواده در طول تاريخ و در تمامي جوامع ، به عنوان اصلي‌ترين نهاد اجتماعي ، زيربناي جوامع و منشأ فرهنگ‌ها ، تمدن‌ها و تاريخ بشر شناخته شده است .
پرداختن به اين بناي مقدس و بنيادين و حمايت و هدايت آن به جايگاه واقعي و متعالي‌اش ، همواره سبب اصلاح خانواده بزرگ انساني و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حيات حقيقي و سقوط به ورطه هلاكت و ضلالت بوده است.
اسلام به عنوان مكتبي انسان‌ساز بيشترين عنايت را به تكريم ، تنزيه و تعالي خانواده داشته و اين نهاد مقدس را كانون تربيت و مهد مودت و رحمت مي‌شمرد . سعادت و شقاوت جامعه انساني نيز در ديدگاه اسلامي منوط به صلاح و فساد بناي خانواده است .
و هدف از تشكيل خانواده را تأمين نيازهاي مادي ، عاطفي و معنوي انسان از جمله دستيابي به سكون و آرامش مي باشد . دستيابي به اهداف والاي مكتب اسلام و حفظ و حراست دقيق و مستمر از آن ، نيازمند توجه جدي به خانواده و پياده كردن قوانين مربوط به آن در جامعه است .
بديهي است كليه برنامه‌ريزي‌ها و سياستگذاري‌ها در تمام سطوح بايستي حق مدارانه و ملهم از نگرش توحيدي و در راستاي تعالي و مصالح خانواده باشد.2 خانواده از منظر قرآن « ومن آياته أن خلق لكم من انفسكم أزواجاً لتسكنوا اليها و جعل بينكم موده و رحمه إن في ذلك لايات لقوم يتفكرون » 3
از نشانه هاي او اين است كه از خود شما جفتهايي براي شما آفريد تا نزد ايشان آرامش يابيد ، و ميان شما دوستي و مهرباني برقرار ساخت . همانا در اين نشانه هايي است براي آنان كه مي انديشند .
در اين آيه چند نكته و نقطه با اهميت درباره خانواده وجود دارد كه شايسته بررسي است :
1. همساني زن و مرد در آفرينش
اگر همسر آدمي در آفرينش همسان او نباشد نمي تواند با او انس گرفته و از معاشرت با وي لذت ببرد و لذا آرامش و اطمينان او فراهم نخواهد شد بر همين اساس و در هماهنگي كامل بين تكوين و تشريع ، زناشويي ، سنتي جاودانه به شمار مي رود كه رويگرداني از آن دوري از نبي اكرم ( ص ) را در پي دارد .4
2 –تأمين آرامش
» اين آرامش از اينجا ناشي مي شود كه اين دو جنس مكمل يگديگر و مايه شكوفايي و نشاط و پرورش يكديگر مي باشند به طوري كه هر يك بدون ديگري ناقص است و طبيعي است كه ميان يك موجود و مكمل وجود او چنين جاذبه نيرومندي وجود داشته باشد و از اينجا مي توان نتيجه گرفت آنها كه پشت پا به اين سنت الهي مي زنند وجود ناقصي دارند ، چرا كه يك مرحله تكاملي آنها متوقف شده ( مگر آنكه به راستي شرائط خاص و ضروري ، موجب تجرد گردد ) به هر حال اين آرامش و سكونت هم از نظر جسمي است ، و هم از نظر روحي هم از جنبه فردي و هم اجتماعي .
بيماريهايي كه به خاطر ترك ازدواج براي جسم انسان پيش مي آيد قابل انكار نيست .
هم چنين عدم تعادل روحي و ناآراميهاي رواني كه فرد مجرد با آن دست به گريبان است كم و بيش بر همه روشن است .
3- برقراري محبت و دوستي بين زوجين
در واقع ازدواج ، دو نيمه ناقص انساني را به يكديگر مرتبط نموده و از اين طريق آرامش و آسايش انسان ها را به دنبال خواهد داشت مشروط بر اين كه اين ازدواج با معيارها و موازين صحيح و منطقي صورت گرفته باشد .
از نظر قرآن مودت و مهرباني يكي از اصول اساسي و از حساسترين روابط انساني زندگي مشترك است كه خداوند آن را ميان زن و شوهر قرار داده است غرض از اين مودت ، دوستي خالصانه و صميمي است كه بايد بين زوجين وجود داشته باشد .
خانواده از منظر اجتماعي
نوزاد انسان بيش از هر موجود ديگر به حمايت والدين نيازمند است .
و نمي تواند به تنهايي به زندگي ادامه دهد ، با آن كه جانداران ديگر مي توانند پس از تولد نيازهاي اوليه خود را تا اندازه اي تآًمين كنند .
در اين مسئله گرچه نيازهاي جسمي كودك مانند غذا ، لباس و مصونيت در برابر خطرها مورد نظر است ، اما بعد ديگر وجود او يعني روان و شخصيت كودك نيز اهميت دارد ، زيرا شخصيت و روحيات او نيز در اين مراحل اوليه زندگي شكل مي گيرد و نخستين سنگ بناي آن گذاشته مي شود .
در درون واحد اجتماعي خانواده پدر و مادر از آغاز تولد كودكان به عنوان الگو براي آنان مطرحند نقش و معناي اهميت خانواده در بهسازي وضعيت بشر نيز در همين واقعيت نهفته است .
در نگاه پيشوايان دين ، باورها ، چگونگي زندگي ، عادتها ، تمايلات و اهداف والدين از مهمترين عوامل تأثيرگذار بر كودكان است .
بنابراين نوع رفتار والدين در هماهنگ سازي خواستها و تمايلات خودشان از يك سو و تمايلات خانوادگي و اجتماعي از سوي ديگر و همچنين تلاش پيوسته آنان براي تامين رفاه و سلامت رواني خانواده و نوع برخوردشان با وظايف ديني و اجتماعي از عوامل ايجاد هسته تعاون و همكاري اجتماعي در كودك شمرده مي شوند .5
اهميت خانواده و نقش آن در جامعه بشري از رهاورد تآمل و تفكر در اين دو بعد وجود كودك ، آشكار مي گردد . به طور كلي خانواده به عنوان اصلي ترين نهاد اجتماعي و زير بناي جوامع و منشأ فرهنگ ها و تمدن ها در تاريخ بشر بوده است .
پرداختن به اين بناي مقدس و بنيادين و حمايت و هدايت آن به جايگاه واقعي و متعالي اش ، همواره سبب اصلاح خانواده بزرگ انساني و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حيات حقيقي و سقوط به ورطه و ضلالت بوده است .6
خانواده يگانه سازمان اجتماعي است كه با اعضاي خود با عشق ، تحمل ومراقبتي بسيار بيش از آنچه ممكن است از ديگران دريافت كنند ، برخورد مي كند . نفس تشكيل خانواده ، به طور طبيعي يك نيروي همبستگي اجتماعي جهت احسان و مراقبت پديد مي آورد كه سبب تعالي خود خانواده ميشود 7
منابع:
1-سوره اعراف ، آيه 189
2-مصوبه 564 شوراي عالي انقلاب فرهنگي ، مورخ 7/4/1384
3-سوره روم ، آيه 21
4- برگرفته از ترجمه مقاله دكتر صدر طباطبايي ،
5 -فاطمه ( ارائه شده در كنگره خانواده، هست هاو بايدها) دكتر صدر طباطبايي ،
6-فاطمه تقوي ، محمد كاظم ، مجله پيام زن شماره 148
7-مصوبه 560 شوراي عالي انقلاب فرهنگي مورخ 7/4/1384
http://www.women.org.ir
