قدیمی‌ترین مرض‌های رایج در میان انسان‌ها

مرض به هر شرایطی گفته می‌شود که باعث مختل شدن کارکرد عادی بدن شود. برخی مرض‌ها به خاطر پیشرفت‌های تکنولوژیکی متعدد جدید کشف شده‌اند در حالیکه برخی دیگر از زمان‌های بسیار قدیم وجود داشته است و حتی هم اکنون نیز وجود دارد. این مقاله فهرستی از چنین مرض‌هایی را ارائه می‌کند.
انسان‌ها از طیف گسترده‌ای از مشکلات مختل کننده‌ی سلامتی رنج می‌برند که کارکرد عادی ارگان‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسته به علت ایجاد و تأثیر ایجاد شده، این مشکلات با عبارات مختلفی نامیده می‌شود. بیماری تجربه‌ی ناراحتی توسط فرد تحت تأثیر قرار گرفته در صورت وجود یا عدم وجود هر گونه مشکلی بوده و می‌تواند شامل بی‌حالی، افسردگی، بی‌خوابی، خواب آلودگی، کمبود توجه و غیره باشد. مرض عبارت کلی است که برای اشاره به حالتی که کارکرد عادی بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد یا تغییر می‌یابد مورد استفاده قرار می‌گیرد. اختلال به بی‌نظمی کارکردی در فرد مبتلا گفته می‌شود. اختلال ترکیب اثرات بیولوژیکی، اجتماعی و روانشناختی عامل سبب شونده می‌باشد و آن را می‌توان به اختلالات ذهنی، رفتاری، فیزیکی و ژنتیکی تقسیم‌بندی کرد. در نهایت، سندرم شرایطی است که با اثرات فیزیکی، علایم و نشانه‌های چندگانه همراه می‌باشد. از این میان می‌توان به سندرم داون، سندرم رابرت و غیره اشاره کرد.
اگر چه بسیاری از این شرایط اخیراً و از تغییر سبک زندگی انسان‌ها نشأت گرفته است ولی تعدادی نیز وجود دارد که از زمان‌های قدیم انسان‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. پیش‌تر، این شرایط به عنوان تأثیر اعمال بد یا نشانه‌ی بودن در تصرف شیطان تصور می‌شد. اما، پیشرفت‌های حاصل شده در علوم مشخص کرده است که این بیماری‌ها به وضوح به خاطر ایجاد عفونت در میزبان توسط یک پاتوژن می‌باشد. اگر چه بسیاری از مرض‌ها توسط داروها ریشه‌کن یا محدود می‌شود ولی تعدادی نیز وجود دارد که هنوز هم انسان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد زیرا، آن‌ها نیز در طی زمان همانند ما سازوار شده و تکامل یافته‌اند. این سازوارپذیری تولید واکسن یا ایجاد راه درمان برای مقابله آن‌ها را دشوار ساخته است. اگر عامل بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود، با داروهای مدرن می‌توان اکثرا مرض‌ها را درمان کرد. در اینجا فهرستی از قدیمی‌ترین مرض‌ها ارائه شده است.

جذام

جذام برای هزاران سال در میان جمعیت انسان‌ها شایع بوده است. قدیمی‌ترین شواهد باستانی این بیماری به اسکلتی 4000 ساله در هند باز می‌گردد. قدیمی‌ترین سوابق این شرایط در نوشته‌های فیزیکدانان مصری یافت شده است که به حدود قبل از میلاد باز می‌گردد. افراد مبتلا به این بیماری اغلب توسط جامعه طرد می‌شدند تا در کلنی‌های سکونت گزیده شده توسط افراد مشابه مبتلا زندگی کنند. اغلب افراد مبتلا به سیفیلیس یا پسوریازیس با افراد مبتلا به جذام اشتباه گرفته می‌شدند.
این بیماری شرایط گرانولوماتوز اعصاب محیطی و مخاط دستگاه تنفسی می‌باشد. این بیماری با زخم‌های روشن و تیره در پوست همراه است. اگر جذام درمان نشود، فرد مبتلا ممکن است دچار آسیب دائمی در پوست، اعصاب، اندام‌های زیرین و حتی چشم‌ها شود. مشکلات دیگر به خاطر ایجاد عفونت‌های ثانویه به وجود می‌آید که منجر به از دست دادن حس بافت‌ها و حتی از بین رفتنم بافت در اندام‌های زیرین می‌شود. M.lepare و M.lepromatiosis عوامل ایجاد کننده‌ی این مرض می‌باشد. اگر چه پاتوفیزیولوژی دقیق هنوز مشخص نیست ولی اگر بیماری زود تشخیص داده شود قابل درمان است.

سرطان

سرطان در سرتاسر تاریخ خود را در میان جمعیت‌های گوناگون نشان داده است. قدیمی‌ترین شواهد وجود سرطان را می‌توان در مومیایی‌های فسیل شده در مصر باستان یافت. همچنین، متون پزشکی که به 3000 سال قبل از میلاد باز می‌گردد مرض‌هایی را توصیف می‌کند که امروزه با عنوان سرطان شناخته می‌شود. تصور می‌شد این بیماری به خاطر وجود صفرای بیش از حد در بدن می‌باشد و هر گونه توده‌ی قابل مشاهده به وسیله‌ی داغ آهن از میان برداشته می‌شد.
همانطور که می‌دانیم سرطان دلایل متعددی دارد که از جهش‌های ژنتیکی تا عوامل محیطی متغیر است ولی بیماری عفونی نیست. سرطان باعث رشد غیر قابل کنترل سلول‌های بافتی می‌شود که این به نوبه‌ی خود باعث ایجاد تومورهایی می‌شود که کارکردهای فیزیولوژیکی را مختل می‌کند. سرطان با شیمی درمانی و پرتو درمانی معالجه می‌شود ولی هنوز درمان قطعی وجود ندارد.

هاری

این بیماری از 2000 سال قبل از میلاد رایج بوده است. در زمان‌های باستان اگر فردی توسط حیوانات هار گاز گرفته می‌شد، زخم را با کمک ابزارهای فلزی داغ شده از میان بر می‌داشتند. همچنین، در برخی موارد، تصور می‌شد که الصاق زبان باعث هاری می‌شود و از اینرو بریده و از میان برداشته می‌شود. خوشبختانه با مشخص شدن دلیل واقعی این کار متوقف گردید.
هاری توسط lyssavirus genus ایجاد می‌شود. در یک فرد مبتلا، این ویروس وارد سیستم عصبی محیطی شده و از طریق سیستم عصبی مرکزی به مغز می‌رود. این ویروس بعد از وارد شدن به مغز باعث ایجاد آنسفالیت و علایم دیگری می‌شود که عبارت است از اضطراب، فلج، هذیان گویی، توهم و غیره. با درمان به موقع قبل از شروع علایم می‌توان از ایجاد بیماری جلوگیری کرد. اما، با شروع مشاهده شدن علایم مرگ اجتناب ناپذیر است.

وبا

بقراط این بیماری را 400 سال قبل از میلاد فهرست کرد ولی گفته می‌شود که این مرض قبل از این زمان وجود داشته است. امروزه وبا در بسیاری از کشورهای توسعه یافته از میان برداشته شده است ولی هنوز هم در برخی کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود.
وبا بیماری است که از آب آلوده شده ناشی می‌شود. عفونت روده در وبا توسط vibrio cholera ایجاد می‌شود. این عفونت باعث ایجاد اسهال، استفراغ، گرفتگی عضلات و از دست رفتن آب بدن می‌شود. وبا عموماً در مناطقی اتفاق می‌افتد که منابع آبی توسط مواد مدفوعی آلوده می‌شود. این بیماری را می‌توان با تجویز مکمل‌های روی، الکترولیت‌ها، آنتی‌بیوتیک‌‌ها و افزایش میزان دریافت مایعات معالجه کرد. اگر وبا درمان نشود، مرگ و میر تا حدود 50-60 درصد افزایش می‌یابد.

سل

این مرض در حدود 9000 سال قدمت دارد. سل در بقایای اسکلتی مومیایی‌های مصری که به 3000 سال قبل از میلاد باز می‌گردد یافت شده است. این مرض باعث ایجاد بیماری همه‌گیر گسترده‌ای در طول تاریخ شده است.
سل توسط mycobacterium tuberculosis ایجاد می‌شود، باسیلی کوچک، هوازی و غیر جنبنده. این باسیل بسیار مسری است و از طریق عطسه کردن و سرفه کردن پخش می‌شود. در اثر عفونت، این باسیل باعث ایجاد تب، لرز، عرق شبانه و از دست دادن اشتها، خستگی و غیره می‌شود. اگر بیماری پیشرفت کند باعث ساییدگی بافت بدن و استخوان‌ها می‌شود. حاصل تلاش‌های صورت گرفته برای کنترل این مرض واکسن ب س ژ می‌باشد. البته درمان هدف‌ گذاری شده تنها در صورت نشخیص زود هنگام مؤثر است.

مالاریا

سوابق وجود مالاریا را می‌توان در چین در 2700 سال قبل از میلاد یافت. به خاطر گستردگی زیاد در امپراطوری روم، مالاریا با عنوان تب رومی نیز شناخته می‌شود. درمان باستان برای این بیماری پوشیدن طلسم در اطراف گردن با نوشته‌هایی بر روی آن بود. امروزه مشخص شده است که مالاریا به خاطر عفونت plasmodium falciparum ایجاد می‌شود. هنگامی که پشه‌ی آنوفل ماده‌ی حامل شخصی را نیش می‌زند این اتفاق رخ می‌دهد. این عفونت با کامل شدن چرخه‌ی انگلی در بدن گسترش می‌یابد. علایم مالاریا عبارت است از سپتی سمی، اسهال و استفراغ، لرز، تب، درد مفاصل، تهوع، کم خونی، زردی، آسیب دیدن شبکیه‌ی چشم و تشنج.

حصبه

اولین سابقه‌ی حصبه طاعون بومی تب حصبه است که یک سوم کل جمعیت آتن را در 430 سال قبل از میلاد از بین برد. این مسئله هنگامی تأیید شد که بعدها دانشمندان توالی DNA باکتری سبب شونده را با DNAی گرفته شده از بافت‌های دندانی آن زمان مقایسه کردند.
حصبه توسط باکتری به نام Salmonella typhi ایجاد می‌شود که شخص را توسط مصرف غذا یا آب آلوده می‌کند. عفونت باعث ایجاد درد شکمی، یبوست، تب بالا، سر درد، ضعف، اسهال، استفراغ و غیره می‌شود. حصبه معمولاً با تجویز آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آمپی سیلین، کالرامفنیکل، آموکسی سیلین و سیپروفلوکساسین درمان می‌شود.

آبله

شواهد وجود آبله را می‌توان در نوشته‌های پزشکی هند، مومیایی رامسس پنجم و سوابق یافت شده در چین مشاهده کرد.
این مرض امروزه به طور کامل ریشه‌کن شده است که به خاطر وجود واکسین توسط ادوارد جنر ممکن شده است. آبله به خاطر استنشاق ویروس آبله از را هوا ایجاد می‌شود. این ویروس بسیار مسری است و باعث ایجاد علایم ابتدایی آنفولانزا مانند می‌شود که بعدا با تشکیل ضایعات قرمز رنگ در غشای موکوزی دهان، زبان، کام ادامه یافته و سپس به پوست گسترش می‌یابد. آبله به طور قابل توجهی باعث از بین رفتن پلاکت‌ها می‌شود که باعث ایجاد عفونت‌های ثانویه شده که در سپسیس به اوج خود می‌رسد.
خوشبختانه داروهای جدید و پژوهش‌های بیولوژیکی پیشرفته غلبه و یا حداقل کاستن از شیوع اکثر بیماری‌ها را ممکن ساخته است. علیرغم ایجاد اندک کنترل بر روی این مرض‌ها، بیماری‌های جدید و چالش‌ انگیز دیگر مثل ایدز و ابولا هنوز هم به گرفتن جان انسان‌ها ادامه می‌دهد.