● تعریف ژئوپارک :
ژئوپارک در لغت "پارک زمین شناسی" و در معنا عبارت است از منطقه ای با وسعت کافی که مرزهای آن بوضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمین شناسی(میراث زمین شناسی) در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون نقش موثری ایفا نماید.
ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده های زمین شناسی از آثار تاریخی، بوم شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر نیز برخوردار باشد. ژئوپارک زیر نظر یونسکو و توسط بالاترین مقام مملکتی منطقه ای که ژئوپارک در آن واقع شده است اداره می شود. هدف از ایجاد ژئوپارک توسعه پایدار می باشد. کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه در کنفرانس(آینده مشترک ما) که در سال ۱۹۸۷ برگزار شد توسعه پایدار را اینچنین تعریف کرد:
«توسعه پایدار توسعه ای ایست که نیاز نسل حاضر را تأمین کند بدون آنکه از توان نسل آینده برای تأمین نیازهایشان کاسته باشد. »
ژئوپارک ها زیر نظر یونسکو به مراکزی کار آمد برای آموزش محیط زیست، پژوهش و کارورزی در زمین ه های مختلف علوم زمین تبدیل می شوند.
● ویژگی های ژئوپارک جزیره قشم
ژئوپارک قشم با وسعتی بالغ بر۳۰,۰۰۰ هکتار در غرب جزیره بین طول های ۴۴َ ۶۲ً ۲۶ و۰۰ًَ ۳۵َ ۲۶ شمالی و عرضهای ۴۴َ ۲۸ً ۵۵ و ۴۴َ ۴۴ً ۵۵ شرقی جغرافیایی قرار دارد در حقیقت ژئوپارک قشم محدوده ای طولی است که شرق آن به محور طبل ـ صلخ، غرب آن به محور گوری ـ کانی، از شمال به ساحل شمالی و از جنوب به ساحل جنوبی منتهی می شود.
▪ ژئوپارک قشم دارای۸ سایت اصلی می باشد که عبارتند از:
۱) تنگه چاه کوه.
۲) دره ستاره افتاده.
۳) تنگه عالی.
۴) دره تندیسها.
۵) دره شور.
۶) نمکدان.
۷) دولاب.
۸) کورکورا کوه.
و همچنین ژئوپارک قشم دارای موزه ای می باشد که حیات وحش منطقه و عکس هائی از پدیده های زمین شناسی ژئوپارک را به نمایش می گذارد.
ژئوپارک قشم اولین و تنها ژئوپارک خاور میانه است که در سال ۲۰۰۶ به ثبت شبکه جهانی ژئوپارک ها رسید. در حال حاضر تنها ۱۷ کشور جهان ژئوپارک ثبت شده دارند که ایران نیز به واسطه ژئوپارک قشم یکی از این ۱۷کشور می باشد البته این موضوع برکسی پوشیده نیست که ژئوپارک قشم بواسطه واقع شدن در منطقه استراتژیک خلیج فارس از اهمیت بالاتری برخوردار است. از طرف دیگر ژئوپارک قشم به دلیل قرار گرفتن بین ژئوپارکهای شرق آسیا و اروپا موقعیت خاصی را هم در منطقه و هم در بین ژئوپارکها پیدا کرده است.
ژئوپارک قشم از لحاظ تنوع پدیده های زمین شناسی به دنبال آن تنوع سایتها نسبت به سایر ژئوپارکها جایگاه بهتری را دارد. البته این تنوع محدود به پدیده های زمین شناسی نمی شود، تنوع در پدیده های مانند بوم شناسی، آثار باستانی، محیط زیست، حیات وحش و ... از دیگر ویژه گیهای این ژئوپارک می باشد.
قرار گرفتن سواحل در حاشیه ژئوپارک باعث شده زیبایی این ژئوپارک چندین برابر شود . همچنین از دیگر ویژه گیهای اصلی ژئوپارک قشم مجاورت با جنگل های حرا می باشد ک به ارزش آن به مقدار خیلی زیادی افزوده است.
● جاذبه های علمی و گردشگری ژئوپارک قشم
با توجه به تنوع پدیده های زمین شناسی در ژئوپارک این منطقه می تواند به مرکزی جهت تحقیقات، مطالعات و انجام پایان نامه ها در زمینه های رسوب شناسی ژئومور فولوژی، فسیل شناسی و بررسی گنبد نمکی و پدیده دیا پیریسم تبدیل شود. همچنین با توجه به تعریف ژئوپارک، پدیده هایی مانند پوشش گیاهی، حیات وحش و ... جزئی از ژئوپارک محسوب می شوند.
وجود جنگل حرا در شمال شرق ژئوپارک یکی از عوامل تقویت کننده ژئوپارک می باشد که جای تحققیق و مطالعه علمی درباره این اکوسیستم غنی بسیار وسیع است حیات وحش منطقه ژئوپارک نیز دارای اهمیت بسیار بالائی است با توجه به وجود بیش از ۲۲۰ گونه پرنده ۳۰ گونه خزنده، ۲۰ گونه پستاندار و ... در محدوده ژئوپارک و اطراف آن مطالعات جانور شناسی و زیست شناسی این جانوران می تواند کمک بسیار زیادی به توسعه هر چه بیشتر ژئوپارک کند.
همچنین وجود آثار باستانی در محدودۀ ژئوپارک که بعضاً تاریخ آنها به دوره مادها نیز می رسد، جنبه باستان شناسی ژئوپارک را شدیداً تقویت کرده و باعث مطرح شدن هر چه بیشتر آن در بین سایر ژئوپارکها می شود.
از طرفی مطالعات آب خیزداری یکی دیگر از جنبه های علمی ژئوپارک می باشد که با توجه به اعلام دهه آب شیرین (از سال ۲۰۰۵ تا۲۰۱۵ )اهمیت آن را دو چندان می کند. در نهایت با توجه به وجود ساختار فرهنگی آئینی ویژه در منطقه انجام مطالعات دراین خصوص می تواند کمک زیادی به آموزش وگسترش فرهنگ منطقه به جهانیان می نماید.
● اهمیت اقتصادی ژئوپارک ها در دنیا
ژئوپارک مقوله جدیدی در صنعت گردشگری می باشد در نتیجه طبیعت گردان توجه خاصی به این موضوع دارند. از طرفی تجارب کشورهای پیشگام در زمینه ژئوپارک نیز مؤید این موضوع می باشد که درآمد های حاصل از جذب توریست توسط ژئوپارک خیلی بیشتر از درآمد سایر منابع جذب توریسم می باشد.
امروزه تمام کشورهای جهان رویکرد ویژه ای به مبحث توریسم و گردشگری دارند و سعی بر این دارند که به نحوی درآمد حاصل از جذب توریسم جایگزین سایر منابع غیر پایدار درآمدی شود توسعه گردشگری می تواند از تک محصولی بودن کشور جلوگیری کرده و کمک بزرگی به توسعه اقتصادی کشور کند از طرف دیگر ژئوپارک به عنوان یک سرمایه ملی می باشد و نسل به نسل می باید منتقل شود تا آیندگان نیز از این زیبایی طبیعت بهره مند شوند آن چنان که ما شدیم.
لذا ژئوپارک ها و ژئوتوریسم با ایجاد رونق گردشگری به خصوص اکوتوریسم نقش اساسی را می تواند در اقتصاد کشورها ایفاء کند.
● ژئوپارکها
تا کنون ۵۳ ژئوپارک توسط سازمان یونسکو به ثبت رسیده است که در ۱۷ کشور جهان قراردارند. دراین بین کشور چین با ۱۸ ژئوپارک بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است.
● برخی از جاذبه های ارزنده گردشگری ژئوپارک قشم
▪ دره ستاره افتاده:
این دره در فاصلۀ ۱۵ کیلومتری شهر قشم و در مجاورت روستای برکه خلف واقع شده است اگر چه این سایت در خارج از محدودۀ ژئوپارک قرار دارد ولی با توجه به زیبایی منطقه و همچنین ساختار ژئومورفولوژی خاص آن به عنوان یکی از سایتهای اصلی ژئوپارک مورد پذیرش یونسکو قرار گرفت سایت دره ستاره ها از لایه های رسوبی بسیار نرم و فرسایش پذیر از جنس مارن که یک لایه ماسه سنگ آهکی بر روی آن قرار گرفته است تشکیل شده که برای بررسی لایه های رسوبی، مکانیزم فرسایش روی لایه ها و هوا زدگی آنها بهترین محل می باشد از طرفی بوجود آمدن احجامی مانند ستونک های سوزنی شکل، دیواره های کاملاً عمودی، پل ها و حفره های متعدد و زیبا در این دره بر زیبایی آن افزوده است.
▪ تنگه چاه کوه:
در فاصله ۸۵ کیلومتری شهر قشم و در جنوب غربی روستای چاهوی شرقی قراردارد این تنگه که در یک لایه ماسه سنگی ایجاد شده است و به دلیل وجود میان لایه های مارن، سیلت و آهک و فرسایش انحلالی آنها حفره ها، درزها و بریدگیهای بسیار زیبایی ایجاد شده است که چشم هر بیننده ای را خیره می کند. این تنگه در حقیقت از دو تنگه عمود برهم تشکیل شده است و به دلیل اینکه کف این تنگه بعد از هر بارندگی محل جاری شدن آب می باشد، مرد محلی برای استفاده از این آب اقدام به حفر چاه در کف آن نموده و به همین دلیل نام چاه کوه را برای این تنگه انتخاب کردند.
▪ دره تندیسها:
این دره در فاصله ۷۵ کیلومتری و در جنوب غربی روستای طبل قراردارد. دره تندیسها یکی دیگر از سایت های ژئوپارک می باشد که سطح آن غالباً از ترکهای گلی پوشیده شده است ترک گلی یک ساخت رسوبی می باشد که در مباحث رسوب شناسی به آن پرداخته می شود. از لحاظ ساختاری نسبتاً شبیه به دره ستاره ها می باشد با این تفاوت که وسعت بیشتری داشته و تراکم پدیده در آنجا کمتر ولی فراوانی بیشتری دارد. در این دره از سنگ، بوسیله فرسایش تندیس هایی تراشیده شده که چشم اندازی بسیار زیبا را در منطقه ایجاد کرده است.
▪ کورکورا کوه:
کورکورا کوه در مجاورت روستای گیاهدان قرار دارد البته این سایت خارج از محدوده اصلی ژئوپارک قراردارد ولی با توجه به زیبائی منطقه به عنوان یکی دیگر از سایتهای اصلی ژئوپارک مورد قبول یونسکو واقع شد. ساختار عمومی منطقه تپه ماهور هایی است که بیشتر از جنس مارن می باشد و بدلیل فرسایش توسط آبهای جاری دره ها و تنگه های بین آنها ایجاد شده است.
▪ گنبد نمکی:
سایت نمکدان یکی دیگر از جاذبه های علمی گردشگری ژئوپارک قشم می باشد که درفاصله ۱۰۰ کیلومتری شهر قشم قرار دارد. دراین منطقه بدلیل پدیده دیا پیریسم گنبد نمکی سر برآورده است که طولانی ترین غار نمکی جهان در این گنبد قراردارد. همچنین وجود چشمه های نمک و سفید پوش کردن دره ها و زمین های اطراف این گنبد چشم اندازی رویایی به منطقه داده است. در این منطقه انواع سنگهای رسوبی، دگرگونی و آذرین را می توان یافت که جهت پژوهشها و تحقیقات کانی شناسی پترولوژی یا سنگ شناسی می تواند مورد مطالعه قرار گیرد.
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
